Тəрбиенің құралдары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Қазіргі мектептегі тəрбиенің мазмұны

Орындаған: Білісбек Д. Қабылдаған: Адасканова Ж.

Қазіргі мектептегі тəрбиенің мазмұны

Жоспар:

Қазіргі мектептегі тəрбиенің мазмұны.

Тəрбиенің түрлері.

Тəрбиенің əдістері.

Тəрбиенің құралдары.

Қорытынды.

Білім беру мазмұнының мәні

XVIII ғасыр аяғы-XIX ғасырдың басында білім беру мазмұнының ғылыми теориялары қапыптаса бастаған. Алғашында материалдың сипатта, дидактикалық материализм немесе энциклопедизмтеориясы деген атпен белгілі болды. Бұл бағытты ұстанғандар білім берудің негізгi мақсаты оқушыларға ғылымның әр түрлісаласынан көлемді білім беру деп ұсынушылар болды. Осы мәселетөңірегінде Я. А. Коменский өз еңбектерінде дидактикалық материализм теориясы тұрғысынан қарастырған. Сол сияқты XIX ғасырдағы көптеген педагог ғалымдар да білім беру мазмұнын құрастыруда материалдық теорияны жақтаған. Қaзipгi кездегі өзінде оқу жоспары мен оқулықтарға талдау жасауда осы теорияны басшылыққа ұстанып келеміз. Яғни бұл теория өзінің құндылығын жойған жоқ деген корытынды жасай аламыз. Екінші теория - білім мазмұнының формальды теориясы. Бұл теорияны ұстанушыларға Гераклит, Цицерон, Кант, Песталоцци, Дистервег және тағы басқа ерте кезден педагог-ойшылдарды жатқызуға болады. Мысалы, Гераклиттің тұжырымы бойынша, “адамды оның көп білімі ақылды етпейді. Мұны Цицерон да қолдаған.

Мектептің тәрбие жүйесінің пайда болуы, қалыптасуы, дамуы көптеген объективтік және субъективтік факторлардың ықпалымен жүретін ұзақ мерзімді және күрделі процесс болып табылады. Сонымен қатар ол оқу орнының қызметі мен айналадағы әлеуметтік ортаға мәнді өзгерістер ендіреді. Оның нәтижесі көп жағдайда мектеп өмірінде нені, қалай қашан өзгерту қажетігін анықтай білуге байланысты. Қателеспес үшін ең алдымен оқу орнының бүгінгі жағдайы мен келешектегі бейнесін нақты елестете болжай білу өте маңызды.

Мектептің тәрбие жүйесінің дәл бүгінгі таңдағы және келешектегі бейнесінің үлгісін жасау оның қалыптасуы мен дамуы жағдайында қажет болып табылады.

Тәрбие - диалектикалық процесс, ал, диалектика дегеніміз- (гр. -пікірлесіп отырамын, талқылап отырамын) - табиғаттың, қоғамның және ой-сана дамуының жалпы заңдары туралы ғылым. Сонда қарама-қайшылықтар педагогиалық процестің қозғаушы күші болып саналады. Қ-Қ ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Қайшылық - қандай да болсын дамудың, қозғалыстың ішкі көзін көрсететін категория.

Ішкі қарама-қайшылықтар:

Сыртқы қарама-қайшылықтар:

1. Жеке тұлға қажеттіліктері мен оларды қанағаттандыру мүмкіндіктері арасындағы қ-қ. Осындай келіспеушіліктер адамды алға жетелейді, ұмтылдырады - өзінің тәрбиесін, мінез-құлқын, тәжірибесін молайтады. Осы кезде педагогтың қосары мол. Ол жеке тұлғаның қажеттіліктерін, мақсатын, мүмкіншіліктерін білу қажет.

1. Қоғам мен мектеп арасындағы қ-қ. Мектепте мақсат көзделінген процесс болса, ал қоршаған ортаның әсері стихийялы түрде болады (Мыс., қазіргі жастардың әлеуметтік бейнесі қандай- сол қоршаған ортаға байланысты) .

2. Жеке адамның әлеуметтік-мағыналы міндеттері мен оларды орындау мүмкіндіктері арасындағы қ-қ. Қоғамның даму деңгейіне байланысты баланың ой-өрісі соған сәйкес болу керек. Мыс. шығармашылық қабілеті, баланың қызығушылығы. Баланың демалыс уақытын ұйымдастыруға, спортпен шұғылдануға, үйірмелерге қатысуға көп жағдайда отбасының жағдайы, мүмкіндіктері болмайды.

2. Мектеп пен отбасы арасындағы қарама-қайшылық.

3. Сыртқа ықпалдар мен жеке тұлғаның ішкі ұмтылушылығының арасындағы қ-қ. . Педагог әрдайым тәрбие процесін мақсатты бағытталған процесс екенін ескереді де, ал баланың талап-тілектері, ынта-жігері, ескерусіз қалады.

3. Бұқаралық ақпараттық құралдар арасындағы қарама-қайшылық.

Мектеп тәрбиесі

Үлгі ретінде философ В. А. Штоффтың пайымдауынша, зерттеу объектісінің бейнесі мен елесін таныта отырып, оны алмастыра алатын, яғни оның зерттелуі сол объекті туралы жаңа ақпарат беретін ойша көрініспен материалдық тұрғыда бұрын қолданылған жүйені түсінуіміз керек

Академик В. Г. Афанасьев үлгінің негізгі сапаларын атай отырып, оған мыналарды жатқызады:

түпнұсқаның -жүйеге ұқсас сай келуі;

мақсаттылық, яғни оның параметрлерінің жүйе алдына қойылған мақсатпен, күтетін нәтижелерімен сәйкес келуі;

субъектілік бағалау қатынасына және үлгіні жасаушыларға бейтараптық қатынаста болу;

түпнұсқаның- жүйенің параметрлерімен және кейбір детальдарымен алшақтау.

Үлгі жасау процесі кезінде шартты түрде 3 кезеңді бөліп алуға тура келеді:

Мектеп бейнесін жасау.

2. Оқу орнының тәрбие жүйесінің бір үлгісіне мектептің осы бейнесін ендіру.

3. Оқу мекемесінің тәрбие жүйесі үлгісі мен мектеп бейнесін нақтылайтын аздаған өзгерістер ендіріп өңдеу.

Тәрбие жүйесінің үлгісін жасау процесін кезең-кезеңімен қарастырамыз және әр кезеңдегі педагог, оқушы, ата-аналардың бір мақсатқа бағытталған бірлескен тіршілік әрекетінің формалары мен әдістерін анықтаймыз.

Мектеп бейнесін жасау - өте күрделі және ұзаққа созылады. Мектеп бейнесін жасау-бұл педагогтардың, оқушылардың, ата-аналар мен өзге де әлеуметтік орта өкілдерінің мектептің тәрбие жүйесінін нақты немесе болжамды үлгісін жасауға және оның құрылымы мен дамуының жолдарын, субъектілері мен құралдарын анықтауға кіріктірілген мүмкіндіктері. Мектеп бейнесі тәрбие жүйесінін компоненттері мен өзара байланысқан бірнеше құрамынан тұрады.

Тәрбиенің түрлері

Ақыл-ой мәдениеті

Адамшершілік тәрбиесінің негіздері

Еңбек тәрбиесінің негізі

Экономикалық тәрбие

Құқық және саяси тәрбие

Экологиялық тәрбие негіздері

Эстетикалық тәрбие

Дене тәрбиесі

Тәрбие әдісі дегеніміз - оқушылардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруға бағытталған тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара байланысты педагогикалық жұмыс тәсілдері. Әдістерді мұғалім тәрбиенің мақсатына, мазмұнына балалардың жас және дербес ерекшеліктеріне, тәрбиелік деңгейіне қарай іріктейді. Әдістер тәрбие мақсатына жетуге, оқушыларды қоғамдағы тәртіп ережелерін үйретуге, адамдармен қарым-қатынас жасауға, олардың жақсы тәжірибесін алуға көмектеседі.

Нәтижесіне қарай топтастырылған тәрбие әдістері:

• адамгершілікті қалыптастыруға бағытталған түрткілер, қатынастар, түсініктер, идеялар тудыратын әдістер.

• әдептілікті және тәртіптілікті қалыптастыратын әдістер. А. П. Пинкевич тәрбиені екі топқабөліп, бірінші тобына педагогикалық ұзақ мерзімді әсер ету әдісін, ал екінші тобына өтпелі әдісті, яғни белгілі-бір жағдайда нәтиже беретін әдістерді енгізген. Жеке тұлғаны қалыптастыруда ұзақ мерзімді педагогикалық әдістер тиімді деп саналады. Олар: ұзақ мерзімді жаттықтыру, оқыту әдістерінің жүйесі, тәрбиешінің жеке басының үлгісі.

Қазіргі кезде тәрбие әдістерін жіктеудің 11-ден астам түрлері бар. Солардың ішінде Т. Е. Конникова, Г. И. Щукина жәнеВ. С. Сластенин жасаған тәрбие әдістері жіктеуінде бірізділік байқалады. Бұл жіктеу мектептерде қолданылады.

Осыған орай тәрбие әдістері төрт топқа ажыратылады:

• Адамгершілік сананы қалыптастыратын әдістер.

• Іс-әрекет және қоғамдық тәртіп тәжірибесін қалыптастыратын әдістер.

• Тәртіпке, іс-әрекетке ынталандыратын әдістер.

• Мінез-құлық пен іс-әрекетке бақылау жасау, өзін-өзі бақылау, ұйымдастыру және өзіне-өзі баға беруді, ұйымдастыруды жүзеге асыру әдістері.