Тақырып және мәңгілік тақырыптар

Презентация қосу

Тақырып және мәңгілік тақырыптар.
Авторлық идея мен авторлық позиция мәселелері
Тақырып – бүкіл мәтіннің жаны. Тақырып – сіз жазған туындының ең керемет
жетістігі.Әдеби немесе публицистикалық мәтіндерді оқымас бұрын, ең бірінші
назар аударатын дүниеңіз – тақырып. Тақырып сізді өзіне тартып, жұтынып тұрса,
міндетті түрде оқисыз. Өйткені тақырып – тұтас мәтінде айтылатын ойдың кілті.
Ал ол кілт сіздің қолыңызға түссе, мәтіннің құлпын ашуға талпынасыз. Кілт алтын
бола тұра, құлпы алтын жалатылған не қарапайым темірден жасалған болса,
құлыпты ашпай-ақ лақтыра саласыз.Тақырып қою үшін алдымен жазғыңыз келген
мәтіннің жүйесін, мәнін, оқырманға айтқыңыз келгенін талдап алуыңыз керек. Ал
аталған ұғымдар ретін тапса, тақырып қоюға дайынсыз. Қазіргі таңда газеттер мен
журналдардың орнын электронды басылымдар алмастырып жатыр. Бұл –
қоғамның таңдауы.
Әрбір әдеби шығармада көркем шешімін тапқан идеяның терең тамыры сол
шығарманы жазған суреткердің дүниетанымында әлеуметтік көзқарасында
жатады. Сондықтан, бір тақырыптың өзінен дүниетанымы әр түрлі суреткерлердің
әрқайсысы әр түрлі идея туғызады. Әр жазушы бір тақырыпты әр қырынан
жарқыратып ашып, оған әрқашан жаңа мазмұн мен пішін бере білген.

Бір әдеби шығармада бір ғана тақырып пен идея болуы шарт емес. Шағын көлемді
шығармаларда солай болуы мүмкін, ал көлемді кесек шығармаларда, әсіресе,
эпикалық туындыларда негізінің күрделілігі, яки көп проблемалылығы деген осы.
Мысалы: «Абай жолының» бас жағында оқудан елге оралған шәкірт Абайды
суреттеген эпизодтарды еске түсірейік. Осы эпизодтарда тақырыбы (туған жер),
идеясы (сағыныш); тақырыбы (ана), идеясы (мейірім), тақырыбы (әке), идеясы
(қаталдық) т.б. осылайша әрқайсысы бір тақырып пен бір идея құрап, өзара
тұтасып, өрби береді,
Авторлық идея – суреткердің о бастағы ой өзегі ;
обьективтік идея – нақты шығармадан туатын мақсатты нәтиже. Бұл
екеуі ылғи бірдей бола бермейді. Дәлірек айтқанда, автор өзінің ойға
алғанын жазу үстінде дәл өз ойыдағыдай жиақтай беруі қиын. Кейде
тіпті авторлық идеяға обьективтік идея керағар кеп, қарама – қарсы
шығуы да мүмкін.
Рухани аңсарлары мен көркемдік негіздерін ұлы
Абайдан алатын қазақ лирикасында бұл негіздер
әсіресе Мағжан мен Бернияз поэзияларында
жарқырай көрінді. Көркем әдебиеттің негізін құрайтын
бұл мәңгілік тақырыптармен қатар мәдени-тарихи
және экзистенциалдық көңіл-күйді қозғайтын жеке
авторлық таным аспектілерін де атай кеткеніміз жөн.
Аталмыш ақындарда әсіресе жеке авторлық таным
ретінде көрінетін экзистенциалды көңіл күйді
білдіретін жырлар ерекше көрініс табады. Сонымен
бірге Мағжан жырларында мәдени-тарихи
құбылыстардың да айрықша өрнек табатындығын
айта кеткеніміз жөн.
Ғарыштық субстанциялар ретінде табиғат құбылыстары мен жыл
мезгілдері жел, боран, дауыл, бұлт, тұман, жаз, қыс, күз
алынады. Әлемдік антиномиялар адам ғұмырының
қайшылықтары мен қатар алынады. Жарық пен түнек, өмір мен
ажал бірінң орнын бірі алмастырып жатады. Әлімсақтан бері келе
жатқан, сарқылып бітпейтін мәңгілік құбылыстар.
Құласа күшті қара ағаш,
Қыс өтіп тағы жетсе жаз,
Жас балапан – қайыңдар,
Оларда не уайым бар,
Өткендерді еске алып,
Бұралып жас сұлудай,
Қосылып ән салар.
Поэзияда жалпы айтқанда әдебиетте адам болмысына қатысты от пен су, жарық пен
түнек, өмір мен ажал мәселелері мәңгілік тақырыптар болып келе жатыр. Арғы тамыры
ғарыштық болмыспен астасқан адам рухының тәжірибесі бұл мәселелерді өз
болмысының көркемдік көкжиегінде терең игерген. Жан-жақты сипатын, оның иірім-
қайырымдарын нәзік тұспалдап молынан қарастырған. Осы бір онтологиялық сипатты
Мағжанның мына бір жырынан көруге болатын секілді:
Есіл жазым өтті ! » - деп,
«Бәйшешегім кетті !» - деп,
«Санадан жүз сарғайып,
Қасіретті мол жас зайып
Қараңғы ұзын түндерде
Үстіне қара жамылып,
Күрсініп жер жылайды.
Бұзылып түсі аспан-көк,
Ашуы ауыр үһілеп,
Бүркеніп сұр бұлттар,
Жүрегі жара алыс жар
Қайғы басып, қиналып,
Жерге қарап жарына
Көзінің жасын бұлайды…
Автор болу әрдайым оңай емес. Бала сынған тостағанның авторы бола бастағанда,
«Кеседі кім сындырды?» деген сұрақ. ол жиі жауап береді: «Мен оны бұзған жоқпын,
ол өзін бұзды». Өзіңіздің меншікті, игі немесе сәтсіз әрекеттеріңіз үшін авторлық
құқықты жауапкершілікті мойындағыңыз келмейді. Егер сіз мұны жасаған болсаңыз,
сіз оған жауаптысыз және бұл жағымсыз және қиын болуы мүмкін.
Авторлық ұстанымын кереғар – адам жауапкершілікті, бақытсыз бетін жасап,
ақтайтын және артында жасырынып алады құрбандарын лауазымы, «мән-жайлар.»
Жәбірленуші жасаған әрекеті немесе іс-әрекеті нәтиже болған және болған
жағдайға жауап бермейтін адам. Адам құрбандарын лауазымына ауысады қиын
жағдайға (тіпті одан да көп, сондықтан немесе, негізінен, өмір үшін) дәрменсіз
жатады, қашан және ол ештеңе өзгерте алатынын жоққа жәбірленушінің позиция
үйреншікті болғанда, қазірдің өзінде дәрменсіз адам қалдыру емес, ол таныс сезім
айналады.
Автордың позициясы да екінші антиподы – Дурик рөлі. өйткені проблема болып
табылады, яғни, осы рөлі ештеңе болған жоқ деп үміткер, алаңдатты ойлаймын емес,
ештеңе қиын жағдайға миды өшіру үшін жеткілікті болған кезде, бала кезінен-ақ
бізге таныс, олар түсінбейді,: рөлін Durikov ойнайды .
Карлсон әрдайым көңілді ма? Ол әрдайым тәртіпте бар, «бизнес күнделікті».
Автордың өмір туралы ережесі қандай? Ең алдымен, қиын жағдайларда
әдеттерде тәжірибесіз, бірақ әрекет етіңіз. Тәжірибесі – симпатикалық
өзіне назар аударту тәсілі, ықтимал орындамағаны үшін аванс кешірім
өзіңізді алуға тырысады: «Сен кімге адам өлтіруді және соншалықты
жаман емес болады?» авторы осы ойындар ойнауға емес, ол «, діни
қызметкерге өзін қорғауға» және шын мәнінде өмір проблемасын
шешуге үшін мүмкіндіктер іздейді емес көреді.
Автордың өмірлік ұстанымы өзінің эмоцияларын иеленуді болжайды, бірақ
автордың лауазымындағы адам мінсіз өмір сүретін адам емес, оны үйренуге дайын.
Өзіңіздің эмоцияларыңыз туралы Автордың ұстанымына ену, өзіңіздің көңіл-күйіңіздің
және көңіл-күйіңіздің жауабын білуге, өзіңізді басқаруға үйрену жеткіліксіз. Дегенмен,
жасөспірімдер үшін қиын, ересектер қалай біледі. Талғампаз келіссөзші
келіссөздердегі эмоцияларға, сондай-ақ, ол айтқан сандарына жауап береді. Нағыз
көшбасшы өзінің эмоцияларына, сондай-ақ оның тапсырыстары сапасына жауап
береді. Сүйіспеншілікке толы анасы, әрине, өз көңіл-күйінде емес, балаларын әрқашан
жақсы көретініне жауапты.
Бәрінен, авторы біреу тірі және күшті үлгісі орналастыру үшін адамдарды шақырады –
және уақтылы талап: «Сіз, сіз – оң, сіз – керек!» жаңа мінез-құлық және өмір салтын
қалыптастыруда негізгі сәттердің бірі, ішкі шешiмдер қабылдау бұл жолы, «Иә, менің
өмір авторы болғым келеді!» Бұл шешім жаны шешімімен ғана емес қолдау болады,
оның естелік бөлектеуді, сонымен қатар естелік сыртқы ортаны жасау үшін маңызды
болып табылады: міндеттеме, жауап қатты қол шапалақтап аудитория алдында
айтқан. Адам өміріндегі адалдығын сақтай ма? Бұған ықпал ететін жағдайларды
атауға болады. Ең бастысы – бұл авторлық мінез-құлық әдемі, күшті үлгісі, және жиі
бұл үлгісі жақсы, оның көз алдында болып табылады. Екінші шарты – автордың – оны
қолдау, осындай өмір салты еркекті көтеріп пікірлес компанияның, сондай-ақ оған
қараңыз, оның жетістіктерін атап, оның шешімі оны еске салады.

Ұқсас жұмыстар

“Абай – дана, Абай – дара қазақта”. Ақпараттық жоба

Тақырып таңдауға қойылатын талаптармен таныстыру

Математика Проблемаларды шешу

Ислам философиясының маңыздылығы жайлы

Сабақ жоспарлау

Сұрақтарға жауап жаз

ТОҚСАНДЫҚ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫН ҚҰРАСТЫРУ АЛГОРИТМІ

Мұғалім әрекетінің кезектілігі

Қалыптастырушы бағалау Жиынтық бағалау

Қазақ тілі Ғаламдық тақырыптардағы Оқушылар Қазіргі заманның жаһандық мәселелері

Пәндер