Салт - дәстүр түрлері

Презентация қосу

Тақырыбы: Ұлттық салт-дәстүр, әдет-
ғұрыптардың ерекшеліктері, тәрбиелік мәні

Орындаған: Алыбай Ақнұр
Тексерген: Сапарбайқызы Ш
Ең алдымен салт – дәстүр
дегеніміз не?

Салт – әр ұлттың , Дәстүр-халықтың атадан
халықтың діні мен сеніміне, балаға көшіп,жалғасын және
тұрмыс –тіршілігіне, дамып отыратын тарихи
құрылым ерекшелігіне әлеуметтік, мәдени-
сәйкес ғасырлар бойы тұрмыстық, кәсіптік, салт-
жинақталып, өмірдің өзі сана, әдет-ғұрып,мінез-
туғызған ғұрыптар құлық,тәлім-тәрбие және
тұғырының негізі. рухани іс-әрекеттер көрінісі.

салт – дәстүр
Көптеген ғасырлардың барысында
қазақтардың өзіндік бірегей әдет-
ғұрыптары мен салт-дәстүрлері
қалыптасты. XVIII ғасыр мен XX
ғасырдың бас кезінде оның бірқатарын
Ресей әкімшілігінің өкілдері, орыс
және шетел ғалымдары, саяхатшылар
айқын байқап, жазып қалдырды.
Қазақтардың әдет-ғұрыптары мен салт-
дәстүрлері үй ішіндегі отбасылық және
адамдардың өзге де топтары
арасындагы өзара қарым-
қатынастарды қалыптастыруда үлкен
рөл атқарды.
Қазақ халқының көнеден келе
жатқан салт – дәстүрлері,
ырымдары өте көп. Қазақ
«қазақ» деген атын осы кезге
дейін қазақи салт-
дәстүрлерімен, ырымдарымен,
той – мереке, тағы басқа да
жол – жосындарымен талай
елді таң қалдырып келеді.
Ата-бабамыздың қалдырған
асыл мұрасын қадірлеп,
жоғалғанды жаңғыртып, қайта
жаңарту ендігі болашақ
ұрпақтың өз қолында.
Салт – дәстүр түрлері

Тұсау Қыз
Бесікке Сүндет
кесер ұзату
салу той

Жеті Сүйінші Сәлемдеме
ата Көрімдік Базарлық
Сүйінші – Қуанышты хабар
жеткізуші адам «сүйінші -
сүйінші» деп келеді.
Мұндайда қуанышты үй
иесі «қалағаныңды ал»
дейді. Немесе оған риза
болатындай сыйлық
ұсынады. Бұл қуанудың,
ризалықтың белгісі. Сүйінші
сұраудың да, оның
сүйіншісін алудың да
ешқандай сөкеттігі жоқ.
Сәлемдеме (дәстүр) –
адамдардың бір-біріне деген
сыйластығының, құрмет
тұтуының айқын белгісі. Олар
көптен көрмей сағынысқан
адамдардың бір-біріне жіберген
қымбат бұйымы, асыл заты
немесе жеңсік тамағы, қысқы
сыбағасы. Оның қымбат бағалы
болуы шарт емес. Сәлемдеме
келген адам жіберген адамға ақ
батасын, шын ризалығын
білдіріп, қатты қуанады.

Көрімдік – жаңа туған
балаға, жас келінге, тағы
басқа алғаш көрген сәтте
көрімдік сұрау халықтың
ежелгі және лайықты дәстүрі.
Мұның маңызы алып,беруде
ғана емес жақын-жуықтың
адамгершілігін, ниетін,
ашыққолдығын да
танытудың белгісі ретінде
қаралады.
Базарлық – алыс сапарға
саяхатқа, сауда жолына
шыққан адамдар
жерлестеріне, көрші-
көлемдеріне, сыйлас
адамдарына, жас балаларға
ірілі-ұсақты сыйлықтар
әкеледі. Оны «базарлық»
деп атайды. Бұл жақсы
көрудің, сыйластықтың
белгісі және ескерткіш
ретінде қабылданады.
Бесікке салу — нәрестені алғаш
бесікке бөлеу рәсімі. Бесікке саларға
шақырылған ауыл-үйдің әйелдері
шашуын, жол-жоралғысын ала келеді.
Баланы алғашқы бөлеу үлгілі ұрпақ
өсірген қадірменді әйелге
тапсырылады. Ол өзінен басқа тағы бір-
екі келіншектің көмегімен бесікті
жабдықтайды, сәбидің әжесі не шешесі
түбектің тесігінен балаларға тәтті
үлестіреді. Осыдан кейін бесікті отпен
аластап, баланы бөлейді. Бесікке салған
әйелдерге көйлек, жаулық сияқты сый
тартылады. Үлкендер батасын беріп,
баланың ер жетуіне, ананың үбірлі-
шүбірлі болуына тілектестік білдіреді
және Бесік жыры айтылады.
Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін
деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым.
Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады.
Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен
баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге
қидырады.
Қыз ұзату - «Ұлын ұяға, қызын қияға
қондыру» ата ананың тілегі әрі парызы.
Соның ішінде қыз ұзату үлкен той,
думан әрі қызық. Бұл күні ата ана
қуанады, әрі жылайды. Қуанатыны қыз
өсірді және оны құтты жеріне
қондыруы, жылайтыны әрине
қимастық көңілі.
Құдалар әдетте кешкілік баруы керек.
Мұнда ойын сауық, құдалық рәсімдер
мен кәде жоралар жасалады. Жақын
адамдар құданы үйіне шақырады.
Ұзатылатын қызды дәстүр бойынша
таң ата, күн шыға жөнелтеді. Оның
алдында қыз «Қоштасу жырын»,
жастар «Жар жар», «Ау жар»,
«Аушадияр» айтылады
Сүндет той – Ислам денінің жол – жосығы бойынша қазақтар ұл баланы бес жаста яки
жеті жаста сүндетке отырғызады. Осыған байланысты той жасалады. Той қарсаңында
сүндеттелетін баланы басына және екі иығына үкі тағып атқа мінгізіп, жақын туыстары
мен жұрағаттарын аралатады. Барған жеріндегі туыстары шашу шашып құттықтайды.
Балаға үкі қадайды, кепеш кигізеді, әл – ауқатына сай лақ, қозы, құлын сияқты жас
төлдің бірін ен салып береді. Қазақ арасындағы бала сүннеттеу ісін осы кәсіппен
шұғылданатын «қожалар» жүргізеді. Бұл қожаларды қазақ қауымы «Мұхаммед
пайғамбардың әулеті» деп ардақтайды. Баланың сүндет тойын, халық іс жүзінде оның
қара құлақ болып, қатарға қосылуының алғашқы бір белесін тойлау деп санаған.
Қазақтарда үйіне келген кез келген
адамға міндетті түрде тегін қонақасы беру,
оған жайлы төсек-орын салып, қондырып
жіберу әдет-ғұрпы ежелден орын алды. Егер
үй иесі қонаққа ондай құрмет көрсетудің
дәстүрлі әдет-ғұрпынан бас тартса, әлгі
бейтаныс жолаушы үй иесінің үстінен биге
барып, шағым айтуға құқықты болған. Ал би
қонақжайлылық әдет-ғұрыпты бұзған үй
иесіне ат-тон айып салатын. Әдетте мұндай
келеңсіз оқиға қазақ арасында өте сирек
ұшырасқан.
Қазақтарда ежелден келе жатқан
әдет-ғұрыптың бірі - дәм ауыз тию. Үйге бас
сұққан кез келген адамды дәмнен ауыз
тигізбейінше жібермейтін — «Қуыс үйден құр
шығармайтын».
Қазақтарда бата беру әдет-ғұрпы
кеңінен етек алды. Ол әрбір іске
кірісер алдында міндетті саналатын.
Бата поэтикалық тілмен жалпы
жұртқа қарап тұрып беріледі. Онда
бата беруші адам езгелерге ізгі
жақсылық, табыс тілейді Батаны
жасы үлкен адам немесе жолы үлкен
қонақ беруі тиіс. Бата беруші
Жаратушы Алладан бақытты өмір,
материалдық байлық, әрбір істе
табысты болуын тілейді.

Ұқсас жұмыстар

Қалың мал

Салалас құрмалас сөйлем

Қазақтың салт-дәстүрлері

ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКА ТУРАЛЫ

Халық дәстүрі асыл қазынам

Этникалық тәрбиенің ерекшеліктері және оларды анықтаушы факторлар

Сөздерді оқы

Фольклор зерттеу әдісі

ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТТЕРІН ДАМЫТУ

Салт - дәстүрлер

Пәндер