Тұлғаның қалыптасуы мен дамуының заңдылықтары

Презентация қосу

Педагогика – тәрбие туралы
ғылым.
Тұлғаның қалыптасуы мен
дамуының заңдылықтары және
қозғаушы күштері.

Жоспар:

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Тұлғаның қалыптасуы мен дамуының
заңдылықтары
2. Тұлғаның қалыптасуы мен дамуының қозғаушы
күштері
ІІІ. Қорытынды
Кіріспе:
Тәрбиенің негізгі мақсаты - қалыптасып келе жатқан жеке тұлғаның
әлеуметтік тәжірибені меңгеруі, оның жан- жақты үйлесімді дамуы.
Жеке тұлғаның ең маңызды белгілері – оның саналылығы,
жауапкершілігі, бостандығы, қадір – қасиеті, даралығы. Жеке
тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері мен іс – әрекеттерінде
қоғамдық процестің тенденцияларының, әлеуметтік белгілер мен
қасиеттердің айқын және спетцификалық көрініс табуы арқылы,
оның іс – әрекетіндегі шығармашылық қасиетінің деңгейі арқылы
анықталады.

Тұлға
Адамдар тұлға болып, өзіндік жеке Адам баласы материалдық
бас ерекшелігімен бірден дүниеге және рухани өмірдің
келмейді. Әрбір жеке тұлғаны ортасында тіршілік етеді де,
қалыптастыру, тәрбиелеп жетілдіру өзі өмір сүріп отырған
қажет. Өзіне немқұрайды қарайтын қоғамның, ұжымының,
кейбір қоғам мүшелері басқалар ұлттың, рудың мүшесі ретінде
қалай өмір сүрсе, мен де солай өмір өзіндік ақыл-парасатымен,
сүремін деген принципті жеке бастың өзіне тән ақыл-
ұстанғанымен, шын мәнінде өмірде ой, ерік-жігер, мінез-құлық
олай емес. ерекшелігімен көрінуге
Жеке тұлғаның ерекшелігі дегеніміз тырысады. Қоғам
– ол оның өзіне тән мінез- мүшелерінің бәріне ортақ
құлқындағы, іс-әрекетіндегі, біркелкі мінез-құлықтық
көзқарасындағы ерекшелігімен қасиеттің болуы мүмкін емес.
даралануы. Әр адам өзінше жеке тұлға.
Даму дегеніміз- төменнен жоғарыға,
Даму қарапайымнан күрделіге қарвай
қозғалыс.Жеке тұлғаның дамуы дегеніміз,
ең алдымен, оның қасиеттері мен
сапасындағы сандық өзгерістер процесі.

Оны мына мысалдардан түсінуге болады:
тілдік қызметтің жіктелуі адамның
танымдық қабілетін арттырады, сезімдік
Даму – бұл жеке адам сапалары мен
аймағын кеңейтеді. Танымдық қызмет қасиеттеріндегі сандық өзгерістер жүйесі.
барысында абстракт ойлау, логикалық ес Адамның туған күннен бастап дене
дамиды, өмірге деген қөзқарас пен наным – құрылымы мен әртүрлі мүшелері
сенімдер орнығады. Еліктеушілік мінез – ұлғаяды. Ол сөйлей бастайды, сөздік қоры
құлық бірте – бірте белсенді – жасампаз, молая түседі, көптеген әлеуметтік –
шығармашылық іске ауысады, өз қылық – тұрмыстық және рухани ептіліктер мен
әрекетін басқара алу мен өзіндік билік еңбектік дағды және әдеттерді игереді.
қабілеті көркейеді. Қалыптасу түсінігіне Бірақ адамның жеке адам болып
келетін болсақ, ол жеке адам дамуының дамуындағы басты белгі, ондағы сапалы
нәтижесі ретінде оның кемелденуі мен
өзгерістер.
тұрақты сапалар мен қасиеттерді иемденуін
білдіреді.
Фактор Б.Г. Ананьевтің тұжырымдауынша адам даму көптеген
факторлардың өзара әрекетімен шартталады:
тұқымқуалаушылық, қоршаған орта, тәрбие және оның өзінің
іс-әрекеті.

Тұқымқуалаушылық Қоршаған орта Тәрбие
Тұлға дамуын зерттеудегі
Адамның қоршаған Тұлға дамуындағы тәрбие ролі
педагогика үшін ең маңызды
ортамен өзара әрекеті әртүрлі бағаланады. Біреулер
мәселелер – «әлеуметтену» түсінігі қолайсыз орта мен жаман
интеллектуалдық, арнайы арқылы ашылады.
шыққан тегі жағдайында
қабілеттердің және тәрбиенің ешқандай нәтижесі
«Әлеуметтену» болмайды десе, екіншілер адам
моральдік қасиеттердің ғылымаралық түсінік табиғатын өзгертудің бірден-бір
тұқым қуалауы. және педагогикада кең жолы тәрбие деп түсіндіреді.
қолданылады.
Тұқымқуалаушылық

Тұқымқуалаушылық, қоршаған орта және Көптеген ғалымдар адамның
тәрбиенің өзара қатынасын Й.Шванцараның интеллект деңгейі оның шыққан
схемасынан көруге болады. Бұл схемада аталған тегінен тәуелді емес дейді. Дегенмен
үш факторлардың өзара әрекеті көрсетілген.
АВС үшбұрышы (теңқабырғалы үшбұрыш)
тұқымқуалаушылықтың адамның
дамудың оптимальді екендігін көрсетеді. Егер интеллектуалдық дамуына кері әсерін
бір фактордың ролі асыра бағаланып кетсе тигізуі мүмкін екендігін мойындау
үйлесімсіз дамуды көреміз. Осы схемадан бірде- қажет.
бір фактор жеке ықпал етпейтіндігін, даму Арнайы нышандардың тұқым
олардың келісілген ықпалдарынан тәуелді
екендігін көреміз.
қуалайтыны бүгінгі күні күмән
келтірмейтін мәселе. Арнайы
нышандарға жататындар:
математикалық, музыкалық, спорттық
және т.б.
Тұлғаның әлеуметтік қасиеттері
(моральдік) тұқым қуаламайды.
Қоршаған орта
Адамның қоршаған ортамен өзара
әрекеті «әлеуметтену» түсінігі «Адаптация» түсінігі биологиядағы негізгі
арқылы ашылады. «Әлеуметтену» түсініктердің бірі ретінде тірі организмнің
ғылымаралық түсінік және қоршаған табиғи орта жағдайына
педагогикада кең қолданылады. бейімделуін білдіреді.
Америка әлеуметтанушылары Адаптация түсінігі арқылы әлеуметтену
Т.Парсонс, Р.Мертон әлеуметтенуді адамның әлеуметтік ортаға ену процесі
тұлғаның әлеуметтік жүйемен толық және оның мәдени, психологиялық,
интеграциялану процесі әлеуметтік факторларға бейімделуі деп
барысындағы бейімделуі деп қарастырылады.
түсіндіреді. Олар әлеуметтенуді
Гуманистік психология өкілдері А.Маслоу,
«адаптация» түсінігі арқылы ашады.
К.Роджерс, Г. Олпорт және т.б.
әлеуметтену мәнін басқаша түсіндіреді.
Әлеуметтену – үздіксіз өмір бойы жүретін процесс.
Олардың пікірінше, әлеуметтену
Әлеуметтену факторлары: (А.В. Мудрик бойынша)
адамдардың «Мен-Концепциясын» өздері
- макрофактор: мемлекет, ел, қоғам, мәдениет;
жаңғырту, потенциалдары мен
- мезофактор: этнос, тұратын аймағы, тұратын
шығармашылық қабілеттерін өздері іске
жерінің түрі (тип поселения), бұқаралық қарым-
асыру процесі, оның өзіндік дамуына
қатынас құралдары;
кедергі жасайтын ортаның негативті
- микрофактор: отбасы, микросоциуам (жақын
ықпалдарынан өту процесі.
қоршаған орта), тәрбие институттары, діни ұйымдар.
Тәрбие
Тәрбиені мақсатты бағытталған және
Тұлға дамуындағы тәрбие ролі саналы бақыланатын әлеуметтену
әртүрлі бағаланады. Біреулер
процесі деп айтуға болады. Тәрбие
қолайсыз орта мен жаман
әлеуметтену процесін басқару
шыққан тегі жағдайында механизмі болып табылады. Осыған
тәрбиенің ешқандай нәтижесі байланысты тәрбиенің екі негізгі
болмайды десе, екіншілер адам
функцияларын атауға болады:
табиғатын өзгертудің бірден-бір 1) тұлғаға әсер ететін әлеуметтік,
жолы тәрбие деп түсіндіреді.
психологиялық және тағы басқа
Шын мәнінде тәрбие арқылы ықпалдарды реттеу,
көп нәрсеге қол жеткізуге 2) тұлғаны дамыту мақсатымен
болады, бірақ адамды толық
әлеуметтену процесін жеделдетуге
өзгерту мүмкін емес. жағдай жасау.

Изображение без полей
Тұлға дамуына әсер ететін тағы бір
Тұлға
фактор дамуына әсер ететін
– түлғаның тағы бір іс-
өзінің белсенді
фактор – түлғаның өзінің белсенді іс- Іс-әрекет төмендегі белгілер бойынша
әрекеті. Іс-әрекет барысында Іс-әрекет төмендегі белгілер бойынша
әрекеті.жан-жақты
Іс-әрекет барысында жіктеледі:
адамның дамуы жүреді, жіктеледі:
адамның жан-жақты дамуы
қоршаған әлемге деген қатынасы жүреді, - психикалық процестер бойынша:
қоршаған әлемге деген қатынасы - психикалық процестер бойынша:
қалыптасады. Іс-әрекет алдын-ала сенсорлық, жігерлі, ойлау және т.б.;
қалыптасады. Іс-әрекет алдын-ала сенсорлық, жігерлі, ойлау және т.б.;
жобаланған нәтижеге әкелу үшін оны - құрылымы бойынша: іс-әрекет -
жобаланған нәтижеге
ұйымдастыру әкелуТәрбие
қажет. үшін оны - құрылымы бойынша: іс-әрекет -
ұйымдастыру
практикасының қажет. Тәрбие
ең күрделілігі әрекет –операция – қозғалыс;
практикасының ең күрделілігі әрекет –операция – қозғалыс;
осында. - түрлері бойынша: танымдық,
осында. - түрлері бойынша: танымдық,
Іс-әрекет – адам мен қоршаған құндылық-бағыттылық, түрлендіру,
Іс-әрекет – адам құндылық-бағыттылық, түрлендіру,
ортаның өзарамен қоршаған
әрекеті, соның қарым-қатынас, эстетикалық және
ортаның өзара әрекеті, соның
барысында ол әлемді және өзін қарым-қатынас, эстетикалық және
барысында ол әлемді жәнетүрде
өзін дене.
саналы және мақсатты дене.
саналы және
өзгертеді. мақсатты түрде
Іс-әрекеттің негізгі Сонымен қатар іс-әрекеттің негізгі
өзгертеді. Іс-әрекеттің негізгі Сонымен қатар іс-әрекеттің негізгі
ерекшелігі- оның түрлендіруші және түрлері деп ойын, оқу және еңбекті
ерекшелігі- оның түрлендіруші және түрлері деп ойын, оқу және еңбекті
мақсатты бағытталған сипаты. айту қажет. Бағыттылығына
мақсатты бағытталған сипаты. айту қажет. Бағыттылығына
байланысты танымдық, қоғамдық,
байланысты танымдық, қоғамдық,
спорттық, техникалық және т.б.
спорттық, техникалық және т.б.
түрлерін атауға болады.
түрлерін атауға болады.
Іс-әрекеттің процессуалдық компоненттері: қажеттілік, мотив,
мақсат, әдістер, құралдар, нәтиже және бақылау, өзін-өзі бақылау.

Қорытынды:

Оқушының жеке тұлғасын қалыптастыру және дамыту барысында
оларды ұлттық мәдениет рухында дамытуға қажетті барлық қолайлы
жағдайларды ескеру керек. Ең бастысы – ұстаз өз халқының ұлттық
мәдениетінің бай тәжірибесіне ие болуы қажет. Әр мектепте оқу – тәрбие
жұмысын сапалы түрде жақсарту және ұлттық мәдениет байлығын
әлем мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде қабылдату әр ұстаздың
өзіндік әдіс – тәсіліне, шығармашылық қабілетіне байланысты.
Түйіндей келе, адам неғұрлым өз өмірі мен тағдырына жауапкершілігін
ерте сезінсе, соғұрлым өмірін дұрыс құруға талпынады. Содан барып өз
ойымен әрекет ететін тұлғаны тәрбиелеу іске асады.
Назар аударғаныңызға
рақмет!

Neal Creative © Neal Creative | Щелкните, чтобы узнать
больше

Ұқсас жұмыстар

Тұлғаның қалыптасуы

Тұлғаның танымдық іс-әрекетін қарым – қатынас арқылы дамыту

Әлеуметтік әлемді түсінудегі әлеуметтану

ПСИХОЛОГИЯНЫҢ ӘДІСТЕРІ

Педагогика факультеті

Педагогикалық үрдістің қозғаушы күштері

Әлеуметтану - қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы ғылым

Акмеология дамуының негізгі сатылары

ТҰЛҒАНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Пәндер