Менеджменттің теориясы мен практикасы

Презентация қосу

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
№2 МӨЖ тақырыбы:
«Менеджменттің теориясы мен практикасы.
Түрлі мемлекеттерде менеджменттің қалыптасу
ерекшеліктері»
Тексерген: Есенгулова М.Н.
Орындаған:Жадкеева А.К.
М013-Химия
Жоспар
• Менеджменттің теориясы мен практикасы.
• Түрлі мемлекеттерде менеджменттің қалыптасу ерекшеліктері.
Менеджменттің теориясы мен практикасы.
Менеджмент тарихы біздің заманымызға дейінгі мыңжылдықтарға кетеді. Египетте
басқару ғылымын құрап, жоспарлау, ұйымдастыру мен бақылау, басқарудың
орталықтанған жүйесін қажет деп тапқан. Гректің ойшыл философтары Сократ,
Платон, Аристотель мемлекетті басқару менен құлиеленуші иеліктер туралы айтқан.
Менеджмент теориясының пайда болуына 3 фактор себеп болған, атап
айтқанда: дамудың экстенсивті жолы, бәсекелестікпен күрестің
шиеленісуі және өндірістің ішкі құрылымының пайдалылығын
көтерудегі белсенділік. Осыған орай ХХ ғасырда америка мен еуропа
ғылымында менеджменттің іргетасы қаланды.
Еуропадағы менеджменттің қалыптасуы

Менеджменттің пайда болуы мен дамуына Макс Вебердің (1864-1920) «Шаруашылық
тарихы» және «Протестанттық этика және капитализм рухы» кітаптарындағы
капиталистік өндірістегі протестантизм этикасы бастауын талдауы негіз болды. Ол
капиталистік өндіріс құрылымында еңбек бөлінісін оңтайландыру идеясы жатыр деп
есептеді. Ол «әрекеттің мінсіз типі» түсінігін енгізіп оның 4 түрін қарастырады:
А) дәстүрлі;
Б) аффективті;
В) құндылықты – оңтайландырылған;
Г) мақсаттандырылған.
ӘКІМШІЛІК БАСҚАРУ МЕКТЕБІНІҢ
НЕГІЗІН ҚАЛАУШЫ АНРИ ФАЙОЛЬ

• Менеджменттің негізін салушы еңбектерінің бірі ретінде француз инженері,
оқымыстысы, кәсіпкері, әкімшілік басқару мектебінің негізін қалаушы Анри
Файольдың (1841-1925) еңбектері саналады. Ол 20 жыл көлемінде тау – кен және
металлургиялық компаниясының директоры болды. Ол «General and Industrial
Administrating» (« Жалпы және өндірістік әкімшілік») және «The Basic of
Management» (« Менеджмент негізі») жұмыстары арқасында еуропадағы ғылыми
менеджмент бағытындағы белгілі тұлға болды. Файол бірінші және толық
менеджмент теориясының авторы.
• Файол басқаруды жоспарлау, ұйымдастыру, мотивациялау, бақылау сияқты
бірнеше байланысқан функциялардан тұрады деп есептеген.
Файоль басқарудың 14 ұстанымын құрастырды,олар
әлі күнге дейін мамандармен қолданылып келеді:
• Тәртіп, яғни фирма мен оның арасындағы келісімге бағыну • Бір бағыттылық. Бір мақсатқа жұмыс істейтін әртүрлі топ
мен құрметтеу. Тәртіп сонымен қатар әділ қолданылған бір жоспармен жұмыс істеп, бір басшыға бағынуы тиіс.
санкцияларды шамалайды.
• Орталықтандыру. Бұл жерде орталықтандыру мен
• Қызметкерді марапаттау, соның ішінде лайықты орталықтың күшін жоюдың тең мөлшерін анықтау басты
еңбекақымен. міндет. Жұмыстың соңында жақсы нәтижеге ие болу үшін
оған жетудің өлшемін анықтау.
• Әділдік: қайырымдылық пен төреліктің қосылысы.
• Скалярлы тізбек. Бұл ең жоғарғы басшыдан ең қарапайым
• Бірлесу рухы, яғни қызметкерлердің ұйымдасуы мен бірігуі. қызметкерге дейінгі аралық.
• Жеке қызығушылықтарын ортақ қызығушылықтарға
• Реттілік. Орын барлығына, бәрі өз орнында.
бағындыру. Жеке қызметкердің немесе топтың
қызығушылығы компания қызығушылығынан аспауы қажет. • Қызметкер орынының тұрақтылығы. Жұмысшылардың
тұрақсыздығы жұмыстың пайдасын төмендетеді.
• Еңбектің бөлінуі, яғни мамандану. Оның мақсаты көлемі
және сапасы бойынша жұмысты сол жағдайларда да жақсы • Ынта. Жоспарды дайындап оны жүзеге асыру. Бұл ұйымға
атқару. күш пен энергия береді.
• Өкілеттілік және жауаптылық. Өкілеттілік бұйрық беруші Файолдың жасаған 14 ұстанымы Америкада адам ресурстарын
құқығына ие жақ, ал жауаптылық оған қарама – қарсы басқаруда әлі қолданылып келеді.
құрамдас бөлігі.
• Біржақтылық. Жұмысшы бір бастықтан ғана бұйрық алуы
тиіс.
АҚШ-тағы «Ғылыми басқару»
мектебі.
Америкалық инженер әрі менеджер Фредерик Уинслоу Тейлормен
(1856-1915) жүргізілген зерттеу барысында ол «ғылыми менеджмент»
(scientific management) немесе «ғылыми басқару» деген атқа ие
қоғамдық қозғалыс туғызды. Тейлор еңбек шығынын тиімді
есептеудің, өндірісті басқарудың жолдарын құрастырып, еңбек
шығынына кететін уақыт нормасын статикалық талдау барысында
анықтады. Ол еңбекті бөлу үрдісі кезінде менеджерге жоспарлау, ал
жұмысшыға орындау мүмкіндіктерін берді.
Ұйымның ғылыми өндірісінде Тейлор 3 ұстанымды ашып
көрсетті:

• Саралау қызметі ұстанымы, жеке жұмысшыларға берілген нұсқаулар тобы.
Жұмысшыларға белгілі бір өндірістік тапсырманы орындаудың әдістері
көрсетілген жазбаша нұсқаулар берілген.
• Мамандану ұстанымы, әр адамның мүмкіндігі белгілі бір басты қызметті
орындауға жұмсалуы тиіс.
• Материалды қызығушылық ұстанымы,. Тейлордың жұмыстары материалды
қызығушылықтар ұстанымына басты рөль беретін «экономикалық адам»
концепциясының негізін қалады. Жұмысшы істеген жұмысына қарай жалақы
алу тиіс деп пайымдады Тейлор.
• Тейлордың зерттеулерінің басты міндеті өндірістен алынатын
өнімді оны кеңейту арқылы алу емес, керісінше еңбекті
ынталандыру арқылы жетістіктерге жету. Ол ең алғаш рет «адами
фактор» түсінігін енгізіп, өзінен кейінгі көптеген ғалымдардың
жаңалықтар ашуына себепші болды.
• Тейлордың идеялары америкалық зерттеушілер Френк (1868-1924)
және Лилиан (1878-1972) Джилберттердің зерттеулеріне себепші
болды. Френк Джилберт Тейлорға қарағанда «адами фактор»
теориясын толықтай зерттеді. Ол алғаш рет Америкада еңбекті
ғылыми ұйымдастыру жүйесін енгізіп нұсқаушыларды дайындады.
Ол мамандық таңдаудың да еңбек нәтижесіне әсер ететінін анықтап
«өз орнындағы адам» ұғымын енгізді.
• Белгілі ұйымдастырушы инженер
Гаррингтон Эммерсон (1835-1931)
жеке жұмысшылардың еңбек
эффектісін көтерудің жолдарын
ойлап тапты. Ол Тейлордың
идеяларын өзінің жұмысына
себепші болды деп есептейді. Ол
алғаш рет өндірісті дамытудың
«мақсатқа сай»жүйесін енгізіп,
«Өнімділіктің он екі ұстанымы»
кітабын жазып шықты. Автордың
ойынша ең басты мақсат –
шығынды болдырмау.
«Адам қатынастары» мектептері
• 1930 жылдар аяғында «ғылыми басқару» мектептері өкілдерінің жұмысына сынаушылар
көбейді. Механистикалық және биологизаторлық көзқарасты сынап, еңбек өнімділігін тек
материалды марапаттаулармен жетілдіру қате деп санаушылар арта берді.
«Адам қатынастары» мектептері негізін қалаушы психотехник неміс – америка психологы Гуго
Мюнстерберг (1863-1916) болды. Ол мамандырылған қажеттілік пен мамандырылған білім
беру, травматизм, монотония сияқты бағыттарда белгілі болып, мамандандырылған
қажеттіліктің 2 ұстанымын енгізді:
• Мамандықтың психологиялық талдауы мен мамандандырылған қасиеттерді анықтау;
• Психодиагностика, белгілі бір сынақтар арқылы адамдағы мамандандырылған маңызды
қасиеттерді тексеру.
Жапониядағы мененджмент жүйесінің
қалыптасуы.
• Жапондықтардың психологиясы олардың мәдениетімен байланысты. Жапония
менеджменті әлеуметтік құндылықтар мен мәдени дәстүрлерге негізделген.
Жапон менеджерлері өндірісті басқарудың өз құрылымын америка және де басқа
әлем менеджментінен алған теория мен практикасы жүзінде жасап шығарды.
Қазіргі әлемде ең жақсы менеджерлер жапондықтар болып есептеледі. Жапон
мәдениеті міндет, қызметтестік және топшылдық құндылықтарын басты деп
санайды. Жапон тілінде ағылшын баламасы жоқ «эмэ» сөзі көбінесе адамдардың
өзі қарайтын тобынан тәуелді екенін түсіндіреді. Әрбір жапондық өзін сыйлап
құрметтегенді, жақсы көргенді қалайды.
Ресейде мененджмент жүйесінің
қалыптасуы.
• Ресейде менеджмент термині тек ХХ ғасырдың 60 жылдары ғана
енді. Бұл жағдай нарықтық экономиканың қайта құрылуы кезеңінде
болды. Менеджменттің Ресейде етек жаюына А. К. Гастев пен Л. М.
Керженцев көп үлес қосты. 20 жылы Гастевтің қолдауымен
психологиялық зертхана Ресейде алғаш ашылды.
• Керженцев ұйымды басқарудың факторларын зерттеп, оның
құрылуын бір жағынан зерттесе, оның құлдырауын зерттеуінің өзекті
мәселесі деп алды.
Азаматтық соғыстан (1918-1920) жаңа экономикалық саясат
капиталистік өндіріс негізінде құрылды. Ол бойынша шаруалар өз
өнімдерін базарларға өткізуге, тауар айналымын жасауға құқылы
болды. Бұл өзгеріс 1925 жылға дейін жалғасты тек осы жылы
экономикалық өзгерістер барысында өндірісті индустрализацияндыру,
машиналандыру басталды. Ал 30-жылдар басында
орталықтандырылған басқару жүйесі енгізілді.
• 50-жылдары академик А. И. Бергтың арқасында кибернетика саласы
дамып, адам еңбегін көтеруге жағдай жасалды. 60 жылдары басқару
ғылымы түсінігі пайда болып кеңінен зерттелді. Экономиканы басқару
дамыды.
• 90-жылдары Ресейде экономика тағы өзгеріске ұшырады. Олар жекеше
басқарудан нарықтық экономикаға көшті.
• Осылайша басқару психологиясы басқару ғылымына сүйеніп жеке
мәдениеттерге тән даму үрдісін бастан кешті.
Қолданылған әдебиеттер:

• Самыгин С.И.,Столяренко Л.Д. Психология управления. – Ростов – на –
Дону, 2008
• Морозов, А.В. Управленческая психология: учеб. для ссузов и вузов / А.В.
Морозов.- 4-е изд., испр. и доп.- М.: Академ.проект: Фонд "Мир", 2008
• Волкогонова, О.Д. Управленческая психология: учебник для
студ.учреждений сред.спец.образования / О.Д. Волкогонова; А.Т.Зуб.- М.:
ФОРУМ: ИНФРА-М, 2007
• Паркинсон С.Н., Рустомджи М.К. Искусство управления. С-Пб,1992

Ұқсас жұмыстар

Менеджмент ғылымы

Мекеме және басқару туралы қазіргі ойлар

ҚАЗАҚСТАНДА МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ДАМУЫ

Басқару революциясы

Файол бірінші және толық менеджмент теориясының авторы

Басқару психологиясы

Менеджмент туралы

Шар тәрізді Жердің дәл

Циклдік алгоритм. 6-сынып

Менеджмент басқару туралы ғылым

Пәндер