Тектік елестер

Презентация қосу

Фрэнсис Бэкон

Орындаған:Кеңес Ж
Тобы:1503-19a

Фрэнсис Бэкон (1561-1626) -
ағылшын философы, ғылыми
зерттеудің тәжірибеге сүйенген
методологиясын ұсынған.
Эмпиристік бағыттың негізін
салушы, саяси қайраткер.
Ұлыбритания лорд-канцлері,
корольдан кейінгі екінші
тұлғасы. «Білім - күш» деген
қанатты сөз айтқан.

Негізгі еңбектері: «Ғылымдар табысы»,
«Жаңа органон», «Жаңа атлантида»,
т.б. Бэконның ілімінше, адамның негізгі
мақсаты — табиғат күштерін игеру.
Табиғаттың сырын, заңдылықтарын
білген адам оларды өз қажетіне жарата
алады, ал табиғатты материядан
қарастыру арқылы түсінуге болады.
Материяның қасиеттері көп, солардың
ішіндегі негізгісі — қозғалыс. Қозғалыс
материяның кеңістіктегі орын ауыстыру
ғылымдары тәсілмен қабылдап білуге
болатын денелер ғана, ал рух, жан, т.б.
ғылыми тұрғыдан танып білуге
болмайтындықтан — нақты шындыққа
жатпайды.
Эмпиризм
Ф.Бэконның философиялық
идеясының – эмпиризмнің мәні: таным
негізінде тек қана тәжірибе
жататындығына. Жеке адам немесе
адамзаттың тәжірибесі (теориялық,
практикалық) көбейген сайын ол
ақиқат білімге жақындай түседі. Бірақ
ақиқат білім – түпкі мақсат емес. Білім
мен тәжірибенің басты мақсаты –
экономиканың дамуына, жаңа
нәрселердің, адамның өз әрекетінде
практикалық жетістіктерге жетуіне,
адамның табиғатқа үстемдік етуіне
көмектесу.

Ф.Бэкон «танымның басты әдісі индукция болуға
тиіс» деген новаторлық идея ұсынды.
Ф.Бэконның филофиялық кредосын бейнелейтін
афоризмі: «Білім - күш».

Ф.Бэкон және парламент мүшелері
Индукция

Индукция – көптеген жеке құбылыстарды жалпылау
негізінде жалпы қорытындылар жасау (мысалы, «әртүрлі
металл түрлері балқитын болса, онда бұл барлық
металдардың балқу касиетіне ие екенін көрсетеді.") деп
түсіндіреді Фр.Бэкон.

Индукция әдісін
Бэкон Декарт ұсынған дедукция әдісіне қарсы
қойды. Фр.Бэкон пікірінше, индуция әдісінің
дедукциядан артықшылығы – мүмкіндіктердің
ұлғаюы мен таным процесінің күшеюінде.
Индукцияның кемшілігі – оның түпкілікті айқын
болмауы, болжамдық сипаты (өйткені бірнеше
заттың немесе құбылыстың белгілері ортақ
болса, осы тектес заттардың, құбылыстардың
барлығы аталған белгіге ие дегенді білдірмейді:
әрбір құбылыс әр жолы тәжірибе жүзіндегі
тексеруді қажет етеді). Адамзаттың білімінің
барлық салаларында барынша көп тәжірибе
жинауы – индукцияның басты кемшілігін
(айқынсыздығын, болжамдық сипатын) жою
жолы, деп түсінді Бэкон.
«Танымның басты әдісі - индукиця» деп анықтап
берген философтаным әрекеті іске асатын нақты
жолдарды көрсетеді.

Олар:
• «өрмекші жолы»

• «құмырсқа жолы»

• «ара жолы».

«Өрмекші жолы» - «таза ақылдан» рационалистік жолмен алынатын
білім. Бұл жол нақты фактілердің, практикалық тәжірибенің мәнін
төмендетеді немесе ескермейді

«Құмырсқа жолы» - тек қана тәжірибеге сүйеніш білім алу жолы
немесе догматтық эмпиризм (өмірден қол үзген рационализмге
керісінше). Бұл әдіс те біржақты. «Таза эмпирктер» өз назарын
практикалық тәжірибеге, түрлі фактілерді, дәлелдерді жинауға
аударып, білімнің сыртқы көрінісін, мәселені сыртынан, «қиғашынан»
ғана көріп, мәселені ішінен көре алмайды, зерттеліп отырған заттар
мен құбылыстардың ішкі мәнін түсіне алмайды.

«Ара жолы» - танымның ең дұрыс жолы. Осы жолды ұстаған
зертеуші философ «өрмекші жолы» мен «құмырсқа жолдарының»
жақсы жақтарын алып, олардың кемшіліктерінен арылады. «Ара
жолын» ұстана отырып фактілерді жинап, жалпылап (мәселеге
«сыртынан» қарап), ақыл мүмкіндігін қолданып мәселенің «ішіне»
үңіліп, мәнін түсіну қажет.
Төрт түрлі елес
Фр.Бэкон таным процесі өтетін жолдарды көрсетіп қана
қоймай, адамғаның (адамзаттың) ақиқат білім алуына
кедергі болатын себептерді көрсетіп берді. Ол
себептерді Бэкон «елестер» («идолдар») деп атап, төрт
түрге бөліп сипаттайды:

1.Тектік елестер;
2.Үңгір елестері;
3.Базар елестері;
4.Театр елесі.

Тектік және үңгір елестері – дүниені тануда таным табиғаты мен өз
табиғатын алмастырудан туатын, адамдардың туа біткен
адасушылықтары. «Тектік елестер» - танымның адам тұлғасының
таным процесіне әсері, нәтижесінде адамның бұған дейінге сенім –
нанымдары, қағидалары – таным нәтижесінде көрініс беретіндігі
(«үңгір» - адасушылық).

Базар – театр елестері – жүре пайда болған адасушылықтар. Базар
елестері – тілдегі, ұғымдық аппараттағы сөздерді, анықтамаларды
дұрыс қолданбаудан туатын адасушылық. Театр елестері – таным
процесіне сол кезеңдегі таным процесінің әсері. Көп жағдайда ескі
философия танымды дұрыс бағыттан кері бұрып, жаңа
мүмкіндіктерге кедергі жасайды (мысалы, схоластикалық
философияның танымға әсері).

Осылайша, танымның 4 түрлі негізгі кедергелерін зерттей отырып,
Бэкон аталған «елестерден» барынша алшақ жүріп, олардың
ықпалынан жоғары болып, «таза білімге» ұмтылуға кеңес береді.
Ғылымдар классификациясы

Фр.Бэкон
ғылымдар классификациясын жас
ауға тырысты. Классификация
негізі – адам ақылының
қасиеттері: ес, қиял, пайым.

Еске – тарихи ғылымдар,
қиялға – поэзия,
пайымға – барлық ғылымдардың
негізі – философия сәйкес келеді.

Философия
Философияны Бэкон:

1. Құдай;
2. табиғат;
3. адам туралы ғылым деп тұжырымдады.

Философияның аталған 3 саласын адам түрлі
жолдармен, құралдармен таниды:

1. табиғатты – тікелей сезімдік қабылдау мен
тәжірибе арқылы;
2. Құдайды – табиғат арқылы;
3. өзін - рефлекция арқылы (ойдың өз-өзіне
бағытталуы, ойдың ойды зерттеуі)
Жинақтап айтқанда
1. философиядағы эмпириялық (тәжірибелік) бағыттың
негізі қаланды;
2. гносеология (таным туралы ілім) философияның
қосалқы саласы болудан жоғары көтеріліп, онтология
(болмыс туралы ілім) деңгейіне жетті, және кез-келген
философиялық жүйенің басты екі бөлімінің біріне
айналды;
3. философияның жаңа мақсаты анықталды – адамға
оның өз әрекетінде практикалық нәтижелерге жетуіне
көмектесу (осылайшаБатыс философиясы жанама
түрде болса да болашақ америкалық прагматистік
философияның негізін қалады);
4. ғылымдарды жіктеуге талпыныс жасалды;
5.Англиямен қоса, бүкілевропалық
антисхоластикалық, буржуазиялық философияға
серпін берілді. 14

Ұқсас жұмыстар

Жаңа Заман мәдениетіндегі батыс еуропалық философия

Әлеуметтік әлемді түсінудегі әлеуметтану

Жаңа дәуір философиясы

Үңгір елестері

Кіндігімнің жас қаны тамған жерім, ауылым

Зейіннің түрлері

ТОПЫРАҚ ҚҰРЫЛЫМЫ

Қазақтың дәстүрлі мәдениетінің этикалық құндылықтары

Танымдық психикалық процесстер: Елес, Қиял

ҚАЙТА ӨРЛЕУ ЖƏНЕ ЖАҢА ЗАМАН

Пәндер