Иіс сезу анализаторы

Презентация қосу

Иіс сезу анализаторы

Орындаған: Жәку А.Қ.
Тексерген: Каирова А. Т.
Тобы: ХБ-207
Иіс сезу анализаторы иіс сезу
рецепторларының
жиынтығынан, иіс сезу
жүйкесінен және иіс сезу
орталығынан құралады.
Тағамның сапасын айыру,
ауадағы зиянды газдардан
сақтану үшін иіс сезудің
маңызы зор.
Иіс сезу — заттың иісін
қабылдау. Иісті
қабылдайтын иіс сезу
жасушалары мен
рецепторлар мұрын
қуысының сілемейлі
қабықшасының
жоғарғы жағында
орналасады. Бұл
бөлікте иіс, сезім
қабылдайтын жүйке
элементтері бар.
Жалпы иіс жасушасының
пішіні ұршық секілді
болып келеді. Рецептор
жасушалары шеткі қысқа
өсінділер (15-20 мкм) мен
ұзын орталық өсінділерден
тұрады. Жасушаның денесі
сілемейлі қабықшаға
тереңірек еніп жатады. Иіс
сезу жасушаларының шеткі
өсінділерінің ұшы кеңейіп,
жуандап, онда 10-12 үшкір
түктер орналасады. Бұл
түктер иісті заттардың
молекулаларымен өзара
әрекеттеседі.
Иісті заттардың молекулалары
мұрын қуысының сілемейлі
қабығының беткі жағында
болады. Бұл молекулалар
мұрынның сілемейлі
қабығындағы бездерден
бөлінетін сұйықтықта ериді.
Еріген заттар иіс сезу түктері мен
оның жуан ұшын тітіркендіреді.
Қозу иіс сезу жүйкесі арқылы ми
қыртысының маңдай бөлігінде
болатын иіс сезу орталығына
өтеді. Осы орталықта заттың
иісін сезу талданады. Иіс сезу
мүшесінің рецепторлары тек газ
тәрізді заттарға ғана тітіркенеді.
Аралық ми құрамына
көру төмпешігі -
таламус, төмпек асты
аймақ - гипоталамус
және төмпек қосалқысы
- эпиталамус енеді.
Эпиталамуста иіс сезу
орталығы мен ішкі
секрециялық без -
эпифиз орналасады.
Иістің негізгі 5 түрі бар: жұпар, күйік, шірік,
эфир және басқа ерекше иістер тобы.
Балалардың иіс сезу талдағышы
туғаннан кейінгі алғашқы күндерде-ақ
қызмет етеді. Олар хош иісті иістерге бет
әлпетімен не түшкіріп жауап береді.
Кейде жағымсыз иістерге қол-аяғының
қорғаныс қимылымен, бетін бұрып,
көзін ашып-жұмып, не дауыстап әрекет
жасайды. Жағымсыз иістер нәрестеге
күшті әсер етеді, оның тынысы өзгеріп,
жүрегінің соғуы жылдамдайды, маңдай
еңбегінің пульсі қатты-қатты соғады.
Мезгілінен ерте туған балаларда
уақытымен туған балалардан қарағанда
иіс сезімі болғанымен нашар дамиды.
Нәрестенің иіс сезу қабілеті өте
тұрақсыз, тез өзгеріп, кейде
сезімталдығы төмендеп, кейде мүлде
жойылып кетеді. Баланың 5-6 жасында
иіс сезуі толығымен қалыптасады.
Иіске деген шартты рефлекстер
нәрестенің 2 айлық өмірінде пайда
болады, бірақ оның қарқыны баяу
және әлсіз, оңай жойылады. Өсе келе,
шамамен 3 айлық бала бірнеше
иістерді қателеспей ажыратады. Ал 4
айлығында өте нәзік иістерді де сезе
алады. 4-5 жастағы балада ажырату
шартты рефлекстерінің дәрежесі 31%,
ал 5-6 жасында 100%,яғни ересек
адамдардың иіс сезу дәрежесіне
жетеді. Жыныстық жетілу кезеңінде
жеткіншектерге түрлі иістер күшті
әсер етеді. Жағымды иістер - оқу және
еңбек қабілетін арттырса, жағымсыз
иістер - төмендетеді.
Фронтит (лат. frons, frontіs — маңдай және іtіs — қабыну) — маңдай
қуысының қабынуы. Аурумұрын қуысындағы патогенді
микроорганизмдердің маңдай қуысына енуі салдарынан пайда
басталады. Фронтит ринит, тұмау т. б. жұқпалы аурулардың салдарынан
дамиды. Бұл кезде бастың маңдай тұсы қатты ауырып, адам еңкейгенде ауру
сезімі үдей түседі. Мұрын бітеліп, мұрыннан іріңді сұйықтық ағады. Кейде
ауру көзге беріліп, көзден жас ағады, адамның иіс сезу қабілеті нашарлайды,
қабағы ісініп, ыстығы көтеріледі. Дерт асқынып кетсе, созылмалы түріне
ауысады. Бұл жағдайда науқастың маңдайы ауырып, саусақпен басқанда
ауырсынады. Ауру көздің медиалды ұшына беріліп, адам жарыққа қарай
алмайды, көзден жас тоқтамайды. Бұ қызуы алғашқыда 38 — 39°С-қа
көтеріліп, содан дауылдан кейін біртіндеп түседі. Риноскоптық тексеруден
өткізгенде мұрынның ішкі, ортаңғы бөлігінің ісінуі, іріңді жолақтар,
полиптер жәрмеңке болып көрінеді. Фронтитті негізінен консервативті
жолмен емдейді: аналгетиктер беріліп, мұрынға нафтизин,галазолин,
назифин, назол, т. б. тамшыларын құяды, физиотерапия
тағайындалады. Фронтиттің созылмалы түрі асқынып кетсе, антибиотиктер
беріледі, егер мұрын қуысының ішінде полиптер қайта-қайта пайда бола
берсе, хирургиялық операция жасап, оларды алып тастайды.
Назарларыңызға көп рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Анализаторлардың ортақ қасиеттері

Сезім мүшелерінің жалпы мінездемесі және анализаторлар туралы ілім. Көру және иіс сезу ағзалары

Дәм сезу механизмі

Иіс сезу талдағыштары

Дәм сезу мүшесі

Пәндер