Тәрбие бөлімдері

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Мағжан Жұмабаевтың «Педагогика» еңбегіндегі
тəрбиенің негізгі бағыттары

Орындаған: Білісбек Д.
Қабылдаған: Икрамова А.
МағжанЖұмабаевтың
Мағжан Жұмабаевтың
«Педагогика»еңбегіндегі
«Педагогика» еңбегіндегі
тəрбиеніңнегізгі
тəрбиенің негізгібағыттары
бағыттары
Жоспар:
I. М. Жүмабаевтың өмірбаяны
II. М.Жұмабаевтың «Педагогика» еңбегінің
мазмұны мен маңызы
III. М.Жұмабаевтың «Педагогика» еңбегіндегі тəрбиенің
негізгі бағыттары
IV. Қорытынды.

Өмірбаяны
Мағжан Жұмабаев Бекенұлы - Мағжан (Әбілмағжан) Бекенұлы 1893
жылы 25 маусымда Солтүстік Қазақстан облысы, қазіргі Мағжан
Жұмабай ауданы, Сасықкөл жағасында дүниеге келген.
Алаш қозғалысының қайраткері, ақын, қазақ әдебиетінің жарық
жұлдызы. Мағжанның атасы – Жұмабай қажы. Әкесі Бекен саудамен
айналысқан дәулетті адам болған. Анасының есімі – Гүлсім. Мағжан
ауыл молдасынан сауатын ашып, 1905 – 1910 жылдары Қызылжардағы
№1 мешіт жанында белгілі татар зиялысы, мұсылман халықтарының
азаттығы жолында күрескен М.Бегишевтің ұйымдастыруымен
ашылған медреседе оқыды. Медреседе Бегишевтен Шығыс
халықтарының тарихынан дәріс алды, қазақ, татар әдебиеттерін,
Фирдоуси, Сағди, Хафиз, Омар Һайям, Низами, Науаи секілді шығыс
ақындарының дастандарын оқып үйренді. Баспадан 1909 жылы
шыққан Абай өлеңдерін оқып, “Атақты ақын, сөзі алтын хакім Абайға”
деген өлең жазды.
1910 – 1913 жылдары Уфа қаласындағы “Ғалия” медресесінде білім
алды. Онда татар жазушысы Ғ.Ибрагимовтен дәріс алып, белгілі
қайраткер С.Жантөринмен тығыз қарым-қатынас орнатады, болашақ
көрнекті жазушы Б.Майлинмен танысады. Ибрагимовтің көмегімен
1912 жылы Қазан қаласындағы Кәрімовтер баспасында “Шолпан”
атты тұңғыш өлеңдер жинағы басылып шығады. “Садақ” журналын 4
шығаруға қатысады, оған өзінің өлеңдерін жариялайды.
Мағжан
Шығармашылығы Мағжантану

Ақын тұңғыш өлеңінен бастап әлеуметтік тақырыпқа ден
қойып, ағартушылық, ұлт-азаттық, демократияшыл Мағжан – философ ақын. Ақынның философиялық көзқарасы
бағытты ұстанды. Абай поэзиясының өшпес маңызын өз өлеңдерінде жақсылық пен жамандық, әділдік пен
бірден танып, оны “хакім” деп атады, ұлы ақынның “мың әділетсіздік тәрізді қарама-қайшылықты философиялық
жыл жұтса дәмі кетпес” сөзін жаңа жағдайда ілгері ұғымдарды шебер шендестіре білуінен байқалады. Ол дүниені
дамытты, Батыс пен Шығыстың рухани қазынасын біртұтас құбылыс ретінде алып, адамды сол ұлы табиғат,
сабақтастыру негізінде қазақ поэзиясын тақырып, түр мен жаратылыстың бір туындысы, бөлшегі ретінде суреттейді.
мазмұн жағынан байытты. Мағжан ақын ел ішіндегі Табиғатсыз, жаратылыссыз адам жоқ. Ал табиғат адамсыз да
әлеуметтік мәселелерді көтерді (“Шын сорлы”), халқын күн көре береді. Бірақ сана оған бағынбайды, дене бағынса да
өнер-білімге шақырды (“Ләззат қайда?”, “Жазғы таң”, сезім бағынбайды. Сондықтан ол бұлқынады, серпінеді, үстем
“Өнер-білім қайтсе табылар”, “Балалық шақ”, “Қазағым”, болғысы келеді (“От”). Құбылыстың мәнін кең көлемде,
“Қарағым”, “Осы күнгі күй”, “Мен сорлы”). Бірқатар жалпыға бірдей қалыпта тани білуде ақын, ең алдымен, ненің
өлеңдерін махаббат тақырыбына арнады (“Жас келін], болса да мән-мазмұнына үңіледі, әрдайым жалпы адамзатқа
“Зарлы сұлу”, “Сүйгеніме”, “Алданған сұлу”). Өз тән әуенге бой ұрады, табиғаттың өз заңына ғана бағынатын
поэзиясының алғашқы қадамдарынан бастап ақтық демі құбылыстардың ішкі құпия астарын ұғынғысы
біткенге дейін Мағжан Бекенұлы ұлт азаттық тақырыбын келеді.Мағжанның ойынша ақын деген болжап білмес жолға
үзбей толғанды, оны өз поэзиясының өзегі етті. Бүкіл сапар шеккен пір, кейде жын, кейде бала, сол сапарда ол
халықты тап, топқа жіктемей, Қазақ елін әлемдік мәдени қиындықты қайыспай көтеретін, не дүниені тәрк етіп, бәрінен
жетістіктерге қол жеткізуге қандай күш кедергі деген сауал безінетін жан (“Қиял құлы мен бір ақын”)
қойып, оған басты кедергі – отаршылдық деген шешімге 5
келді.
“Педагогика”
еңбегі

Ұзақ жылдар бойы «ұлтшылдық» әдебиетінің өкілі деген айып тағылып,
жазықсыз жапа шеккен қазақ педагогикасының көрнекті қайраткерлерінің
бірі Мағжан Жұмабаев құнды еңбектерінің авторы болуымен дараланған ірі
тұлға. Қазақ педагогика ғылымынан ерекше орын алатын М. Жұмабаевтың
«Педагогика» атты еңбегі алғаш рет 1922 жылы Орынбор қаласында жарық
көрген. Коптеген практик мұғалімдердің сынынан өткен еңбегі туралы
М.Жұмабаев былай дейді: «Тәрбие ғалымдарының пікірлерін таңдап алуға
ұмтылдым. Шамам келгенше қазақ жанына қабыстыруға тырыстым».
Оқулықтың бірінші бөлімі педагогиканың жалпы мәселелеріне арналған.
Онда дене тәрбиесі мен ақыл тәрбиесі, сұлулық тәрбиесі мен әдеп-құлық
тәрбиесі ретінде төрт тұрғыдан сөз қозғалып, олардың бір-бірімен табиғи
тамырластығы түсіндірілген. «Баланы тәрбиешінің дәл өзіндей қылып
шығару емес, келешек заманына лайық қып шығару»,-дейді М.Жұмабаев.
Ақынның сол кездегі ой-пікірін қазіргі заманның тәрбие мақсатының
талабымен ұштастыруға болады. Оның туған халқының тәлім-тәрбиелік бай
мұрасын игеру жөніндегі бағыт-бағдары да құптарлық.
«Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып келе жатқан тақтақ жол болғандықтан,
әрбір тәрбиеші сөз жоқ, ұлт тәрбиесімен таныс болуға тиіс.
Педагогикамен жақсы таныс
болудың керектігі

Балаға тәрбие бергенде әрбір тәрбиешінің алдымен қолданатын жолы — өз тәжірибесі. Яғни бала күнде
өзі қандай тәрбие алған, һәм баланы бұрын өзі қалай тәрбие қылған. Міне, осы жолмен жүреді. Әрине, бұл
жолды тіпті қисық жол деуге болмайды. Қисық болу былай тұрсын, тәрбие туралы әрбір тәрбиешінің өз
тәрбиесі - аса қымбат нәрсе. Адамның өз тәжірибесі - жүріп кеткен жолы. Ол жолдың жақсы-жаман жағы көз
алдында сайрап тұр. Істегеннен көрген анық. Көргеннен бастан кешкен анық. Бірақ бұл әркімнің өз
тәжірибесі қанша қымбат болғанмен, қатесіз жол деуге болмайды. Бір адамның тәжірибесі тым тар, тым
бірбеткей тәжірибе. Тәрбиешінің өзіне қолайлы болған жол тәрбие қылатын балаға қолайлы болмасқа
мүмкін. Тәрбиеден мақсұт — баланы тәрбиешінің дәл өзіндей қылып шығару емес. Келешек өз заманына
лайық қылып шығару ғой. «Балаңды өзімдей бол деп үйретпе, өзімдей болма деп үйрет!» деген Әзірет Әлінің
сөзінде көп шындық бар. Бұл – бір.
Екінші, әрбір тәрбиешінің қолданатын жолы — ұлт тәрбиесі. Әрбір ұлттың бала тәрбие қылуы туралы
ескіден қалып келе жатқан жеке-жеке жолы бар. Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып, көп буын қолданып
келе жатқан тақтай жол болғандықтан, әрбір тәрбиеші, сөз жоқ, ұлт тәрбиесімен таныс болуға тиісті. Және
әрбір ұлттың баласы өз ұлтының арасында, өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы
сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті. Бірақ, ұлт тәрбиесін, ұлттың тәрбие жолында ұстаған жолын
түгелімен дұрыс деуге болмайды. Ұлт тәрбиесінің жақсылық жағы көп болған сықылды, жамандық жағы да
көп. Талай нашар, зиянды әдеттер әрбір ұлт тәрбиесі ішінде толып жатыр. Баяғыдан бергі ұлт тәрбиесінің
ішінде ұнамсыз, зиянды әдет, жол-жоралар толып жатқан ұлттың біреуі - біздің қазақ. Қысқасы, ұлт тәрбиесі
қанша қадірлі, керек жол болғанмен, адастырмайтын дұрыс жол деуге бола бермейді. 7
Өз кітабында Мағжан қиялдың
Өз кітабында Мағжан қиялдың
жасалу жолдарын көрсетеді:
жасалу жолдарын көрсетеді:
1. Заттардың өздерін
1. Заттардың өздерін
яки олардың бір
яки олардың бір
мүшелерін зорайту Мағжан психология пәніне өте кең орын беріп, барынша зер сала қарастырады.
мүшелерін зорайту Мағжан психология
Оның жан қуаттары пәніне
жайлы өте кең орын
пікірлерінде беріп,
дала өмірібарынша
мен қазақ зерқаламгерлерінің
сала қарастырады.
яки күшейту.
яки күшейту. Оның жан қуаттары
туындыларын, жайлы
ұлттық пікірлерінде дала
психологиялық өмірі
өзіндік мен
бояу, қазақ қаламгерлерінің
нақышын нәзік шеберлікпен
туындыларын,
пайдалана білу тәсілі де құптарлық. Сыртқы сезімдерді көру, есту,шеберлікпен
ұлттық психологиялық өзіндік бояу, нақышын нәзік иіскеу, тату, сипау, ет
пайдалана білу тәсілі де құптарлық. Сыртқы сезімдерді көру, есту,
сезімі деп алты айырыммен анықтап алып, оларды дұрыс жетілдіру тәрбиесіне иіскеу, тату, сипау, ет
ерекше
сезімі депаударады.
назар алты айырыммен анықтаппікірінше,
М.Жұмабаевтың алып, оларды
«Бұл дұрыс
сезімдержетілдіру
сау һәм тәрбиесіне ерекше
берік болуына, екінші
назар
бұл аударады.
сезімдердіңМ.Жұмабаевтың
өткір, терең, дұрыспікірінше,
болуына «Бұл сезімдер
ыждаһат қылусау керек.
һәм берік болуына,
Бұлардың екінші
біреулері
2. Әр заттың түрлі бұлжақсы,
сезімдердің өткір, терең, дұрысқылынса,
болуына жан
ыждаһат қылудакерек.
2. Әр заттың түрлі біреулері нашар тәрбие тұрмысы тегіс,Бұлардың
бүтін болмақбіреулері
емес». Әр
мүшелерін алып жақсы,
мүшелерін алып сезімді психологиялық тұрғыдан қарастыра келіп, олардың әрқайсысына өзінше Әр
біреулері нашар тәрбие қылынса, жан тұрмысы да тегіс, бүтін болмақ емес».
қосу. сезімді психологиялық тұрғыдан қарастыра келіп, олардың әрқайсысына өзіншеайтады.
қосу. анықтама беріп, бұларды тәрбиелеуде ұлттық дәстүрлерге сүйену қажеттілігін
анықтама
Мәселен,беріп, бұларды
есту сезімін тәрбиелеуде
дамыту ұлттық
үшін сәби дәстүрлерге
жарық сүйенукүннен
дүниеге келген қажеттілігін
бастапайтады.
оның есту
Мәселен,
сезімін есту сезімін
дамытуда дамыту
түрлі үшін сәби жарық
дыбыстардың дүниеге
мән-мәнісіне келген
көңіл күннен
бөліп, бастапбесік
бұл жерде оның есту
жырының
сезімін дамытуда
тәрбиелік түрлі
мәніне дыбыстардың
ерекше тоқталады.мән-мәнісіне
Жұмабаевтың көңіл бөліп, бұл
адамның жерде
зейінін бесік жырының
тәрбиелеу жөніндегі
тәрбиелік мәніне ерекше тоқталады. Жұмабаевтың адамның зейінін тәрбиелеу
ой-пікірі де қазіргі кезде де маңызын жоғалтқан жоқ. Ол оқушылардың зейін дамуы үшін жөніндегі
3. .Реті келгенде ой-пікірі
әсердіңде қазіргі
күшті, кезде
жеке, де маңызын
жаңа жоғалтқан
болуын, жаңа алынғанжоқ. Ол мен
білім оқушылардың
ескі білімніңзейін дамуы үшін
байланысуын
3. .Реті
өздерікелгенде
де жиыла әсердің
өздері де жиыла және күшті, жеке, жаңа
оның болашақ болуын,
әсерге жаңаесебінде
даярлану алынғанболуын
білім мен ескіете
талап білімнің
отырып, байланысуын
оқу жүйесінің
алатын көріністерді және оның болашақмұқият
сабақтастығына әсерге даярлану есебінде
зер салады. болуынерікті,
Адам зейінін талап еріксіз,
ете отырып, оқу жүйесінің
табанды, табансыз ішкі,
алатын көріністерді
бір суретке жиюмен, сабақтастығына мұқият зер салады. Адам зейінін ерікті, еріксіз, табанды, табансыз ішкі,
бір суретке сыртқы деп жіктейді. Бала абайының ерекшелігі мен жасына, тәрбиелеу жолдарына
түрлі адамжиюмен,
мінездерін сыртқы
айрықша деп жіктейді.
мән береді. Бала
Адам абайының
өміріндегіерекшелігі мен орнын
естің алатын жасына, тәрбиелеу
көрсете жолдарына
келіп, оны есту, көру,
түрлі адам мінездерін
бір адамға жиюмен айрықша мән береді. Адам өміріндегі естің алатын орнын көрсете келіп, оны есту, көру,
бір адамға жиюмен қозғалу есі деп жеке-жеке қарастырады. Естің адам жасына байланысты өзгерісі де өзекті
жасалатынын қозғалу есі деп жеке-жеке қарастырады. Естің адам жасына байланысты
мәлесе екендігін айта келіп, баланың есін дамыту жайлы баяндайды. Жұмабаев қиялды өзгерісі де өзекті
жасалатынын
көрсетеді. мәлесе екендігін айтадепкеліп, баланың
көрсетеді. еріксіз және ерікті екіге бөледі. есін дамыту жайлы баяндайды. Жұмабаев қиялды 8
еріксіз және ерікті деп екіге бөледі.
Тәрбие бөлімдері

Ақыл Һәм құлық
тәрбиесі Сұлулық тәрбиесі
Дене
тәрбиесі тәрбиесі

Егерде адам баласына осы төрт тәрбие тегіс берілсе, оның тәрбиесі түгел болғаны. Егерде ол жөпшенді
ыстық, суық, аштық, жалаңаштық, сықылды тұрмыста жиі ұшырайтын көріністерді елемейтін мықты,
берік денелі болса, түзу ойлайтын, дұрыс шешетін, дәл табатын дұрыс ақылды болса, сұлу сөз, нәзік үн,
әдемі түрден ләззат алып, жаны толқынданарлық болса, жамандықтан жаны жиреніп, жақсылықты
жаны тілеп тұратын құлықты болса, міне осындай болғанда адам баласының дұрыс тәрбие алып, шын
адам болғандығы. Балам адам болсын деген ата-ана осы төрт тәрбиені дұрыс орындасын. Бала ауру не
зағып болса, баладан емес, тәрбиешіден. Бала тар ойлы, ақымақ болса, бала кінәлі емес, тәрбиеші кінәлі.
Бала сұлулықтан ләззат ала білмейтін мақау жанды болса, бала айыпты емес, тәрбиеші жазалы. «Бала
істеген жауыздықтың жазасын тәрбиеші көтерсін» деген иран елінің мәтелі - шын дұрыс мәтел.
Кітапта ойлау, ұғым, ой, қорытынды, ішкі сөйлеу мәселелері де таратыла талданған.
Ақын тілдің жеке адам өміріндегі маңызы жайлы айта келіп, оның ұлттық мәнін де
оқырманға жеткізеді. « Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын көрсетеді. Бұл
ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай ашық көрініп тұрады.
Қазақ тілінде қазақтың сары сайран даласы, біресе құйындай екпінді қайраты, біресе
желсіз түндей тымық, сар далада үдере көшкен тұрмысы, асықпайтын, саспайтын
мінездері көрініп тұр»,- деп жазады Мағжан. Бала темпераментіне байланысты
ұғымдарды ұтымды тілмен баяндап, баланың жалпы жаратылысы, табиғаты туралы
түсініктерді қазақ ұғымына түсінікті береді. «Адамның шын мағынасымен «адам» болуы
үшін өзін сүю, жақындарын сүюмен қанағаттанбай жалпы адамзатты сүю шарты.... Адам
өз халқының адамдарының сүюінің үстіне басқа халықтардың да адамдарын сүюге
міндетті. Жер жүзіндегі адам адамды сүймек. Бұл адамның жаратылысындағы негізгі
мінез». Әлемдегі тіршілік қауіпсіздігі, жалпы адамзат ұрпағының өзара сүйіспеншілігіне,
ынтымақтастығына тікелей тәуелділікте тұрған бүгінгі таңдағы бейбітшілік мәселесімен
жоғарыдағы пікірлері жақсы үндеседі.

М.Жұмабаев – орыс педагогикасының атасы К.Д. Ушинскийше педагогиканы
психологиямен атастыра байланыстырған тұңғыш қазақ ойшылы. Ол диалектиканың
психологиясыз, әсіресе шәкірттердің жан жүйесі (зәйін, ес, қиял, ойлау, сөйлеу т.б.)
ерекшеліктерін ескермейінше, оқу-тәрбие процесінің теориялық қисындарын баяндайтын
педагогиканың дәрменсіз болатындығын көрсетеді. Педагогика адамды жан-жақты терең
зерттеу қажеттігіне нұсқаған ұлы Ушинскийдің пікірімен Мағжан ойлары да ұласып
жатыр. Ұлы ақынның методикалық еңбектері дері де психологиялық жағынан ерекше
көңіл аударарлық. Бұлар өз алдына бөлек әңгіме ететін мәселе. «Қазақ Пушкині» атанған
дүлдүл ақын Мағжан Жұмабаевтың сонау дүрбелең шақта айтқан тәлім-тәрбиелік
ойларына қайран қалмасқа болмайды. 10
Қорытынды:

Әлеуметтік мұра неғұрлым бай болса, өткені мен бүгінгінің мәдени мұралары
жарасымды жалғасып жатса, солғұрлым өміріміздің мағынасы терең, мақсатымыз
айқын болады. Сонда ғана біз өнегелі, парасатты ой толғаныстары күшті қауым
тәрбиелейміз. Еліміздің ертеден қастерлеп келген ұлттық өнерінің тегін тектеу,
болмысын тану, оның асылын тарихтың рухани көшіне ілестіріп отыру арқылы
бүгінгі және болашақ ұрпақ қамын ойлау - өскелең өмір талабы болып отыр. Өзге
елдің озық ой-пікірін қабылдап, әр ұлттың озық дәстүрі мен мәдени мұрасын таңдап,
талғап ала білу – ол да игілікті іс. 2006 жылы 1 наурыз айындағы Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған
жолдауында «Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай
келетін осы заманға білім беру жүйесі қажет. Адамның өмір бойы білім алуы үшін
жағдай туғызуымыз керек»-деп айтылған. Сондықтан біздің мақсатымыз – жастарды
еліміздің өткендегі мәдени мұрасынан хабардар ету, туған жеріне, өскен еліне адал
қызмет ететін, азаматтық борышты терең сөзінетін саналы адам тәрбиелеу.
Назар
аударғаныңызға
рақмет!

Ұқсас жұмыстар

СТУДЕНТ, СЕНІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫҢ

Жоғары мектеп педагогикасы кәсіби мамандарды даярлау туралы ғылым

Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру

Педагогикалық шеберлік

Педагогикалық кәсіп және оның қазіргі қоғамдағы рөлі

Оқулық-маңызды білім көзі және оқу құралы. Мектеп оқулығы және оның бөлімдері

Тәрбие процесінде өзін - өзі тәрбиелеу мен қайта тәрбиелеу

Жоғары жүйке әрекетінің типтерінің балаларда қалыптасуы

Жоғары мектеп педагогикасының жалпы негіздері

Мектепке дейінгі мекемелердегі негізгі құжаттамалар

Пәндер