Зерттеудің молекулалық - генетикалық әдістері

Тақырыбы : Зерттеудің молекулалық-
генетикалық әдістері.Геномика.Гендік
инженерия
Орындаған : Кенжебек Әсел
Курсы:1
Тобы:107 Б
Қабылдаған:Максутова А.
Жоспар:

• Кіріспе
• Негізгі бөлім:
• Зерттеудің молекулалық әдістері
• Геномика
• Гендік инженерия
• Қорытынды
Кіріспе

• Молекулалық талдаудың негізгі
• Молекулалық- кезеңдері мыналар:
генетикалық әдістерді • 1) ДНҚ молекуласын таза күйінде бөліп
жасушаның генетикалық алу
материалының құрылысы • 2) ДНҚ молекуласын жеке
мен қызметін ДНҚ фрагменттерге бөлу
молекуласының
деңгейінде зерттеу үшін • 3)ДНҚ фрагменттерін амплификациялау
қолданылады. • 4)Секвенирлеу
• 5 )ДНҚ молекуласының құрамына кіретін
жеке учаскелердің және басқа да
нуклеотидтік жүйелердің құрылыс
ерекшілігі мен қызметін анықтау
Негізігі бөлім:

• Кез келген биологиялық материалдан,ядросы бар түрлі
жасушалар мен ұлпа типтерінен ДНҚ-ны бөліп алуға
болады.Ғылыми зерттеулер жүргізу мақсатында ДНҚ-ны
химиялық синтез бойынша жасанды жолмен алады.
• Жасанды ген синтездеу үшін ДНҚ тізбектерінің
әрқайсысын жеке –жеке синтездеу қажет болады.
• Барлық молекулалық-генетикалық әдістер алуан түрлі
ферменттерді қолдануға негізделген.Олардың ішіндегі ең
маңыздылары:
• ДНҚ-полимеразалар мен рестриказалар
Амплификация:

• Амплификация –
хромосомалық
дезоксирибонуклеин
қышқылы учаскелерінің
қосымша көшірмелерінің
пайда болу процесі;ДНҚ-
пролмиераза зерттелетін
ДНҚ фрагментінің
амплификациясына
қатынасады.Амплификац
ия түрлерінің бірі –
полимеразалық тізбектік
реакция
Полимерезалық тізбектік
реакция(ПТР):

• ПТР әдісн 1983 жылы К.Муллис • ПТР барысында 25-30 ға жуық
ұсынған.ПТР амплификациясы цикл жүреді.ПТР әдетте
үшін:ДНҚ-полимераза екі автоматты тәртіп бойынша –
праймер қатысуымен ДНҚ термоциклдер немесе ДНҚ
молекуласының өзара тізбектерін амплификаторлары деп
тағдамалы түрде синтездейді. аталатын құралдарда
• Амплификацияланатын жүргізіледі.ПТР –дің өзі бірнеше
нұсқаларға бөлінеді.ПТР
фрагменттер ұзындығы
нәтижесін арнайы бояларынан
праймерлер арақаышықтығымен
кейін электрофореграммадан
анықтаклады
көре аламыз
ДНҚ рестрикциясы
• Рестриктазалар немесе
рестрикциялық эндонуклезалар –
эндонуклеазалық активтілігі бар
ферменттер.Олар in vivo жағдайында
өздерінің ДНҚ-ларын танитын және
қорғайтын,ал бөтен ДНҚ-ларды
жоятын жүйелерге қатынасып қызмет
атқарады.Қазіргі кезде 500 ден астам
рестриктаза түрлері белгілі.
• ДНҚ рестрикцияланған фрагменттер
арасынан электрофорегаммадағы
нақты қажетті фрагменттерді тану
үшін оларды міндетті түрде таңбалы
ДНҚ- зондпен будандастырады
ДНҚ – ны ДНҚ-зондпен
будандастырудың әдістері:

• Блот будандастыру- ДНҚ-ның зерттелетін арнайы
нкулеотидтік жүйелерінің ұқсастығын теңестіруге
қолданылатын және өте жоғары дәлдікпен көрсететін
әдіс
• Блот будандастыру әдісінің жолдары:
Саузерн блот
• Дот және слот будандастыру
• Вестерн блот(иммуноблот)
• In situ будандастыру
In situ будандастырудағы Fish әдісі:

• Қазірігі кезде ең жиі
қолданысқа ие
ДНҚ-ны клондау

• ДНҚ ны клондау процессі оны бөліп алып оны
фрагментациялау, идентификациялау, яғни
ұқсатсықтарын теңестіріп анықтау және ол
фрагменттердің орасан көп көшірмелерін алу
жұмыстарын қамтиды.
• Алынған және идентификацияланған элементтер ДНҚ-
ны молекулалық деңгейде талдауға , ДНҚ- зонд
ретінде будандастыруға және гендер жинағын құруға
қолданылады.
Хромосома бойындағы әдістер:

• Хромосома бойымен • Секірту әдісі:
серуендеу әдісі-геномның • Жүз мыңдаған
нақты бір аймағынан нуклеотидтермен
алынған,екі шеткі бөлінген ДНҚ учаскелерін
учаскелері қайта ұқсастырып анықтауға
жабылатын фрагменттері мүмкіндік береді.
бар клондарды жүйелі
түрде сұрыптайды.
Геномдық жинақ( кітапханалар)

• Гендер жинағы деп осы
түр геномының құрамына
кіретін ДНҚ
фрагменттерінің
әрқайсысынан кем
дегенде бір-бір данасы
бар ДНҚ клондарының
жиынтығын айтадық.
Секвенирлеу

• Бұл ДНҚ фрагментіндегі
нуклеотидтердің орналасу
ретін анықтау әдісі.
• Секвенирлеу ДНҚ
зерттелетін фрагментінің
құрамындағы барлық
октануклеотидтерді
анықтайды.Олардың
орнаалсу реті арнайы
компьютерлік
бағдарламаның көмегімен
айқындалады.
ГЕНОМИКА
• Геном деп хромосомалардың
гаплоидты жиынтығындағы • Геномиканың негізгі
генетикалық материалды мақсаты:
айтады(ДНҚ) • түрлі ағзалардың
• Геномика-тірі ағзалардың геомдарын геномындағы
зерттейтін ғылыми бағыт.Геномика нуклеотидтердің орналасу
тарихы жылға жуық уақытты ретін анықтап, геномдағы
қамтиды. жеке учаскелердің ролі
• Қазіргі кезде 50-ге жуық мен қызметін және
халықаралық ғылыми бағдарламалар олармен бақыланатын
жүзеге асырылуда.Олардың белгілерді айқындау.
қатарында: «Адам геномы»,
«Дрозофила геномы», «Ашытқы
саңырауқұлағының геномы» т.б бар
Адам геномын зерттеудің маңызы:

• Адам ағзасыынң тіршілігі мен оның • Генетикалық тестілеу
денсаулығының қалыпты немесе мен генодиагностика
патологиялық жағдайлары ДНҚ-ның • Ауруларды
құрылысы мен қызмет атқаруына дигностикалау,ауруд
байланысты.Геномиканың жетістіктерін ың барысына болжам
жан-жақты клиникалық медицинаға жасау,дені сау
енгізу,ең негізгі молекулалық – адамдарда және
гентикалық зерттеу әдісн практикаылық олардың
медицинада қолдану, осы заманның ұрпақтарында
медицинасы болып танылған аурудың даму
молекулалық медицинаның қауіптілігінің
қалыптасуына негіз болды. мүмкіндігін анықтау
мақсаттарында
жүргізіледі.
Гендік инженерия

• Молекулалық
биологияныңи дамуында
іс-жүзінде қолданылатын
бағыттарыдң бірі-гендік
инженерия.
• Гендік инженерия
генді(ДНҚ) бір ағазадан
екінші ағзаға
енгізіп,оның өнімін алу
мақсатында
қолданылатын жоғары
технологяилық процесс.
Гендік инженерия

• Қазіргі кезде гендік инженерияны кең көлемде
медицинада тұқым қуалайтын ауруларды және қатерлі
ісіктерді диагностикалау мен даму механизмдерін
анықтауад, соттық медицинада қылмысты
анықтауда,фармацевтік өнеркәсіптік дәрі-дәрмектерді
синтездеу мен өндіруде, микробиологияда
• Адамға пайдалы микроағазалар штаммдарын алуға,
ауыл шаруашылығында адмаға бағалы қасиетттері бар
трансгендік жануарлар мен өсідіктерді
алуға ,жасушаларды,мүшелерді және тұтас ағзаларды
клондауға қолданылады.
Қорытынды

• Молекулалық генетикалық әдістер зерттелетін ДНҚ молекуласының
нақытлы учаскелерінің құрылымының ерекшеліктерін анықтауға
бағытталған зерттеу әдістері болып табылады.
Геномика басқа да ғылым салаларында:
археологияда,антропологияда, эволюцияда т.б қолданылу
мүмкіндіктері бар.Сонымен қатар геномдық зерттеулер оның ішінде
гендік диагностикалау әдісін қолдану кейбір жағдайларда күрделі
этикалық мәслелредің туындауына себеп болады.
• Гендік инженрия — генетикалық және биохимиялық әдістердің
көмегімен түраралық кедергілері жоқ, тұқым қуалайтын қасиеттері
өзгеше, табиғатта кездеспейтін жаңа гендер алу; молек., болашағы
жарқын биологияның бір саласы
Пайдалаынлған әдебиеттер тізімі

• 1) Қуандықов Е.Ө.,Аманжолова Л.Е. Молекулалық
биология негіздері

Ұқсас жұмыстар

Медициналық генетиканың зерттеу әдістері

Адам геномы және осы бағыттағы зерттеу тарихы

ДНҚ зерттеу әдістері. ДНҚ диагностикасының тура және көлденең әдістері. ДНҚ – фингерпритинг

Генетикалық қауіпсіздік

Генетикалық қауіпсіздік мәселелері

Медициналық генетикалық зерттеу әдістері

ДНҚ молекуласын бөліп

Ісік промоциясы

ДНК - лигаза

Молекулалық биотехнология

Пәндер