СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ

Презентация қосу

ЖАТТЫҚТЫРУ
ҮДЕРІСІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ

Құсмиденов М.Е.
ДТТӘ және БӘД кафедрасының аға оқытушысы
СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ
ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Жаттықтыру үдерісінің құрылымы - бұл
спорттық жаттықтырудың заңды арақатынасын
немесе олардың айрықша орналасу бірізділігін
қарастыратын компоненттері бірігуінің тұрақты
тәртібі.
СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ
ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Спорттық жаттықтыру компоненттері:
спортшылар дайындығының негізгі түрлері
(спортшының дене, техникалық, тактикалық,
психологиялық және теориялық дайындығы);
жаттықтыру мазмұнының элементтері
(мысалы, жылдамдық және күш дайындығының
немесе төзімділікті дамытуға бағытталған
дайындықтардың және т.б. арақатынасы);
дене жүктемесінің параметрлері (орындалатын
жұмыстың көлемі мен қарқындылығы).
СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ
ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Жаттықтыру үдерісі құрылымдарының негізі
3 деңгейге бөлінеді:

микроқұрылымдар
деңгейі

мезоқұрылымдар
деңгейі;

макроқұрылымдар
деңгейі
СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ
ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Микроқұрылым жеке жаттықтыру сабақтарының
не жаттықтыру жұмысын өткізудің 7 күнтізбелік
күнге дейін ұзақтығы бар жекелеген кіші циклдер
құрылымымен сипатталады.
Мезоқұрылым бірқатар аяқталған
микроциклдерден тұратын орташа (айлық) циклдер
құрылымымен сипатталады.
Макроқұрылым жартыжылдық, жылдық және
көп жылдық түріндегі үлкен жаттықтыру циклдерінің
құрылымымен сипатталады
КІШІ ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Микроциклдің максимальды ұзақтығы бір аптаға,
минимальды ұзақтығы екі күнге тең. Минимальды
ұзақтық тек стимуляциялық фазаның ғана емес,
сондай-ақ орындау үдерісінде де, тиісті дене
жүктемесін орындағаннан кейін де орын алатын
ағзаның қайта қалпына келу фазасының байқалуын
ескеру қажеттілігімен түсіндіріледі.
Кіші жаттықтыру циклдерінің бастапқы тобы -
жеке алынған бір жаттықтыру сабағының
құрылымы, ол сабақтың дайындық, негізгі және
қорытынды бөлімдері
КІШІ ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ
Сабақты ондай құрылымдық бөлімдерге бөлу
педагогикалық, физиологиялық және психологиялық
тәртіп заңдылықтарының объективті ықпалымен
түсіндіріледі.
Шешілетін міндеттердің деңгейлері мен сипатына
қарай өзіндік мазмұны мен мамандандырылған міндеті
бар сабақтар төмендегі түрлерге бөлінеді:
жаңа оқу материалын зерттеу және оны меңгеру
үшін өткізілетін оқу сабақтары;
спортшылардың дене, техникалық, тактикалық және
психологиялық дайындықтары мақсатында өткізілетін
жаттықтыру сабақтары;
КІШІ ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ
оқу және жаттықтыру міндеттерін шешу үшін
қолданылатын оқу-жаттықтыру сабақтары. Бұл сабақтар
жаңа оқу материалымен ғана емес, сондай-ақ спортшы
дайындығының негізгі түрлерін жүзеге асырумен байланысты
жаттықтыру жұмыстарымен сипатталады;
ойындық сипаты бар және ірі жаттықтыру жұмыстарының
серияларынан кейін ағзаны қайта қалпына келтіру міндеттерін
іске асыруға бағытталған қайта қалпына келтіру сабақтары;
спортшының интегралдық дайындығын жүзеге асыруды
қарастыратын моделдік сабақтар;
спортшының дайындық деңгейін тексеру мақсатында
тестілер мен бақылау жаттығулары қолданылатын бақылау
сабақтары.
КІШІ ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ
Жеке алынған сабақтардың жоғарыда көрсетілген
негізгі түрлері жалпылама түрде төмендегі сипаттарымен
сипатталады:
әрбір жеке алынған сабақ максимальды жаттықтыру
немесе педагогикалық әсерге жетуге бағытталған;
әрбір жеке алынған сабақ педагогикалық маңызды
міндеттердің тар шеңберінде шешілуі тиіс;
жеке алынған сабақтың, әсіресе, жаттықтыру
сабағының негізгі мазмұны дене іс-әрекетінің бар
болғаны бір түрімен ғана анықталуы мүмкін (мысалы,
спортшының кросстық дайындығында сабақ барысында
тек кросстық жүгіру ғана қолданылуы мүмкін);
КІШІ ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ
әрбір жеке алынған сабақтың дайындық және
қорытынды бөлімдері анық көрінетін қызметтік
функцияны орындайды.
әрбір жеке алынған сабақ әртүрлі ұзақтықта
болуы мүмкін (мысалы, велоспорттағы сабақ, ауыр
атлетика сабақтарына қарағанда біршама ұзақ болуы
мүмкін);
әрбір жеке алынған сабақ спортшының негізгі
немесе қосымша дайындығы түрінде өткізілуі мүмкін.
КІШІ ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ
Жоғары білікті спортшылардың
дайындығымен байланысты спорттық
жаттығулар микроциклінде 6-дан 12-ге
дейін жекелеген сабақтар өткізілуі
мүмкін.
Өткізілетін сабақтардың санына қарай олардың
мазмұны мен шешілетін міндеттердің спортшыны
дайындау құрылымындағы микроциклге
бағыттылығы әртүрлі болуы мүмкін. Осыған
байланысты спорттық жаттықтыру
микроциклдерінің төмендегідей жіктелуі кеңінен
таралған:
Микроцикл
дер түрлері
Қосым
Негізгі ша
Жеке- Қайта Жалға-
жаттықты Сайыс қалпы стыраты
ру на н
Жалпы Жедел
дайынды бабына
қ келтіру

Арнайы- Стартарал
дайындық ық

Қарапайым

Екпінді
ОРТАША ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Мезоциклдің максимальды ұзақтығы 28 күнге, ең төменгісі
14 күнге тең. Мезоциклдің бастапқы тобы кіші жаттықтыру
циклдерінің бірнеше жиынтығын қайталап өндіру болып
келеді.
Сондықтан мезоциклдер төмендегі белгілермен
сипатталады:
әрбір мезоцикл 4-ке дейін әртүрлі типті микроциклдерді
біріктіруі мүмкін;
мезоцикл құрылымында қолданылатын әрбір микроцикл
бір ғана басты педагогикалық маңызды міндетті шешуге
арналған;
мезоциклде дене жүктемесі жоспарлануы және толқын
тәрізді өзгеруі тиіс;
макроцикл құрылымында мезоцикл ұзақтығы әртүрлі болуы
мүмкін (3 аптадан 6 аптаға дейін).
ОРТАША ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Мезоциклде 24-тен 48-ге дейін сабақтың
әртүрлі бағыттары жүргізіледі. Олардың
жүргізілу сипатына қарай мезоцикл бағыттылығы
да әртүрлі болуы мүмкін. Олардың неғұрлым кең
тарағандары төмендегі жіктеулер
й
у
д
ы
з
г
с
ы
д-
е
ы
а
сі
д
а
с
м
л
з
т
р
й
а
т
ы
ш
г
ы
й
қ
р
а
і
т
ы
қ
н
у
н
д
ү
ы
д
р
ы
қ
л
қ
е
р
і
ОРТАША ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ

Негізгі мезоциклдер базалық және сайыс
мезоциклдерінен тұрады.
Базалық мезоцикл — бұл спортшыны даярлаудың
басты міндеттерін шешуге арналған мезоцикл түрі.
Мазмұны жағынан базалық мезоциклдер жалпы
дайындық немесе арнайы-дайындық, спортшының
ағзасына әсер ету сипаты жағынан дамытушы немесе
тұрақтандырушы болып келеді.
Сайыстық мезоцикл — бұл сайыстарда шығу
сипатын ескере отырып құрылатын мезоцикл түрі.
ОРТАША ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Қосымша мезоциклдер. Олар өзіндік әдістемелік мәні
бар мезоциклдер сериясынан тұрады. Мысалы, өсіруші
мезоцикл екі-үш қайта қалпына келтіруші қарапайым
микроциклдерден тұрады.
Бақылау-дайындық мезоциклі базалық және сайыс
мезоциклдерінің арасындағы өтпелі формадан тұрады.
Мезоциклдің мұндай түрі бойынша жаттықтыру үдерісін
құру кезінде спортшының дайындық деңгейін тексеру
үшін жүргізілетін бақылау және дайындық сайыстары
неғұрлым жиі қолданылады.
Сайысалды мезоцикл спортшының сайыстарға тікелей
дайындығының талаптары ескеріле отырып қалыптасады
(алда тұрған сайыстардың ерекшеліктері моделденеді).
ОРТАША ЖАТТЫҚТЫРУ ЦИКЛДЕРІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Қайта қалпына келтіру-дайындық мезоциклі
мезоциклдегі қайта қалпына келтіруші
микроциклдер санын арттыру арқылы құрылады.
Қайта қалпына келтіруші-қолдаушы мезоцикл
белсенді демалыс әсерін қолдана отырып, жеңіл
режімде құрылады.
Жалпы, жаттықтыру үдерісінің кіші және орташа
циклдерінің құрылымы жаттықтырушылықты
дамытудың ішкі және сыртқы факторларының
ерекше арақатынасына, олардың заңды
байланыстары мен өзара ықпалдасуына негізделген.

Ұқсас жұмыстар

Пән талабы

Дене іріктеу және бағыттау оны дамыту әдістемесі

ДЗЮДОШЫЛАРДЫҢ ДАЙЫНДЫҚ КЕЗЕҢІНДЕ ДЕНЕ ҚАСИЕТТЕРІН ДАМЫТУ

Кенжебеков Бораш Жоғары білімді маманның кәсіби құзыреттілігі - маман тұлғасының ішкі психологиялық қасиеттері мен күйлерінің, кәсіби

СТУДЕНТТЕРДІ САУЫҚТЫРУ ҮШІН ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ СПОРТ ҚҰРАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ

Спорттық топтағы тұлғаны қалыптастырудың педагогикалық қағидаттары

Жарыс пен жаттығудың психологиялық ерекшеліктер

Спорт қызметінің заңдылықтары

Экономикалық білім және тәрбие берудің негіздері

Қимыл-қозғалысты ойындар

Пәндер