Экономикалық әлеуметтанудың пәні

Презентация қосу

№ 10 дәріс
Экономикалық
әлеуметтану
Дәрістің жоспары:
1. Экономикалық әлеуметтанудың
пайда болуы, объектісі мен
пәні.
2. Экономикалық әлеуметтанудың
негізгі категориялары.
3. Экономика және өндіріс
әлеуметтік институт ретінде.
Экономика (лат- ойко номос, үй
шаруашылығын жүргізу)
Материалдық игіліктерді өндірумен және
бөлумен айналысатын қоғамның саласы;
Аталмыш шара шеңберінде жүзеге асырылатын
әлеуметтік және іс-әрекет қатынастарының
жүйесі;
Аталмыш сала шеңберіндегі қарым қатынастар
мен даму заңдылықтарын зерттумен
айналысатын ғылымның саласы.
Экономикалық әлеуметтану – экономика саласы
мен экономикалық қатынастардың әлеуметтік
жағын зерттейтін ғылым
Экономикалық әлеуметтану дербес
ғылым ретінде ХХ ғасырдың ортасында
АҚШ-та пайда болды;
Өндірістік қатынастарға экономикалық
факторлармен қатар адами факторлар
да әсер етеді.
Экономикалық әлеуметтану
экономиканы онда әрекет етуші
топтардың белсенділігімен, олардың
мүдделерімен, мінез-құлқымен және
өзара әрекеттесуімен дамитын
әлеуметтік процесс ретінде қарастырып,
сипаттайды.
Экономикалық әлеуметтанудың
объектісі – қоғамның экономикалық
саласы.
Экономикалық әлеуметтанудың пәні:
1. Әлеуметтік құрылымның элементтері
ретіндегі экономиканың әлеуметтік
қатынастары, байланыстары мен
құрылымы.
2. Қоғам мүшелерінің экономикалық
әрекеттері мен экономикалық мінез-
құлқы.
Экономика саласындағы әлеуметтанулық
зерттеудің негізгі салалары:
Экономикалық институттардың эволюциясы;
Экономикалық және кәсіби стратификация мен
мобильділік, экономикалық теңсіздік
проблемалары;
Адамдардың әлеуметтік қатынастары мен
экономикалық мінез-құлықтарының типтері;
Экономикалық сана мен ойлаудың
элементтерінің (құндылықтары, стереотиптері
мінез-құлық модельдері);
Экономикалық ұйымдардың құрылымы;
Кәсіпкерлік пен бизнес формаларының
әлеуметтануы;
Экономикалық әлеуметтанудың
міндеттері – экономикалық
құбылыстар мен процестердің
әлеуметтік интерпретациясы;
Әлеуметтік және мәдени

факторлардың нақты бір қоғамның
экономикасына әсер етуін зерттеу.
Экономикалық әлеуметтанудың негізін
қалаушылар:
Огюст Конт индустриалды қоғам теориясы мен
өнеркәсіптің адам мен мәдениетке ықпал етуін
зертеуді дамытады. Өнеркәсіптің дамуы адамның
өмір сүруін жақсартып қана қоймай, тұлғаны
өзгертіп, әлеуметтік тәртіпті бұза да алады.
Карл Маркс, «жаттану» терминін енгізеді. Ол
адамдар өз табиғаты бойынша азат, қатынасқа
және жасамапаздыққа бейім деп санайды.
Алайда, олар бұл қасиеттерден таптық қоғамда
айырылады. Бұл қосымша
қосы құнға байланысты
өзгереді.
Герберт Спенсер назарын әлеуметтік
даму мен әлеуметтік эволюция
мәселелеріне аударды.
Фердинанд Тённис Gesellschaft
(заманауи қоғам) Gemeinschaft (дәстүрлі
қоғам) қоғамдарын салыстырады.
Э.Дюркгейм шешуші рольді жеке
меншікке, бәсекеге, еркін кәсіпкерлікке
емес, адамдардың ынтымақтастығы мен
бірігуіне, әлеуметтік қатынастар
мәдениетіне, әлеуметтік ұйымшылдыққа
береді.
Макс Вебер, «дәстүрлі»
қоғамды «капиталистік»
қоғамға қарсы қояды.
Капитализм бұл – “пайданың
соңына ұдайы түсу” мен
“еркін жұмыс күші нарығының
тиімді ұйымдастырылуы”.
Экономикалық әлеуметтанудың негізгі
категориялары:
1. Жалпығылыми категориялар –
құрылым, жүйе, қызмет, тұрақтылық,
өзгергіштік, даму және т.б.
2) Жалпы әлеуметтік категориялар,
өзге әлеуметтік ғылымдардан алынған.
Экономикалық теориядан – нарық, өндіріс,
тұтыну, бөлу, меншік, бәсеке, айырбас
және т.б.
Философиядан – қоғамдық сана, қоғамдық
қатынастар, заңдылықтар, мәдениет.
Әлеуметтік психологиядан – ұжым,
тұлға, мотивация, идентификация;
Жалпы әлеуметтанудан –
әлеуметтік қатынастар, топтар,
ұйымдар, институттар, әлеуметтік
құрылым және стратификация
және т.б.;
3) Арнайы категориялар –
экономикалық әрекет, шаруашылық
мотивация, экономикалық
стратификация, экономикалық
мүдделер, стереотиптер, келісім-
шарттық қатынастар және т.б.
Экономикалық-әлеуметтік адамның
моделі:
Адам – тәуелсіз. Ол жеке қалаулары бойынша
өз бетінше шешімдер қабылдай алады.
Адам – менмен, эгоист. Ол тек өз мүддесін
ойлап, өз пайдасын көбейтуге ұмтылады.
Адам - рационалды. Ол қойған мақсатына
ретімен жетеді, жету құралдарын есептеп
алады.
Адам - хабардар. Ол өз қажеттіліктерін және
оларды қанағаттандыруға мүмкіндік беретін
жолдарды да жақсы біледі, онан хабардар.
Экономикалық жүйелердің типтері:
Дәстүрлі жүйе – барлық әрекеттер рулық
дәстүрлерге сүйеніп, құндылықтар туыстық
принциппен бөлінеді;
Жоспарлы жүйе (Әкімшіл-әміршіл жүйе) –
әрекеттердің барлығы жоғарыда нұсқалып,
құндылықтар жоспарлы түрде бөлінеді;
Нарықтық жүйе – еркін бәсекеге, сұраныс пен
ұсыныстарға негізделген жүйе;
Аралас жүйе – нарық заңдарына сүйенетін,
бірақ, мемлекеттік реттеуді қажет ететін жүйе.
Экономика және өндіріс - әлеуметтік институт
ретінде:
1. Қызметтері:
Экономикалық, материалдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру;
Әлеуметтік стратификацияның негізін қалау;
Қондырма моделін анықтау;
Яғни, қоғамның саяси, әлеуметтік, мәдени,
құқықтық сала салалары мен әрекеттері
экономикалық БАЗИСКЕ қондырылған
ҚОНДЫРМА ретінде құрылады.
Экономикалық жүйенің тиімді моделін анықтау;
Оның мүшелерінің экономикалық мінез-құлқын
анықтау;
МЕКЕМЕЛЕРІ:
Өндірісмекемелері (завод,
фабрика, цех, мануфактуры
және т.б.);
Бөлу мекемелері (рынок,

магазиндер, сауда
орындары);
Қаржы мекемелері

(банктер, кассалар);
Тұрақты мүшелері:
Басқарушылар;
Өндірушілер;
Бөлушілер;
Тұтынушылар;
Еңбек бөлінісіне сай басқа да мүшелері
Символика:
Валюта;
Логотип, эмблема
Өнім маркасы, сапа белгісі және т.б.
Нормативтік
негіздері:
•Дәстүрлі нормалар;
•Мемлекет заңдары;
•Мекеме жарғылары мен
ережелері;

Ұқсас жұмыстар

ЭКОНОМИКАЛЫҚ АЛУМЕТТАНУ

Экономикалық жүйелердің типтері

Әлеуметтанудың дамуының негізгі кезеңдері

Әлеуметтік институт, оның мәні

Әлеуметтану ғылым ретінде жоспар

Әлеуметтік ілімінің міндеті - әлеуметтік кұбылыстардың болжауға негіз болатын жоғары деңгейде жалпыланған эмпириялық негізделген теориялық қағидаларды жасау

Әлеуметтану міндеттері

Әлеуметтану ғылымының қызметтері

Әлеуметтану объектісі мен пәні

Эмиль Дюркгейм

Пәндер