Аймақтағы сыртқы экономикалық қызметтің және оның даму бағытының сипаттамасы

Презентация қосу

ҚР Сыртқы
экономикалық дамуы
Жұмабай Саламат
Оразгелдиев Бейбарыс
Таушабай Ердос
Бекниязов Оразалы
Арғанбай Жоламан МЖБ-41
Қазақстан Республикасының сыртқы
саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік
сақтауға ұмтылысымен,
прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат
жүргізуге талпынысымен және
көпжақты ынтымақтастыққа
бағытталғандығымен ерекшеленеді.
Халықаралық аренада мемлекетіміз
өзінің тарихи, геосаясаттық және
экономикалық факторларына
байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы
саясатын халықаралық ынтымақтастық,
көршілес мемлекеттермен татуластық
және олардың аймақтық біртұтастығын
құрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп
келеді. Қазақстанның өзге
мемлекеттермен тең құқылы және екі
жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға
дайындығы оның бүгінгі күні
дипломатиялық байланыс орнатқан шет
мемлекеттердің санының көптігімен
1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап,
біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен
дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Көптеген себептерге байланысты Орталық Азия
мен Қазақстан аймағы әлем саясатында қазіргі
кезде ерекше назарға ие. Қазақстан екпінді даму
қарқынының арқасында ipi трансұлттық
корпорациялардың, өзге мемлекеттердің үлкен
қызығушылығына ие. Бұл түсінікті де, Қазақстан
Орталық Азиядағы географиялық сипаты
бойынша ең ipi мемлекет болып табылады, оған
қоса экономикалық даму қарқыны бойынша біздің
мемлекет аймақтағы көшбасшы. Осы ретте
Ел мүддeciнe қатысты бірталай маңызды еліміздің болашақта даму мүмкіндіктерінің мол
құжатқа қол қойылған мемлекет екендігін ескере кету керек. Бүгінгі күні
басшылығының Вашингтон, Мәскеу, қазақстандық сыртқы саясат басымдылығы ең
Брюссель, Лондон, Бейжің, Каир, Тегеран, алдымен Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО, Орталық Азия
Ташкент, Бішкек және тағы да басқа аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам
мемлекеттердің астаналарына ресми әлемімен тең құқылы қарым-қатынас құруга
сапарларының қорытындылары да осыны бағытталып отыр. Бұл тұрғыда 2006 — 2007
айғақтай түсуде. Осылайша жылдары аталмыш мемлекеттермен және
мeмлeкeтiмiздiң әлемнің жетекшi аймақтармен екі жақты байланыс едәуір алға
державалары мен көршілес ТМД басты.
мемлекеттepi арасындағы стратегиялық
Аймақтағы сыртқы экономикалық талдауда
бүкіл әлемдік шаруашылық ауқымындағы
елдер қарастырылды. Дегенмен белгілі бір
ұлттық ерекшеліктің мәнін ескергенде
бәріне ортақ шараларды қабылдау қиынға
түседі.
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық
саясатына қазіргі таңда үлкен көңіл бөлінуде.
Өйткені елдің сыртқы экономикалық саясаты бізді
былайша айтқанда, әлемге танытады, еліміздің
әлемдік сахнадағы орнын анықтайды. Яғни
сыртқы экономикалық саясат Қазақстанның
әлемде алатын орнын анықтайды. Бұл дегеніміз
өте маңызды іс-шара болып табылады. Курстық
жұмыста сыртқы экономикалық саясатың мәні,
принциптері, мақсаттары көрсетілген.
Қазақстанның сыртқы экономикалық саясаты мен
әлемдік экономикадағы орны көрсетілген.
Еліміздің сыртқы экономикалық саясаты даму үшін
белгілі бір ұсыныстар тізбегі жасалған. Қазақстан
Республикасының сыртқы экономикалық
саясатының басты бағыттары көрсетілген.
Сыртқы экономикалық қызметі қазіргі таңда мәні өте
ерекше. Өйткені біз сыртқы экономикалық қызметі
арқылы елімізді таныта аламыз, яғни еліміздің
экономикалық потенциалын әлемдік аренада алатын
орнын көрсете аламыз. Еліміз егемендік алғалы
нарықтық заңдарға бейімделе бастадық. Нарықта
бәсекесіз өмір сүру мүмкін емес. Сондықтан да
бәсекелестердің арасында үздік болу қажет. Елдің
сыртқы экономикалық қызметі, елдің экономикасын,
әлеуметтік жағдайын, саясатын танытады. КСРО
ыдыраған соң Қазақстанды көптеген ел дербес
тәуелсіз мемлекет ретінде тани бастады. (Соның
ішінде алғашқылардың бірі Түрік мемлекеті) Енді жас
мемлекетке ішкі мәселелермен қатар сыртқы
саясатты айқындаудың мәні зор болатын. Қазақстан
Республикасы өзінің экономикалық, саяси және
мәдени-әлеуметтік мәселелерін шешуде әлем
мемлекеттерімен дербес экономикалық саясат
жүргізе бастады.
Сондықтан да осы курстық жұмыста аймақтағы
сыртқы экономикалық қызметінің маңыздылығына
аса мән бере отырып, оны тереңірек талдау және
1. Аймақтағы сыртқы экономикалық қызметтің және
оның даму бағытының сипаттамасы
Нарыққа көшу өзара байланыста және дүниежүзілік
экономикамен бәсекелестікте дамитын ашық
түрпаттағы экономикамен бірге дүние жүзінің
көптеген елдерімен халықаралық эко-номикалық
байланысты кеңейтуді қажет етеді.
Қызметтің аймақтағы сыртқы экономикалық сферасы
мемлекеттің, оның жеке және заңи түлғаларының
үқсас шетелдік қатысу-шылармен жөне халықаралық
қаржы-кредит институттары-мен сауда, кредит,
инвестициялық, борыш, есеп-қисап, транс-ферт жөне
өзге де операциялар кезінде қатысуымен байланысты
қатынастардың кең шеңберін қамтиды. Басқаша
Бүл қатынастарда және аймақтағы
айтқанда, бүл — валюталық есеп-қисап жүйесі
сыртқы экономикалық байланыстар
ортақтастыра-тын резиденттердің
жүйесінде қаржы үлкен рөл атқарады.
бейрезиденттермен, елдің экономикалық агенттерінің
Ол шаруашылық жүргізудің
«басқа дүниемен» (Үлттық шоттар жүйесінің
экономикалық қүралы ретінде
түсіндірмесі бойынша) қатынастары
Қазақстанды дүниежүзілік экономикаға
ықпал-дасуды (интегаиялауды) жүзеге
асыру үшін пайдаланылады.
Іс-әрекет етудің айрықша нысаны ретіндегі сыртқы
эконо-микалық қызметтің қаржысы өзгеше белгілерге
ие. Ол тек үлттық валютада ғана емес, сондай-ақ
шетелдік валютада да қалыптаса-тын ресурстарда
нақты түрде көрінеді. Бөлгіштік қатынастардың
міндетті суъбектілері шетел мемлекеті, халықаралық
үйым, фир-ма және басқалары арқылы шетелдік
әріптестер болып табыла-ды. Қаржы қатынастары
үлттық экономикалардың шекарасы-нан шығып
кетеді және халықаралық ықпалдастық процестің
дамуы мен терендей түсуіне жөрдемдесе отырып, оны
Халықаралық байланыстарды дамытудағы
жүзеге асырады.
қаржының рөлі үш бағыт бойынша көрінеді:
қаржы көздерін іздестіру жөне халықаралық
ынтымақтас-тықтың өр түрлі бағыттарын
қаржыландыру үшін қажетті қаржы ресурстарын
жүмылдыру;
халықаралық ықпалдастық процестерді реттеу;
халықаралық қатынастардың әрбір түрін жөне бүл
қатынас-тардың тікелей қатысушыларын
ынталандыру.
Дамудың қазіргі кезеңінде аймақтағы сыртқы
экономикалық байланыс-тарға мыналар жатады:
1) сыртқы сауда;
2) шетелдік инвестициялау: бірлескен көсіпкерлік,
соның ішінде заңи түлғалардың мүлкіне акциялар
және басқа бағалы қағаздар арқылы үлестік
қатысу;
3) концессиялар — елдің аумағында шаруашылық
жөне өзге қызметті жүзеге асыру үшін мемлекет
меншігіндегі табиғи ре-сурстарды, өр түрлі
объектілерді пайдалануға мүлік қүқықтарын алу,
меншікті жалдау;
4) Қазақстан Республикасының халықаралық
қаржы-кредит уйымдарына қатысуы; аймақтағы
сыртқы экономикалық қызметтің бүл нысанымен
шетелдік кредиттер мен қарыздарды беру
байланыс-ты жөне халықаралық қаржы және
басқа үйымдарға жарналар төленеді;
5) ғылым, техника, мәдениет, туризм
салаларындағы ынты-мақтастық;
6) шет елдерде елшіліктерді, консулдықтарды
жөне басқа қызметкерлерді үстау жөніндегі есеп-
Аймақтағы сыртқы экономикалық қызметке
сонымен бірге шетелдік активтерге: бағалы
қағаздарға, шетелде өнеркөсіп және басқа
объектілер салуға капитал жүмсау
нысанындағы сыртқы ин-вестициялау
жатады; алайда, қызметтің бүл түрі
Қазақстанда қаржылық және материалдық-
техникалық ресурстардың жетіспеушілігінен
нашар дамыған. Мүндай активтер айтарлық-
тай дәрежеде шетке «капиталдың кемуі»
болып табылады.
Арнаулы (еркін) экономикалық аймақтарды
— айрықша қүқықтық жене экономикалық
режімі бар арнайы бөлінген аумақтарды
қалыптастыру қызметтің ерекше түрі болып
та-былады, олар аймақты жеделдетілген
өлеуметтік-экономика-лық дамыту үшін
шетелдік капиталды, прогресивті шетелдік
технологиялар мен басқару төжірбиесін
тарту мақсатымен қүрылады.
Аталған аймақтағы сыртқы экономикалық
байланыстарды дамыту рес-публиканың
шетелдермен валюта-қаржы, есеп-қисап
Сыртқы сауда экспорт пен импортты қамтиды.
Өндірістің қазіргі қалыптасып отырған құрылымына
байланысты Қазақ-стан экспортының едәуір үлесі
әзірше шикізатқа, түсті металда-рға, материалдарға,
отынға, астыққа және шала фабрикаттарға тиіп отыр.
Сонымен бірге кәзіргі кезде ендірістің қалыптасқан
қүры-лымына байланысты Қазақстан экспортының
едәуір үлесі мине-ралдық өнімдерге — 50% тиеді, оның
үстіне мүнай мен газ кон-денсатының үлес салмағы
50% қүрайды. Металлургия өнеркәсібінің өнімі 22,4% ,
химия өнеркәсібінің өнімі 5%, азық-түлік тауарлары мен
оларды өндіруге арналған шикізат 7% ала-ды.
Агроөнеркөсіп кешенінің негізгі баптары мақта
талшығы, астық жөне былғары шикізаты болып қалуда.
Қаржы практикасында экспорттың бюджеттік тиімділігі
-валюталық түсім-ақша мен шығындардың (өнім
ендіруге жүмса-лынған шығындардың, ішкі
бағалардағы оның қүны және қосым-ша шығыстар —
көлік, жүісгі ауыстырып тиеу, порттарда, станса-ларда
сақтау шығындарының) ара салмағы үғымы
қолданылады. Валюталық түсім-ақша Үлттық банктің
бағамымен теңгеге қайта саналады. Экспорттың
тиімділігі оның қүрылымын жетілдіруді арттыру, яғни
машина жасау өнімін, қызметтің еңбекті жөне ғылымды
Импортта негізгі баптар машиналар, қүрал-жабдық,
көлік қүралдары, приборлар — 41%, химия енімдері,
пластмассалар, каучук — 15% , минералдық өнімдер —
13%, асыл емес металдар мен оларды ендіруге
арналған шикізат — 9%, басқадай баптар -11% болып
табылады.
Макроэкономикалық теорияға сөйкес экспорттың
импорт-тан асып түсуі таза экспорт таза үлттық өнім
көлеміне (19.2 бөлімді қараңыз) оның
мультипликациялануы (көбеюі) әсеріне байланысты
үлттық экономиканы дамытудың қолайлы факторы деп
есептеледі. Сонымен бірге бүл асып түсу елдің төлем
балан-сының (ондағы сауда балансының едөуір ара
салмағы жағдайын-да) оң айырмасын тудыруы мүмкін.
Жалпы валюталық қаражат-тардың экспорттық
түсімдері есебінен елдің импорты қаржыланады. Қысқа
мерзімді жоспарда импорттың экспорттан асып түсуі
қолайсыз фактор болып табылмайды, өйткені отан-дық
түтынушылар қажетті тауарларды, өсіресе олардың
меншікті рыноктағы тапшылығы кезінде көп алады.
Алайда үзақ мерзімде бүл қүбьшыс телем балансының
пассивін теңестіру үшін пайда-ланылатын ресми
валюталық резервтердің сарқылуына үрындыруы
мүмкін. Төлем баланстарының орнықты және үзақ
тапшы-лықтары экономиканы күрделі қайта қүруды,
Экспорт-импорт операцияларын жүргізуде
республиканың негізгі әріптестері жақын
шетелдер, дамыған капиталистік елдер
болып отыр.
Аймақтағы сыртқы экономикалық қызметтің
маңызды аспектісі — ше-тел
инвесторларының қатысуы және республика
экономика-сын түрақтандыру үшін шетел
кредиттерін тарту. Бүл қара-жаттар үлттық
шаруашылықтың қүрылымын жетілдірудің
басым міндеттерін шешу, рынокты түтыну
тауарларымен мо-лайту жөне экспорттық
әлуетті кеңейту үшін нысаналы өрі тиімді
пайдаланылуы тиіс. Сыртқы кредиттерді
қамтамасыз ету үшін алтын-валюта
резервтері жасалған, олар сонымен бірге
үлттық валютаны да қамтамасыз етеді.
Кредиттерді қам-тамсыз етудің басқа нысаны
экспорттық тауарлардың қорла-ры болып
табылады.
Шетел капиталы елге кредит, дамуға ресми
Инвестициялардың екі түрі болады: тура жөне
портфелдік. Тура инвестициялар дегеніміз шетелдік
капиталды оның егесінің ез төуекелдігімен пайда алу
үшін басқа елдің экономикасына жүмсауы.
Портфелдік инвестициялар — қаражаттарды жалған
ка-питалға — басқа елдің заңи жөне жеке түлғалары
шығаратын ба-ғалы қағаздарға жүмсау.
Шетелдік инвестицияларды тарту үшін
қажетті жағдайлар жасалуы тиіс:
1) шетелдік инвесторлардың қызметімен
байланысты өкімшілік рәсімдерді
ықшамдау: жүмыс істеу қүқығына, ел
ішінде жүріп-түруға, кедендік және
шекаралық бақылаудан өтуге рүқсат-тар
беру, рүқсатнама беру және т.б.;
2) елдің үлттық мүдделері үшін қызмет
түрлеріндегі басым-ды салық жеңілдіктерін
және басқа жеңілдіктерді беру
(жеңіддетілген мелшерлемелер,
инвестицияларға немесе кредит-терге
салықтық шегерімдер, жеңілдетілген
баждар, жеделдетілген амортизация
(өтелім) және басқалары);
3) жерді, жылжымайтын дүние-мүлікті
пайдалану қүқығын қамтасасыз ету,
қызметкерлерді оқытуға субсидиялар беру;
4) пайда әкетіліміне үкімет кепілдіктерін
немесе оны қайта капиталдандырудың
жеңілдетілген шарттарын беру.

Ұқсас жұмыстар

СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАРЖЫ

Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясын қалыптастыру

МЕМЛЕКЕТТІҢ АЙМАҚТЫҚ САЯСАТЫ

Топты басқару және тиімділік

Дағдарыс алдындағы қоғамның жағдайы

Мемлекеттік реттеу нысандары

Қазақстанның ТМД, АҚШ, Еуропа елдерімен экономикалық байланыстары

Кәсіби спорт пәнінің мазмұнында кәсіби спорттың пайда болу және даму тарихын, оның тұлға мен қоғамға әсерін зерделеу

ҚАЗАҚСТАН МЕН АЗИЯ-ТЫНЫҚ МҰХИТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ ҰЙЫМЫ: АЙМАҚТЫҚ ӘРІПТЕСТІКТІҢ ТӘЖІРИБЕСІ

ЖЕРГІЛІКТІ БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНДА ІС- ӘРЕКЕТТІ ЖОСПАРЛАУ

Пәндер