ИММУНДЫҚ ЖАСУШАЛАР

Иммундық биотехнология

Л. Н. ГУМИЛЕВ ат. ЕВРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ТАҚЫРЫБЫ:

Нұр-Сұлтан 2020

ЖОСПАР:

КІРІСПЕ

1. Иммундық жүйе

2. Иммундық жүйенің жасушалары

фагоциттер

бозофильдер

тромбоциттер

лимфоциттер

3. Жасушалық иммунитет

Т-лимфоциттер

В-лимфоциттер

4. Антиденелер мен антигендер

ҚОРЫТЫНДЫ

Иммундық жүйе.

Иммунды жүйе - барлық лимфоидты организмдер мен организмдегі торшалар жинағы. Ерекше иммундық қорғаныс механизмдеріне жауапты. Организмнің жұқпалы ауруларға және табиғи жай заттардың зиянды әсеріне қарсы тұру қабілеттілігін қамтамасыз етеді.

Иммунды жүйеге: сүйектің қызыл кемігі, лимфа бездері, айыршық безі (тимус), кұстардық фабрицнев қапшығы, көкбауыр, сондай-ақ тыныс алу және ас қорыту жолдарындағы топталған лимфоидты тканьдар кіреді.

Иммунды мүшелер организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын және генетикалық тұтастығын қамтамасыз етеді.

Иммундық жүйе

Шеткі мушелеріне - бадамша бездер, лимфа бездері, көкбауыр, соқырішек және т. б. жатады. Жұтқыншақтың сілемейлі қабығында 6 бадамша без шоғырланған. Ол арада жұп таңдай, жұп түтікті, сыңар жұтқыншақ және сыңар тіл, бадамша бездері орналаскан. Бұл бадамша бездер организмге тамақпен түскен зиянды микробтарды жоюға қатысады. Лимфа бездері көбіне ірі қантамырлардың маңында болады. Адам организмінде 460-қа жуық лимфа бездері бар. Лимфа бездерін алып тастаса организмнің иммундық реактивтілігін төмендетеді. Көкбауыр - қан түзуге, зат алмасуына қатысады; иммунобиологиялық және қорғаныш функциясын атқарады.

Орталық мүшелеріне - сүйек кемігінде болатын кемік майы және айырша без(тимус) жатады. Сүйек кемігі - иммунды жауапқа, эритроциттердің ыдырауына, темір қалдықтарын қайта іске асыруға, гемоглобин түзуге қатынасады және қосалқы липидтер жинайтын жер. Тимус - 1) Бұл без тимозин гармонын бөледі, ол ағзада иммундық жүйеніңорталық жүйесі болып саналады. 2) Тимозин гармоны жетіспесе, ағзаның иммундық қасиеті төмендейді. 3) Көкбауырдың мөлшері кішірейіп, қандағы лимфоцит жасушалары азайып, қарсы дене түзілмейді.

Иммундық жүйенің қызметі, қасиеттері

организмнің бөгде заттар мен бөлшектерге қарсы тұру қабілеттілігін күшейтеді;

организмнің генетикалық тұрақтылығын сақтайды;

организмді жұқпа аурулардан қорғайды, қатерлі ісіктердің түзілуін бақылайды;

ауыстырып отырғызған мүшеге қарсы организмнің жауабын қалыптастырады;

басқа қызметтер атқарады.

Иммундық жүйенің мүшелері басқа мүшелермен өзара әрекеттеседі.

Иммундық жүйенің қасиеттері:

жоғары ерекшелігі, бөгде қосылыстар мен бөтен микроорганизмдерге қарсы ерекше реакцияларды қалыптастырады.

организмнің өзінің қосылысын танып, бөтен заттан айыру қабілеттілігі.

ИММУНДЫҚ ЖАСУШАЛАР

Иммундық жасушалар - адам мен жануарлар организмдерінің бактерияларга, вирустарга және басқа да бөгде заттарға (антигендерге) қарсы тұру қабілеттілігін қамтамасыз ететін жасушалар.

Иммундық жүйе жасушаларын иммуноциттер деп атайды.

Иммуноциттердің негізгі көзі - көпмүмкіндікті (полипотентті) діңгекті жасушалар. Олар сүйектің қызыл кемігі майында дамып жетіледі. Иммундық жүйенің қызметі нейрогуморальдық жолмен реттеледі.

Иммундық жүйенің жасушалары:

фагоциттер

базофилдер

тромбоциттер

лимфоциттер

ФАГОЦИТТЕР

Фагоциттер (фаго… және kytos - жасуша) - фагоцитоз түзетін, адам мен жануарлардың дәнекер тіндерінде болатын арнайы қорғаныштық жасушалар. Омыртқасыз жануарларда фагоцитозды амебоциттер (жәндіктердің қанында болатын түссіз, бөгде заттарды қармап алуға бейім жасушалар) түзеді. Ал сүтқоректілерде белсенді Фагоциттерге қан құрамындағы нейтрофильдер (микрофагтар), моноциттер, қозғалмайтын және қозғалғыш макрофагтар, ретик. эндотелийлі жүйе жасушалары жатады.

БАЗОФИЛЬДЕР

Базофильдер (basophilae; гр. basis - негіз, рһіііа - сүю) - жасуша цитоплазмасындағы түйіршікті дәншелері негіздік бояулармен боялатын жасушалар; протоплазмасында негізгі бояулармен боялатын түйіршікті құрамы бар торшалар.

Базофилдер - қан базофильдері және ұлпа базофильдері болып екі топқа бөлінеді. Қан базофильдерін базофильді гранулоциттер деп те атайды.

ТРОМБОЦИТТЕР

Тромбоциттер ( грек, thrombos -тромбы, kytos - жасуша) - қанның ұюын қамтамасыз ететін қанжасушасы. Тромбоцит - құстан бастап төменгі сатыдағы омыртқалы жануарлар қанында болады. Сүтқоректі жануарлар қанында тромбоцит орнында пішіні әртүрлі (дөңгелек, сопақ, ұршық тәрізді т. б. ) ұсақ денешіктер - қан табақшалары болады. Қан табақшалары жақсы боялатын дәнді орталық бөлігі. Қанның ұю кезеңдері:

Белсендірілу фазасы

КОАГУЛЯЦИЯ

Ретракция

Лимфоциттер

Лимфоциттер - ағзаны қатерлі ісік жасушалары, патогендер және басқа заттарға қарсы қорғау үшін иммундық жүйе арқылы шығарылған ақ қан клеткаларының түрі. Лимфоциттер қан мен лимфа сұйықтығымен айналысады және дене тіндерінде, көкбауыр, тримус, сүйек кемігі, лимфа түйіндері, безеуі және бауырында кездеседі. Лимфоциттер антигендерге қарсы иммунитетті қамтамасыз етеді. Бұл иммундық жауаптардың екі түрі арқылы жүзеге асырылады: гуморальдық иммунитетті және жасушалық аралық иммунитетті.

Лимфоциттердің үш негізгі түрі бар: B жасушалары, Т-жасушаларыжәне табиғи киллерлік жасушалар.

Лимфоциттердің екі түрі иммундық жауаптар үшін өте маңызды. Олар B лимфоциттері (В-жасушалары) және Т лимфоциттері (Т-жасушалары) .

Т-жасушалар

Т-клеткалар бүйректен немесе сүйек кемігін жасушалардан дамытады, олар тимуста жетілдіріледі . Бұл жасушалар жасушааралық иммунитетте маңызды рөл атқарады. Т-жасушаларында клеткалық мембранды толтыратын Т-жасушалық рецепторлар деп аталатын белоктар бар. Бұл рецепторлар әр түрлі антигендерді тануға қабілетті. Антигендерді жоюда ерекше рөл атқаратын Т-клеткаларының үш негізгі классы бар. Олар цитотоксикалық Т-жасушалар, көмекші Т-жасушалары және реттеуші Т-жасушалары.

В жасушалары ересектердегі сүйек кемігін жасушаларынан дамиды. Белгілі бір антигеннің болуына байланысты В-клеткалары белсендірілгенде, олар арнайы антигенге тән антиденелер жасайды. Антиденелер - қан айналымы бойынша қозғалатын және дене сұйықтарында кездесетін арнайы ақуыздар . Антиденелер гуморальдық иммунитетке өте маңызды, себебі иммунитеттің бұл түрі иммунитеттің антигендерін анықтап, қарсы тұру үшін қан сұйықтарында және қан сарысуында антиденелердің айналымына негізделген.

В-жасушалар

Табиғи өлтіргіш(NK) жасушалар

Табиғи өлтіргіш клеткалар Цитотоксикалық Т-клеткаларына ұқсас, бірақ олар Т-жасушалар емес. Т-клеткаларынан айырмашылығы, НК клеткасының антигенге жауап беруі тән емес. Оларда Т-жасушаларының рецепторлары жоқ немесе антиденелерді өндіруге тыйым салынады, бірақ олар әдеттегі жасушалардан жұқтырған немесе қатерлі жасушаларды ажырата алады. НК жасушалары ағза арқылы жүреді және байланысқан кез-келген ұяшыққа қосыла алады.

Табиғи өлтіруші жасушаның бетіндегі рецепторлар жасушада протеинмен өзара әрекеттеседі. Егер жасуша NK жасушасының белсендіруші рецепторларының көбін қосса, өлтіру механизмі қосылады. Егер клетка көп ингибиторлық рецепторларды тудыратын болса, NK жасушасы оны қалыпты деп анықтап, клетканы жалғыз қалдырады. NK клеткалары құрамында химиялық заттар бар түйіршіктер бар, босатылған кезде, ауру немесе ісік жасушаларының жасушалық мембранды бөліп тастайды. Бұл, сайып келгенде, мақсатты ұяшықтың жарылып кетуіне себеп болады. NK клеткалары инфицирленген жасушаларды апоптозға (бағдарламаланған өлім) алып келуі мүмкін.

Жасушалық иммунитет

Жасушалық иммунитет (Cell-mediated immunity) - ешқандай антиденелер немесе комплемент жүйесі қатыспайтын иммундық жауап қайтару түрі. Жасушалық иммунитет барысында макрофагтар, табиғи киллерлер, антигендер тәрізді цитотоксикалық Т-лимфоциттер және антигенге жауап ретінде цитокиндер бөлінеді.

Иммундық жүйе типтері(түрлері)

Иммундық жүйе екі бөлікке бөлінген - гуморалдық иммунитет жүйесі және жасушалық иммунитет жүйесі. Гуморалдық иммунитетте қорғаныштық қызметін жасушалар емес, қан плазмасында орналасқан молекулалар атқарса, жасушалық иммунитетте қорғаныштық қызмет иммундық жүйенің жасушаларымен тығыз байланысты. Жасушалық иммундық жүйеде Т-лимфоциттер, ал гуморальдықта В-лимфоциттер болады.