Түйсіктің физиологиялық негіздері

Презентация қосу

Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-
Түрік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: ТҮЙСІК ПСИХОЛОГИЯСЫ

Орындаған: Батырханқыз
Батырханқы
Қабылдаған: Байкенже Н
Жоспар
1.Кіріспе.
2.Негізгі бөлім.
2.1. Түйсіктің физиологиялық
негіздері
2.2. Анализатор түрлері
2.3. Түйсіктер туралы жалпы ұғым
2.4. Түйсіктің заңдылықтары мен
түрлері.
4.Пайдаланған әдебиеттер.
Тән сезіп, көзбен көрмек,
мұрын исі, тіл дәмнен
хабар бермек.Бесеуінен
мұндағы ой хабар алып,
жақсы-жаман өр істі сол
тексермек.
Шәкәрім Құдайбердіұлы
Адамның асқан сұлулығы оның
сезгіштігі.

В.А.Сухомлинский
ТҮЙСІК– сыртқы дүние
заттары мен
құбылыстарының жеке
қасиеттерінің, сезім
мүшелеріне тікелей әсер
етуінен пайда болған
мидағы бейнелер.
Түйсіктер
физиологиялық тұрғыдан келесі
әрекет-қимылдарды іске
асырады:
Бейнелейді; Тітіркенуді
қабылдаушы
Заттар мен
қызметін;
құбылыстардың Өткізуші орталыққа
негізгі сырттай ұмтылған жүйке
белгілерін; жолдарының
қимылын;
Ішкі Талдағыштардың
ағзалардың орталық ми қабығы
қалпын. бөліктеріндегі
әрекетін.
Түйсіктің физиологялық
негіздері күрделі
комплекстерден тұрады.Оны
И. П. Павлов анализатор
дейді.
Әр анализатор 3 бөліктне тұрады.

2. ӨТКІЗГІШ БӨЛІМ –
1. рецепторларды тиісті
ПЕРИФЕРИЯЛ орталықтармен
ЫҚ – сезім байланыстырып
мүшелері отыратын афференттік
( рецепторлар) және эфференттік
жолдар.
3. МИДАҒЫ
ТҮРЛІ
ЖҮЙКЕ
ОРТАЛЫҚТА
Р.
Анализатордың орталық
бөліктері:
. . . . . - көру;
0000000 – тері;
ΘΘΘΘ – иіс, дәм;
- - - - - - қозғалыс.
Анализатордың шеткі
бөлігі:
1-көз; 2- құлақ; 3- тері; 4- иіс
мүшесі; 5- дәм мүшесі;
6- бұлшық еттер мен
сіңірлер;
7- ішкі органдар рецепторы.
I-Жұлын мен сопақ
мидың аймағы
II-Көру төмпешігінің
аймағы
III-Ми жарты шарлары
Түйсіктер түралы жалпы
ұғым
А.Р. Лурия түйсікті екі принципке
жүйелік және генетикалық түрлерін
ашты.
Түйсіктің жүйелік жіктемесінің,
негізін салған ағылшын физиологы
Чаррльз Шеррингтон (1906).
Түйсікті 3 негіггі типке бөлді
1. Экстрорецепторлар;
2. Интероцепторлар;
3. Пропреоцепторлар.
Генетикалық жіктемені ағылшын
неврологы Х. Хэд салған.
1. Пропатикалық оған органикалық
түйсіктер
( қарны ашу, шөлдеу т.с.с.)
2 . Эпикритикалық оған адамның
негізгі түйсіктері жатады.
Б. М. Теплов түйсіктерді 2 топқа:

1.Экстрорецепторлар.
2. Интероцепторлар.
Ал пропреоцепторларды ішкі түйсіктер
деп санады.
Түйсіктің
заңдылықтары

Сезгіштік және Сенсибилизация-
табалдырық
абсолюттік айырма сезгіштіктің артуы

Синестезия- түйсіктердің
Адаптация – қосарлана жүруі
біртіндеп бейімделу

Бір ізді образдар-
аз уақытқы болса
да түйсіктің өз күйінде қалуы
XIX ғасырдың орта шенінде өмір сүрген
неміс ғалымдары Э.Вебер (1795-1878) мен
С.Фехнер (1801-1887) тітіркендіргіштердің
күшімен адам түйсігінің арасындағы
байланысты заң түрінде тұжырымдады.
Мұны түйсіктің психофизикалық заңы
дейді. Осы заң бойынша
тітіркендіргіштердің күші геометриялық
прогрессия жолымен көбейсе, одан
туатын түйсіктер арифметикалық
прогрессия жолымен өседі.
Тітіргендіргіш пен түйсіктің
арасындағы логарифмдік
тәуелділік
Түйсік күшінің Тітіркендіргіш Булардың
артуы күшінің артуы логарифмі

20 0 1
21 1 2
22 2 4
23 3 8
24 4 16
25 5 32
Түйсіктің қасиеттері
Түйсіну
табалдырықтары

Икемделу
(адаптация) Контраст

Бейне жалғасы Сенсибилизация
Түйсіктің түрлері
Экстрорецепторлар Көру, есту, иіс, дәм
(сыртқы анализатор сезу,
рецепторлары) температуралық,
тактильді.
Интероцепторлар(І Ауыстыру,
шкі процестерге Теңдікті сузіну
байланысты) Жылдамдық байқау
Пропреоцепторлар( Бұлшық ет,
дененің кеңістіктегі қозғалыстық
қалпы жөніндегі
ақпараттармен
Көру түйсіктері
Біздің көзімізге
электромагнит
толқындарының
әсер етуінің
нәтижесінде
пайда болады.
Есту түйсіктері
Есту мүшесін
тітіркендіретін
ауа бөлшектерінің
тербелістері –
дыбыс
толқындары.
Иіс түсіктері
Мұрын
кеңсірігіндегі
кілегей қабықтың
клеткаларына
түрлі химялық
заттардың әсер
етуі нәтижесінде
иіс түйсіктері
пайда болады.
Дәм түйсіктері
Дәм тіліміздегі
дәм
бүршіктері.Оны
ттіркендіретін
белгілі дәмі
бар,суға ерігіш
түрлі химиялық
заттар.
Сипап сезу түйсіктері.
Пассив сипай сезу Актив сипай сезу
тері түйсігі Түйсігінің рецепторлары
түгелдей кіреді қолында орналасқан

Кинестезиялық түйсіктер дененің
жеке мүшелерінің бір күйдегі
қалпын, қозғалысын білдіреді.
Тең басу түйсіктері.
Вибрациялық түйсіктер.
Тең басу түйсіктері немесе
Статикалық түйсіктер

Бастың қозғалысын,
дененің кеңістіктегі алып
тұрған орнын, яғни адамның
Тең басуын бейнелейді
Вибрациялық түйсіктер

Вибрациялық түйсіктер қозғалған
дененің ауаны толқытуын бүкіл өн
бойымызбен сезінген кезде пайда
болады. Негізгі анализаторлары
сау адамдар көбінесе өздерінде
бұл түйсіктердің болуын
байқамайды.
Органикалық түйсіктер

Ашыққанда, шөлдегенде
цепторлары ішкі мүшелердің
не сусын қанғанда
қабаттарына орналасқан.
жүрек айнығанда іш ауырған

И.М.Сеченов
түйсіктердің бұл
тобын “көмескі
түйсіктер”
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Қ.Б. Жарықбаев. “Психология
негіздері” –Алматы,2005.
2. С. Бап –Баба. “Психология”-
Алматы, 2005.
3. К.С. Жумасова “ Психология” –
Алматы.
4. Р.С. Немов ,Психолгия: Учеб. Для
студ. Высш. Пед. Заведений: В3 кн.

Ұқсас жұмыстар

ЗЕЙІН ЗЕЙІННІҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. (зейін, түйсік, ой, сана, сөз) туралы

Адамға тән психикалық ерекшеліктері

Түйсіктің түрлері

Түйсік пен қабылдау

Психологияның зерттеу әдістері

Психикалық үрдістер

Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. (зейін, түйсік, ой,сана, сөз)

Тері туйсіктері

Қабылдау - сыртқы дүниенің сезім мүшелеріне әсерінен туған заттың тұтас бейнесі

Пәндер