ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ТАРИХИ ДАМУЫ

Презентация қосу

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ТАРИХИ
ДАМУЫ

ОРЫНДАҒАН:
ҚАБЫЛДАҒАН:
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ –
БАЙЛЫҚ ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМ.
• Американ экономисі Пол Самуэльсон экономикалық теорияны барлық
экономикалық ғылымдардың патшайымы деп атаған. Осы т ұр ғыда,
экономикалық теорияны зерттеу шаруашылық өмірде 7 адамдардың
экономикалық іс-әрекеттерін танып білуге және
• Экономикалық теория әдістерінің алғашқы ғылыми әзірлемелері
ежелгі грек ғалымы Аристотельдің еңбектері арқылы танылды. Ол
экономикалық ғылымды танып білудің негізгі қағидаларын
қалыптастырды. Аристотельмен жасалған анализ, синтез, индукция,
дедукция, аналогия және басқа да таным әдістері бүгінгі күнге дейін
экономикалық құбылыстар мен үдерістерді талдауда кеңінен
қолданылып келеді.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ
ЖАЛПЫ ӘДІСТЕРІ:
1.Ғылыми абстракция – бұл зерттеліп отырған құбылыстарды ң е ң ма ңызды жақтарына ж әне қасиеттеріне к өңіл
бөлу. Экономикалық теорияның бұл әдісі заңдылықтарды құруда экономикалы қ құбылыстарды же ңілдетіп
көрсетеді.
2. Анализ – бұл зерттеліп отырған объектіні жекелеген б өліктерге б өліп талдап к өрсету. Мысалы, нары қты қ
сұраныстың қалыптасу заңдылықтары оның анықтайтын әртүрлі факторлар – баға, т ұтынушыларды ң
табысы, олардың талғамы және тағы басқаларын зерттеуден т ұруы м үмкін.

3.Синтез – бұл зерттеліп отырған объектінің жекелеген элементтерін бірт ұтас ж үйеге біріктіріп к өрсету. Мысалы,
нарықтық сұранысты және оның қарқынын түсіну тек оның құрамына кіретін жекелеген б өліктерін (ба ға,
тұтынушылардың табысы және талғамы, т.б.) қарастыру арқылы ғана м үмкін болады
4. Индукция –Көшеде азаматтық киімде келе жатқан адамды оның сымбаттылы ғына қарап, оны әскери лауазым ға
қатысы бар екенін байқауға болады бұл жекелеген құбылыстар мен деректерден жалпы қорытынды шы ғару.
Мысалы, тұтынушы үшін тұтынылатын әрбір қосымша игіліктің пайдалылығы т өмендей береді.
5.Дедукция – бұл жалпыдан жекеге қарай өту. Мысалы, мынадай жалпы қорытынды: әскери адамдар өте сымбатты
келеді
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ТАРИХИ
ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ
• МЕРКАНТИЛИЗМ. Экономикалық теориядағы алғашқы мектеп – меркантилизм. Бұл
бағыт ұлттық табыстың негізгі көзі деп байлық ретінде саналатын алтын мен күмісті
жинау мәселесін қарастырды. Бұлар байлықтың көзі тек саудада деп түсінді, яғни
сырттан бағалы металлдарды арзанға сатып алып елге жинай беру және оларды
басқа елдерге қымбатқа сату.Басты өкілдері: м.Тен мен А. Монкретьен
• ФИЗИОКРАТТАР. Бұл мектептің негізін француз ғалымдары Франсуа Кенэ (1694-
1774) мен Анн Тюрго (1727-1781) салды. 13 Физиократтар экономикалық ғылымда
айтарлықтай бетбұрыс жасады. Олар бірінші болып өндіріс аясына көңіл бөлді.
Олардың ойынша, байлықтың көзі сауда емес, өндіріс. Өндіріс ретінде олар ауыл
шаруашылығы саласын ғана жақтады, яғни ауыл шаруашылығындағы
жұмысшылардың еңбегі арқылы ұлттық табыс жасалады, ал жер табиғаттың
берген сыйы, олай болса, жерден алынған өнім ғана қосымша пайданы арттыра
алады деп дәріптеді. Бұл жерде ауыл шаруашылығынан басқа экономиканың
салалары (өнеркәсіп, сауда, т.б.) «өнімсіз» деп саналды. Физиократизм – бұл пайда
табудың жолы, ең алдымен, ауыл шаруашылығы саласында қалыптасатын және
өндіріс аясын зерттейтін экономикалық теорияның бір бағыты.
• КЛАССИКАЛЫҚ САЯСИ ЭКОНОМИЯ. Саяси экономияның қалыптасуы мен дамуына с үбелі
үлесті ағылшын экономистері Уильям Петти (1623-1687), Адам Смит (1723-1790), Давид Рикардо
(1772- 1823), Джон Стюарт Милль (1806-1873), француз экономисі Жан Батист Сэй (1762-1832)
қосты. Классиктер (бұларға «классиктер» деген атақ берген Карл Маркс еді) физиократтарды
сынай отырып, байлықтың қайнар көзі тек ауыл шаруашылығының еңбегі арқылы ғана емес,
барлық өндіріс салаларындағы еңбекпен алынатындығын қадап айтты. классикалық саяси
экономия – бұл еңбекті барлық тауарлар мен қызметтердің соңғы құны деп санайтын және
еңбек құнының тұжырымдамасы арқылы қоғамның барлық топтарының табыс көздерін
анықтауды қарастыратын экономикалық теорияның ең басты бағыттарының бір
• МАРКСИЗМ. Басты өкілдері неміс экономистері Карл Маркс (1818-1883) пен Фридрих
Энгельс (1820-1895) еңбек құнының 14 теориясы негізінде классиктердің
тұжырымдамаларын жалғастырып нарықтық шаруашылықты тереңірек зерттеді.
Маркс «капитализм» ұғымын қалыптастырды. Бұлардың ойынша, тек жалдамалы
жұмысшылардың еңбегі ғана қоғамның байлығын жасайды
• НЕОКЛАССИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ. ХІХ ғасырдың екінші жартысында экономикадағы
барлық зерттеулер жекелеген нарықтық субъектілердің нақты қарым-
қатынастарын қарастыруға бағытталады. Ғалым-экономистер шектеулі
ресурстарды тиімді пайдалану мәселелерін зерттеуге талпыныс жасай бастайды.
Осыған байланысты экономикалық ғылымның аты өзгерді: «саяси экономия»
термині «экономикс» ұғымымен алмастырылады. бұл бағыттың негізін салушылар
ағылшын экономисі Альфред Маршалл (1842-1924) мен Артур Пигу (1877-1959)
болды. Бұл бағыт негізінде экономикалық теория шектеулі ресурстарды тиімді
пайдалану ғылымы ретінде қарастырылады.
• МАРЖИНАЛИЗМ. Маржинализм теориясы арқылы экономикалық
теорияның микроэкономикалық негіздері әрі қарай дами түсті. Бұл 15
бағыттың негізін қалаушылар: Карл Менгер (1840-1921), Евгений Бем-
Баверк (1851-1914), Фридрих Визер (1851-1926), Леон Вальрас (1834-1910),
Вильфредо Парето (1848-1923), Август Фридрих фон Хайек (1899-1992),
Людвиг фон Мизес (1891-1973) болды.
• КЕЙНСИАНДЫҚ ТЕОРИЯ. Бұл бағыттың негізін қалаушы, ағылшынны ң
көрнекті ғалым-экономисі Джон Мейнард Кейнс (1883- 1946) болды. Кейнс
өзінің 1936 жылы шыққан «Жұмыспен қамтудың, ақшаның және
пайыздың жалпы теориясы» деген басты еңбегінде экономикалы қ
мәселелерді реттеудің макроэкономикалық негіздерін жасай отырып,
микроэкономикалық талдау шеңберінде шешіле алмайтын көптеген
сұрақтарға жауап бере алды
• МОНЕТАРИЗМ. Экономикалық ой-пікірдің бұл ағымы жаңа көзқараспен екінші
дүниежүзілік соғыстан кейін өмірге келді. Монетаризмнің негізін американ экономисі,
Нобель сыйлығының лауреаты Милтон Фридмен (1912-2006) қалаған. Бұл бағытта
макроэкономикалық саясаттың ортасында ақша мәселесі орын алады
•
• ОҢТАЙЛЫ КҮТІМДЕР ТЕОРИЯСЫ. Бұл басқаша, жаңа классикалық
макроэкономикалық теория деген атпен белгілі болып ХХ ғасырды ң 70-
жылдары қалыптасты. Бұлар макроэкономика саласына
микроэкономикалық талдаудың құралдарын қолдануды ұсынды. Жаңа
классиктер оңтайлы күтімдер гипотезасын алға тартты, оның авторы болып
американ экономисі, Нобель сыйлығының лауреаты Роберт Лукас (1937
жылы туылған) саналады.
• ҰСЫНЫС ЭКОНОМИКАСЫ ТЕОРИЯСЫ. ХХ ғасырдың 70-80-
жылдары танымал болған бұл бағыттың негізін американ
экономисі Артур Лаффер (1941 жылы туылған) салған. Бұл
теория 70-жылдары орын алған энергетикалық дағдарыстан
кейнстік талдау әдістері негізінде нарықтық экономиканы
мемлекеттік реттеудің айтарлықтай әлсіреуіне байланысты
орын алды
ҰСЫНЫС ЭКОНОМИКАСЫ ТЕОРИЯСЫ. ХХ ғасырдың 70-80-жылдары
танымал болған бұл бағыттың негізін американ экономисі Артур Лаффер
(1941 жылы туылған) салған. Бұл теория 70-жылдары орын алған
энергетикалық дағдарыстан кейнстік талдау әдістері негізінде нарықтық
экономиканы мемлекеттік реттеудің айтарлықтай әлсіреуіне байланысты
орын алды.

ИНСТИТУЦИОНАЛИЗМ. «Институционализм» термині «заң негізінде
орнатылған тәртіп немесе дәстүр» дегенді білдіреді. Институционалдық-
әлеуметтік бағыт қазіргі экономикалық теорияда маңызды орын алады.
Бұл теорияның негізгі өкілдері: американдық экономистер Торстейн Веблен
(1857-1929), Джон Коммонс (1862- 1938), Уэсли Митчелл (1874-1948), Джон
Гэлбрейт (1908 жылы туылған). Бұлар экономикалық мәселелерді дәстүрлі
емес әдістер арқылы зерттейді. Неоклассиктердің «экономикалы қ адам»
мәселесін «әлеуметтік адам» ретінде қарастырды. институционализм – бұл
адамдардың экономикалықтан басқа, әлеуметтік, мәдени, саяси, адамгершіліктік,
құқықтық құндылықтарын зерттейтін ерекше бағыт
• Неоинституционализм бағыты меншік құқығының экономикалық теориясы деп
аталады. Негізін салушы болып американдық экономист, Нобель сыйлығының
лауреаты Рональд Коуз (1911 жылы туылған) табылады. Бұл бағыт трансакциондық
шығындар теориясына аса мән бере отырып, нарықтық қатынастарды дамытудағы
меншік құқығының жаңа рөлін қалыптастырды және өндірісті нарықтық
тұрғыдан тиімді үйлестірудің шығындарын анықтауды алға тартты
• Қоғамдық таңдау теориясы экономикалық және саяси құбылыстарды ң
өзара байланысын зерттейді. Американдық экономистер, Нобель
сыйлығының лауреаттары Джеймс Бьюкенен (1919 жылы туыл ған) мен
Кэннет Эрроу (1921 жылы туылған) осы теорияның негізін қалаушылар
болып табылады. Қоғамдық таңдау теориясы саясат қызметін
экономикалық талдауды ұсынады.

Ұқсас жұмыстар

Экономикалық теорияның негізгі қызметтері

МЕМЛЕКЕТТІҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ПӘНІ

Экономикалық теория - байлық туралы ғылым

Марксизм теориясы

Экономика негіздері пәні мен әдістері

Адамдар өмірі құбылмалы, күрделі және қайшылығы мол өмір

Экономикалық теорияның пәні мен әдістері туралы ақпарат

Құқықтың пайда болуы және қалыптасу жолдары

Жеке капиталдың ұдайы жаңғыртылуы

Пәндер