Латона сорты Романо сорты

Презентация қосу

ВИРУССЫЗ ТҰҚЫМДЫҚ
КАРТОПТЫ АЛУ ӘДІСІН
ЖОБАЛАУ
ОРЫНДАҒАН: БАЙРОН ДОСБЕК
ТОБЫ: БТ-41

Қазақстан Республикасының білім және ғылым
министрлігі
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті
ЖҰМЫСТЫҢ МАҚСАТЫ:

• вируссыз тұқымдық картоп алу әдісін
жобалау, және де жобалау нысандарын
зерттеу;
ЖҰМЫСТЫҢ МІНДЕТІ:

• 1. картоп микротүйнектерін алу үшін бастапқы зерттеу
материалдарын таңдау.
• 2. картоптың бастапқы өсімдік материалдарын апикалды
меристема әдісі арқылы сауықтыру.
• 3. картоп сорттарының меристемаларына ИФТ мен ПТР
әдістерімен вирустық инфекциясын анықтау.
• 4. сауықтандырылған картоп өсімдіктерін микроклоналды
көбейту әдісімен көбейту.
• 5. микротүйнектерді климаттық камерада өсіру
технологиясының параметрлерін оңтайландыру және нәтиже
шығару.
ЖҰМЫСТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ:

қазіргі таңда картоптың көптеген түрлері топырақтың ластануына,
топырақ құнарлылығының төмендеуіне, эрозияның болуына, антропологиялық
араласу әсерлерінің орын алуына байланысты картоптың сапасы төмендеп,
өнімділігі құлдилауда. Осыған орай дүниежүзінде сапалы, мол өнімді, пайдалы
экономикалық жағынан тиімді, қолайлы ауыл шаруашылық өнімдерге сұраныс
артуда. Соның нәтижесінде вируссыз, тұқымды картопты алу өте маңызды.
Әртүрлі зиянкестер (колорадо қоңызы), бактериялар, вирустар ауыл
шаруашылық өнімдерінің ең басты зиян тигізуші болып табылады. Картоп
түйнектің өнімділігі мен сапасын төмендететін көптеген ауруларға бейім.
Сонымен қатар, картоп клондарында және олар өсірілетін топырақта
патогендер жиналады. Сондықтан ауруға төзімді картоптың өндірісі үнемі
жаңарып тұратын вируссыз тұқым материалының болуына байланысты.
ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ:

•Картоптың сынауықтағы өсімдіктерін микроклоналды
қалемшелеу үшін Мурасиге-Скуге қоректік ортасы
негізінде қоректік орта құрамының бірнеше нұсқалары
пысықталды.
• Сауықтандырылған өсімдіктерді көбейту микроклоналды
көбею әдісімен жүзеге асырылды (in vitro қалемшелеу). 5-6
сабы бар өсіп келе жатқан өсімдіктерді 21-24 күн
аралығында қалемшелеп отырығызылды [30].
Зарарсыздандырылған жағдайда өсімдік саптарын жаңа
қоректік ортаға ауыстырып отырғызылды.. Осы
қалемшелерден жаңа өсімдіктер өсті
СЫНАУЫҚТАҒЫ ӨСІМДІКТЕР САНЫ

Картоп сортының атауы Сынауықтағы өсімдіктер, дана

Латона 75

Романо 75

Шағалалы 75

Барлығы 225
ӘР ТҮРЛІ
КОМПОНЕНТТІ
ҚҰРАМДАҒЫ
ОРТАДАҒЫ
СЫНАУЫҚТАРДА
ӨСІМДІКТЕРДІ
ФАКТОРОСТАТТ
А ӨСІРУ
НӘТИЖЕ:

•Микроклоналды көбейту әдісі арқылы Латона,
Романо, Шағалалы картоп сорттарынан 225 дана
сынауықтардағы өсімдіктер алынды. Сынауықтардағы
өсімдіктер Петри тостағанынан микротүйнектер алу үшін
қолданылды.
•Микротүйнектерді климаттық камерада өсіру процесі
2.8-бөлімде көрсетілген әдістемеге сәйкес жүргізілді.
•Зерттеу нәтижелері 14-кесте мен 9,10-суретте
келтірілген.
ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ:

Латона сорты Романо сорты
НӘТИЖЕ:

Зерттеу нәтижесінде Ақмола облысында аудандастырылған Латона,
Романо, Шағалалы картоп сорттарынан апикалды меристема әдісімен 96 дана
меристема бөлініп алынды (кесте 9). Олар арнайы қоректік ортаға
ауыстырылып, сынауықтарға орналастырылды.
Кесте 9
Бөлініп алынған картоп сорттары меристемаларының саны мен
өміршеңдігі

Сорттың атауы Апикалды меристемалар, дана Өміршеңдігі, %
Латона 28 85
Романо 34 90
Шағалалы 34 90
Кесте 12
Полимеразды тізбекті реакцияның нәтижелері

Картоптың PVА PLRV PVM PVS PVХ PVY
меристемалары
Латона - - - - - -
Романо - - - - - -
Шағалалы - - - - - -
Ескерту: 1 (+)– вирус бар; 2 (-) – вирус жоқ

Вирусты инфекциядан таза өсімдік меристемаларын микроклоналды
көбейту әдісімен көбейту жұмыстары жүргізілді..
НӘТИЖЕГЕ СӘЙКЕС ӨСІРУ КЕЗЕҢДЕРІ

Өсірілген картоптың сынауықтағы өсімдіктерін стерильденген
жағдайларда сынауықтан немесе банкадан стерильденген Петри тостағанына
ауыстырады. Өсімдікті 1-2 бар буынаралыққа бөледі.
Әрбір өсімдік 0,20-0,5 см сабақ сегментінен тұрады. Содан кейін әрбір
қалемшені автоклавталған қоректік ортасы құйылған Петри тостағанына
салады. Петри тостағанына отырғызылған қалемшелерді "Parafilm"
пленкасымен герметикалайды және климаттық өсу камерасында
культивирлейді.
Технологияға сәйкес қатты қоректік ортада микроклиматтық өсу
камерасында Петри тостағандарында микроклиматты өсіру процесі 5 кезеңде
жүзеге асырылады (кесте 7).
Сурет 5 Иммуноферментті анализаторда тестілеу кезеңі
5-сурет пен 10-кестеден көрініп тұрғандай, картоп өсімдіктерінің
меристемаларын XKB, SKB, YKB, MKB, КЖБВ вирустарына тексергенде
зақымданғандар табылған жоқ, яғни оптикалық сіңіру бірлігі теріс бақылау
мәнінен аспайды.
ИФТ зерттеулер нәтижесінде Латона, Романо, Шағалалы сұрыптарында
вирустардың анықталмағанын көрсетті.
Вирустық инфекцияның болуына зертханалық диагностиканың жоғары
сезімтал әдісі ПТР негізінде талдау болып табылады. Полимеразды тізбекті
реакция әдісі иммуноферментті талдаумен салыстырғанда өте төмен
концентрацияда вирустардың болуын анықтауға мүмкіндік береді [28].
Иммуноферменттік талдаудан кейін іріктеліп алынған картоптың
3 сортының таза өсімдік меристемаларын XKB, SKB, YKB, MKB, КЖБВ
вирустық инфекциясына полимеразды тізбекті реакция әдісімен талдау
жүргізілді.
5 кезеңдік өсіру
Атауы Температура, оС Фотопериод Жарықтылығы, Ұзақтығы,
күн/түн, сағ люкс күн

1 кезең 25 16/8 қалыпты 28

2 кезең 30 16/8 Қалыпты 7

3 кезең 10 -/24 қараңғы 7

4 кезең 20 күн/12 түн 6/18 500 10

5 кезең 20 күн/12 түн -/24 қараңғы 50
1 кезең қалемшеленген сынауықтағы өсімдіктерді ерекше ортаға түсіру
және өскіндердің өсуі; жарықтылығы 16 сағат, температура 25 С, ұзақтығы 4
апта.
2 кезең – тез көбею сатысында микротүйнектерден алынған өскіндерді
30 С температурада өсіреді, жарық күні 16 сағат (1 апта).
3 кезең – төменгі температуралы өсу камерасында микротүйнектерді
өсіру: температура 10°С және толық қараңғылық (1 апта).
4 кезең – өскіндерді микротүйнектердің пайда болуы үшін индукциялық
қоректік ортаға отырғызады, парафинмен тығыз жабады және температуралық
режиммен өсіреді: "күн" режимінде – температура 20 °С, "түн" режимінде
температура 12 °С, фотопериод 6/18, жарық 500 люкс (10 күн).
5 кезең – температуралық режиммен микроклубнейлерді өсіру: "күн"
режимінде температура 20 °С, "түн" режимінде температура 12 °С, толық
қараңғылық 50 күн.
Жиналған микротүйнектерді кеуіп қалудан алдын алу үшін арнайы
жағдайларда (зарарсыздандырылған банкалар, сынауықтар, жабық мақта-дәке
тығындармен) сақтайды.
2 КЕЗЕҢДІК ӨСІРУ

Атауы Температура, Фотопериод Жарықтылығы, Ұзақтығы,
о
С күн/түн, сағ люкс күн
1 кезең 22-25 16/8 Қалыпты 14
2 кезең 14 -/24 Қараңғылық 50
Микротүйнектерді өсіру процесі келесі кезеңдерден тұрады:
1 кезең қатты қоректік ортаға тесілген пробиркалы қалемшелерді
түсіру. 22 С-25 С температурада сынауықтағы өсімдіктерді өсіру, фотопериод
күн/түн 16/8 (14 күн).
2 кезең төмен температуралы өсу камерасында микротүйнектерді
өсіру: температура 14 С, толық қараңғыда (50 күн).
Климаттық өсіру камерасындағы параметрлерін оңтайландыру режимдері

Картоп сорты 1 Режим (5 кезең) 2 Режим (2 кезең)
Түйнектер Түйнектер Түйнектер Түйнектер
саны, дана өлшемі, мм саны, дана өлшемі,
мм
Латона 1,0±1 3-7 1,0±1 4-9
Романо 1,0±1 3-6 1,0±1 4-7
Шағалалы 1,0±1 3-8 1,0±1 4-8

Жүргізілген зерттеулер картоптың сорттарын өсірудің 1 және 2 режимі
де, Латона, Романо, Шағалалы сорттарының түйнектерінің пайда болу процесі
үшін қолайлы екенін көрсетті, бірақ өсіру процесінің 2 режимінде түйнектің
мөлшері көп және өсіру процесінде кезеңдердің қысқаруы уақытты үнемдейді.

а ә
Сурет 9 Фотопериодтың түйнектің пайда болуына әсері:
а – 1 режим, ә – 2 режим
А Ә

Б
Сурет 10 Климаттық өсу камерасында культивирлеу: а Петри
тостағанындағы Латона сортының микротүйнектері; ә Петри тостағанындағы
Шағалалы сортының микротүйнектері; б климаттық өсу камерасы;
ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ:

•Климаттық өсу
камерасында жалпы
680 дана
микротүйнектер
алынды, оның ішінде
"Латона" сорты 225
дана, "Романо" сорты
225 дана, "Шағалалы"
сорты 230 дана.
ҚОРЫТЫНДЫ:

- климаттық өсу камерасында картоп микротүйнектерін алу
технологиясын оңтайландыру барысында бастапқы зерттеу материалдарын
ретінде Ақмола облысында аудандастырылған Латона, Романо, Шағалалы
сынды картоп түйнектері іріктеліп алынды.
- картоптың бастапқы өсімдік материалдарын апикалды меристема әдісі
арқылы сауықтыру барысында 96 дана меристемалар бөлініп алынды, оның
ішінде «Латона» сорты 28 дана, өміршеңдігі – 85 %, «Романо» сорты – 34
дана, өміршеңдігі – 90 %, «Шағалалы» сорты 34 дана, өміршендігі – 90 %
құрады.
- картоп сорттарының меристемаларына иммуноферменттік және
полимеразды тізбекті реакция әдісімен талдау барысында вирустық
инфекцияларымен зақымданған сынамалар табылған жоқ, яғни оптикалық
сіңіру бірлігі теріс бақылау мәнінен аспады.
- микроклоналды көбейту әдісі арқылы Латона, Романо, Шағалалы картоп
сорттарынан 225 дана in vitro өсімдіктер алынды.
- микротүйнектердің климаттық өсіру камерасындағы параметрлерін
оңтайландыру, фотопериодтың түйнектің пайда болуына әсері бойынша
жүргізілген зерттеулер нәтижесінде Латона, Романо, Шағалалы сорттарынан
680 дана микротүйнектер алынды, оның ішінде "Латона" сорты 225 дана,
"Романо" сорты 225 дана, "Шағалалы" сорты 230 дана.
- культивирлеу барысында қойылған 1 және 2 режимдердің картоп
түйнектерінің пайда болу үшін қолайлы екенін көрсетті, бірақ өсіру процесінің
2 режимінде түйнектің мөлшері көп және өсіру процесінде кезеңдердің
қысқаруы уақытты үнемдейтінімізді байқадық. Зертханалық зерттеулер
барысында 1 және 2 режимді қолдануға болады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

АРАЛ ӨҢІРІ АРҚЫЛЫ ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫ

Жаздық бидай сорттарының республика бойынша аудандастырылуы және таралуы

Бидай типтеріне сипаттама

Жазғы резидент

Ауыр енбекпен жә не спортпен айналысатындардың тамактану ерекшелігі Азық тү лік тауарларының сапасын бақ ылау

Күріш дақылының шаруашылықтық маңызы

Пәндер