Үндістанның экономикасы

Презентация қосу

Феодалдық Ресей мен
Үндістанның
экономикасы
ОРЫНДАҒАНДАР: НҰРҒАЗЫ СЫМБАТ
БЕРДЕНОВА ДАРИНА
ШАЙМҰРАТОВА АНЕЛЬ
ҚАБЫЛДАУШЫ: ОСПАНБАЕВ Ж.А.
Феодализм анықтамасы мен белгілері

Феодалдық шаруашылық түрінің ерекшеліктері

Феодалдық бытыраңқылық пен қырқысулар
Үндістанның ерте феодалдық мемлекеттерінің
экономикасы.
Үнді феодализмінің негіздерінің қалануы

Жоспар Халис пен Иктаның құрылуы. Иктаның жер иелеріне
айналуы
Үндістан: Қалалардың, сауданың және биліктің жағдайы

Ресей

Ресейдегі феодализм және оның аяқталуы

Нюанстар

Қолданылған әдебиеттер
Феодализм анықтамасы
мен белгілері

Орта ғасырлардың негізгі белгісінің бірі жерге жеке
феодалдық меншіктің орнауы. «Феод» атауы «жерге
мұрагерлік иелік ету» деген латынша ұғымды
білдіреді. Ал бұл жердің иесін «феодал» деп атаған.
Феодализмнің мәні — жер кімнің иелігінде болса,
биліктің де соның қолында болуы. XVII ғасырдағы
француз тілінің түсіндірме сөздігінде «феодализмге»
берілген тұңғыш анықтамада «феодтың иесіне
берілетін заңдық құқықтардың жиынтығы» деп
сипатталған.
Феодалдық құрылыстың негізгі белгілері Батыс
Еуропа елдерінде ІХ-Х ғасырларда қалыптасты.
Ақсүйек шонжарлар мен корольдер, әскер
қолбасшылары қауым жерлерін, жаулап алынған
жерлерді өздерінің мұрагерлік меншігіне
айналдырды. Ірі жер иелеріне өздерінің жер
иеліктерін ұлғайтуға мемлекет көмектесті.
Король мен ақсүйек шонжарлар бірте-бірте ірі жер иеленушілерге
айналды. Король, ақсүйектер мен әскер қолбасшылары —
мырзалар артық жерлерін өз қызметкерлеріне, бағынышты
феодалдарына (вассалдарына) үлестіріп берді. Алғашқыда жер
әскери қызмет атқарғаны үшін сыйға берілсе, кейін мұраға
қалдырылды. Сыйға берілген жер «феод», ал ол үлестің иесі
«феодал» деп аталды. Бір феодалдың жер үлесі ұлан-ғайыр көп
болса, екінші феодалдың жері аздау болды. Феодалдар жерді онда
өмір сүретін жүздеген, мыңдаған шаруаларымен қоса иемденді.
Сондықтан орта ғасырда «қожайынсыз жер болмайды» деген
нақыл тарады.
Феодалдық шаруашылық түрінің
ерекшеліктері
Феодалдық құрылыстың бір белгісі — шаруашылықтың натуралды,
яғни томаға-тұйық сипаты. Феодалдың өміріне қажетті бұйымдар мен
азық-түліктердің бәрі оның поместьесінде (иелігі) өндірілді. Феодал
поместьесіндегі шаруалар малдың жүнінен жіп иіріп, мата тоқыды,
одан киім-кешек тікті, үй жиһаздарын, ыдыс-аяқ пен құрал-
саймандарды өздері жасады. Шаруалар да, олардың қожайындары да
еш нәрсені сатып алмады, «бәрі өзімізде бар» деген үрдісте өмір
сүрді. Тек өздері өндірмейтін тұз бен темірді ғана олар азық-түлікке,
малға айырбастап алатын. XI ғасырға дейін ел ішіндегі сауда-саттық
өте төмен дәрежеде болды.
Феодалдық бытыраңқылық
Натуралды шаруашылық жағдайында жеке феодалдық иеліктер
арасындағы экономикалық және саяси байланыстар өте мардымсыз
болды. Батыс Еуропада ірі жер иелігі бар феодалдар жеке-дара
шаруашылық жүргізе алды. Мұнда табиғат жағдайы қолайлы, жері
құнарлы, езен-суы жеткілікті, шабындығы мол болды. Осының бәрі
феодалдың байлығын молайтып, оның үкіметтен тәуелсіз өмір сүруіне
мүмкіндік жасады. Феодалдық иеліктердің саяси және мәдени
орталықтарына айналған қалалар өсіп-жетілді. Феодалдық иеліктер
өзінше тәуелсіз мемлекет іспетті еді.
Феодалдық
қырқысулар.
Бытыраңқылық кезінде феодалдар үнемі
өзара қырқысу соғыстарын жүргізіп отырды.
Олардың мақсаты — бай көршісін тұтқындап,
қүн талап ету, тонаушылықпен олжа табу
болды. Феодалдар соғыс кезінде қорғану
үшін мықты қамалдар (замоктар) тұрғызып,
сонда тұрған. Қамалдар алғашқыда ағаштан,
кейін тастан салынды. Мықты етіп салынған
қабырғаларына бірнеше жерден мұнаралар
орнатылып, қамалдың айналасынан су
толтырылған орлар қазылды. Ордың
үстіндегі жиналмалы көпір түнде және жау
шапқанда көтеріліп қойылды. Жаудың
қамалға кіруі үшін мықты темірмен
қапталған қақпаны бұзуларына тура келді.
Өзара қырқысулардан әсіресе қорғанатын қамалы жоқ шаруалар
зардап шекті. Қырқысу соғыстары феодалдық шаруашылыққа
зиянын тигізді. Егістіктер тапталып, елді мекендер өртелді. Бұл
қырқысуды тоқтатуға шіркеу барынша күш жұмсады. Ол
Христостың туған күні, пасха мейрамы кезінде соғысты күнә деп
жариялады. Өзара қырқысуларды тоқтатуға корольдер де мүдделі
болды.
Үндістанның ерте феодалдық мемлекеттерінің экономикасы.

Экономиканың негізі егіншілік болды. Үндістанның Жомарт
климаты жылына екі дақыл өсіруге мүмкіндік берді – хариф (күз)
және раби (көктем), ал кейбір жерлерде суармалы жерлерде тіпті
үшінші дақыл жинауға болады. Негізгі дақылдар тары мен күріш
болды, ал күріштің 21 түрі белгілі болды. Сонымен қатар, бидай,
арпа, бұршақ дақылдары, көкөністер мен жемістердің көптеген
түрлері, қант қамысы, майлы дақылдар өсірілді. Ең көп таралған
мата бояуы болып табылатын индиго астындағы жер жырту,
сондай-ақ жібек құрттарын тамақтандыру үшін тұт ағаштарын
отырғызу көбейді. Ерте феодалдық мемлекеттердің билеушілері
(Гупт, Харш) жерді мұрагерлік меншікке қаржылық пайдалану,
жалға беру және тіпті кепілге беру құқығымен берді. Алайда
мемлекет жерді иеліктен шығаруға толық еркіндік бермеді.
Үнді феодализмінің негіздерінің
қалануы
Касталар жүйесі бүгінгі күнге дейін өмір сүріп келеді және жалғасуда.IV-XII ғасырларда.
мемлекеттің қатысуымен Үнді феодализмінің негіздері қаланды, ол еуропалық жер
меншігінің басымдығымен ерекшеленді.Мемлекет үшін жер – бұл тұрғындардан белгілі бір
салық сомасы түсуі керек аумақ. Үндістанда шағымдардың басым көпшілігі шартты болды.
Шартты төлемдер белгілі бір соманы төлеуді ұсынды, оның мөлшерін әр елді мекен үшін
мемлекеттік қызметкерлер анықтады. Үнді феодалдары жерді шаруаларға иелік етуге
араласпады. Салық тек егістік алқаптан алынғандықтан, ол егістік жерлерді көбейтуге
ұмтылды, бірнеше жылдар бойы тың жерлерді өсірген шаруаларға салық артықшылықтарын
белгіледі немесе жерді жоғары өнімді немесе қарқынды дақылдармен егетіндерді
марапаттады. Жерге мемлекеттік меншік жер салығының нормасын белгілеу құқығымен
білдірілді.
Жер иесі үшін жер – бұл жерді пайдаланудағы ұзақ үзілістен кейін де оған құқығын
жоғалтпай, мұра етіп, кейбір дәстүрлі қоғамдық шектеулерді сақтай отырып, сату және
сыйға тарту арқылы иеліктен шығаруға болатын нақты өріс. Бұл жер учаскесі үшін ол
мемлекетке немесе билеуші салық жинау құқығын сеніп тапсырған адамға белгіленген
жалдау салығын төлеуге мәжбүр болды.
Халис пен Иктаның құрылуы

XII ғасырдың соңғы ширегінде Солтүстік Үндістанды Газнидің (Ауғанстан)
билеушісі Шихад ад-Дин жаулап алды. 1206 жылы қайтыс болғаннан кейін
Үндістанның солтүстігінде Дели сұлтандығы құрылды.Үндістанның мұсылмандық
жаулап алуы қазіргі режимнің нығаюына әкелді. Бұған қуатты
орталықтандырылған аппарат құру және мемлекеттік жер меншігін өсіру арқылы
қол жеткізілді. Мемлекеттің ерекше рөлі бюрократияның ерекше түрін тудырды.
Мемлекеттік жер меншігі Халис(немесе хасе) және икта жерлеріне бөлінді. Сұлтан
шенеуніктері Халис жерінен қазынаның пайдасына жер салығын жинады. Бұл
құрастырушыларының мемлекеттік салықтарды (заминдаров) превращались
феодалдар құрады, олар толтыруда ұстап бөлігі податей. Үкімет өз міндеттерін
дұрыс орындағанша олардың істеріне араласпады. Заминдарлар өз функцияларын
мұра етіп, бөліп, тіпті иеліктен шығарып, кеңейте алды. Олар өздері өндіріп
алатын жалдау нормаларын белгіледі және кейде тәуелді немесе жалдамалы
жұмысшылардың көмегімен өз экономикаларын жүргізді. Бірақ мемлекет кез-
келген уақытта заминдардың иелігін алып, оны басқасына бере алады,
Икта жүйесі мемлекеттің қаржылық негізін
бұзды, өйткені иктадар шартты шағымды

Иктаның жер
тұқым қуалайтын атақтарға айналдыруға
тырысты. 1398 жылы Тамерланның
әскерлері Дели сұлтанатына қатты соққы

иелеріне айналуы берді. XV ғ. мемлекет икта - ны бақылауды
жоғалтты. Иктадарлар қазынаға жарна
төлеуді тоқтатты және толыққанды жер
иелеріне айналды.
Феодалдар арасына кім
бай болды?
Феодалдардың ішіндегі ең байлары (билеушілерді
қоспағанда)" ұжымдық иелер " болды – Үнді
монастырлары мен храмдары, содан кейін мұсылман
мешіттері. Әдетте, ғибадатханаларға берілген
жерлер салықтан босатылып, иммунитетке ие болды.
Брахмин кеңесі-сабха-ауылдардың өмірін басқарды
және жалдау ақысын бөлу мәселелерін шешті.
Ғибадатхана шаруашылығында табиғи жалдау
басым болды. Өнімдерден басқа, фермерлер ғибадат
ету үшін қажет нәрсенің бәрін: май, хош иісті зат,
гүлдер, киім және т. б. жеткізуге міндетті болды.
Әсіресе үлкен және жақсы ұйымдастырылған
Оңтүстік Үндістанның ғибадатханасы
болды.Ортағасырлық Үндістанда үш әлем, үш
түрлі өмір салты болды: біріншісі – феодалдың
немесе ғибадатхананың айналасы, екіншісі –
ауылдық қауымдастық, үшіншісі – қалалар.
Үндістандағы қалалардың жағдайы
Қалалар сауда-қолөнер орталықтары болды. Ең үлкені негізгі керуен
жолдарында және Оңтүстік жағалауда тұрды. Қалаларда касталар
ауылға қарағанда одан да үлкен рөл атқарды. Барлық саудагерлер
мен қолөнершілер касталарға бөлінді, ал жақын касталар мен
кәсіптердің өкілдері көбінесе ірі мамандандырылған корпорацияларға
– шрениге біріктірілді. Феодалдар әлі бүкіл экономиканы өзіне толық
бағындыра алмады. Уақыт өте келе қалалар автономиядан айырылды.
Баждарды мемлекеттік шенеуніктер қазынаға жинай бастады, олар
алымдардың мөлшерін анықтай бастады. Феоалдар дүкеннен түскен
салықтарды иемдене бастады. XIII-XIV ғғ. аяғынан бастап билеушілер
қалаларды феодалдарға бере бастады. Феодал қалада, ауылдық
жерлерде сияқты, үстемдік ете бастады.
Сауда мен Қолөнер
Сауда мен қолөнердің кеңеюіне Дели билеушілері орнатқан көптеген
жеңілдіктер мен міндеттер кедергі келтірді. Барлық мұсылман
елдерінде қабылданған және саудагерлер мен қолөнершілер тауар
құнының 2,5% мөлшерінде ақшалай төлеген зекеттерден басқа, олар
үйлер мен дүкендер салынған жерге салық, заставалар мен өзен
өткелдерінен түрлі баж салығын төледі, әкімнің пайдасына алым
төледі және т. б. Осылайша, Б.З. І мыңжылдықтың ортасынан
бастап азиялық өндіріс әдісінің белгілі бір шығыс
феодализміне қайта құрылуы басталады. Алайда, касталық-
қауымдық дәстүрлер мен мемлекеттің деспотикалық билігі
"қауымдық ақсүйектердің" өсуіне жол бермеді, дәстүрлі шығыс
қоғамының маңызды ерекшеліктерін сақтай отырып, азиялық
өндіріс әдісінің Шығыс феодализмге айналуын тоқтатты.
Үнді қоғамындағы
билік
Үнді қоғамында жердің жоғарғы мемлекеттік
меншігі жеке жер иеленумен және
коммуналдық жер пайдаланумен
біріктірілді.Меншік пен билік біріктірілді.
Абсолютті билік сөзсіз болды. Оны дін мен
философиялық трактаттар қасиетті
етті.Ортағасырлық Үндістанның экономикалық
тарихы-бұл тұрақтылық пен өзгермейтіндікке
деген ұмтылыспен сипатталатын шығыс
қоғамының типтік нұсқасы. Тұрақтылықты
сақтауға билеушілердің деспотизмі, дін, әдет-
ғұрып және заңдар қызмет етті. Қоғамдық
тұрақтылықта басты рөлді қауымдастықтардан
касталарға дейінгі әлеуметтік корпорациялар
жүйесі атқарды.
Ресей

Ресей — сан ғасырлық тарихы бар ежелгі мемлекеттердің
бірі. Орыс мемлекеті айқын ажыратылатын табиғи шептері
жоқ аумақта қалыптасты. Сондықтан орыс жері талай рет
сыртқы жаудың шапқыншылығына ұшырады. Бытыраңқы
орыс жерлерінің Мәскеу айналасында бірігуі XIV—XV
ғасырларда жүрді. XV ғасырдың 80-жылдарына қарай татар-
моңғол езгісінен толығымен босаған орыс жерлері біртұтас
мемлекетті кұрады. Осылайша болашақтағы күшті Орыс
мемлекетінің негізі қаланды.
РЕСЕЙДЕГІ ФЕОДАЛИЗМ

XVII ғасырда және XVIII ғасырдың 1-жартысында Ресейде феодализмнің күшеюіне тән
сипаттар:
1. Шаруалардың жеке топтары арасындағы айырмашылықтарды жою;
2. Бұғаудағы холоптар мен толық тәуелді холоптарды бірітктіру, холоптар мен
шаруалардың арасындағы құқықтық шекті және холоптар қауымы институтын жою;
3. Шаруалардың меншіктену құқығына, қосымша күн көріс кезін, табыс іздеуіне шек қою;
4. Феодалдың өндіріс қызметкерін өз меншігіне айналдыру құқығын онан әрі күшейту
және басыбайлыларды бірте-бірте азаматтық құқығынан түгел дерлік айыру;
5. Басыбайлыларды меншіктенуді дворяндардың монополиясына айналдыру;
6. Басыбайлылық құқығының негізгі нормаларын шаруа халықтың барлық топтарына
міндеттеу.
Ресейдегі феодализмнің аяқталуы

XVIII ғасырдың 2-жартысы Ресейде феодализм күшейтуге арналған
мемлекет заңдардың ақтық кезеңі болды: кінәлі болған феодалдар мен
шаруаларды Сібірге жер аударып, қоңыстандыру, каторгаға, жуасыту
орындарына жіберу жөнінде помещикке құқық беретін указдар шықты.
Фелдалдарды топтап және жекелеп сатуға шек қойылмады. XVIII
ғасырдың аяғында феодализм қанат жайып, Украинаға да таралды.
XIII ғасырда патшалық дәуірдің басталуы басталды. Фрагментациямен
сипатталады. Князьдің мұрагерлері мұраға ие болды. Князьдар жеке
билікке ие болды және жеке меншік (патронаттық емес) меншік
құқығын алды. Үлкен меншік иелері - бояулар, вассальды қатынастары
пайда болды. Барлық шаруалар әлі босатылды. Алайда, XVI ғасырда
олар жерге қосылды. Ресейдегі феодализм дәуірі бір мезгілде аяқталды,
аяқталды бөлшектеу жеңілді. 1861 жылға дейін созылды.
Киев Русь (VIII-XIII ғасырлар) кезінде феодализм шынымен де жоқ.
Жерге иелік ету басымдық принципі бойынша жүзеге асырылды.
Князьдігіндегі отбасы мүшелерінің бірі қайтыс болғанда, оның
жерін кіші туысы ұстады. Команда артында болды. Дружинники
жалақы алды, бірақ оларды аумақтары бекітілмеген және әрине,
мұрагерлік болған жоқ: жер өте көп болды, ал арнайы баға жоқ
еді.
НЮАНСТАР

Еуропада да, Ресейде де феодализм кезеңі
16 ғасырда аяқталды. Алайда, осы жүйенің
кейбір элементтері, мысалы, Италиядағы
Ресей империясындағы крепостомдардың
үзіндісі XIX ғасырдың ортасына дейін
болған. Еуропалық және ресейлік
феодализм арасындағы
айырмашылықтардың бірі - Ресейдегі шаруа
қожалығының құлдырауы Батыстың
зұлымдықтары шектеулі еркіндік алған
кезде болатын.
Қолданылған әдебиеттер

Горский А. А. О «феодализме»: «русском» и не только. // Средние
века. — Вып. 69 (4). — М., 2008.
Илюшечкин В. П. Теория стадийного развития общества. — М.:
Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 1996.
Феодальный способ производства // Семёнов Ю. И. Введение во
всемирную историю. Выпуск III. История цивилизованного общества
(XXX в. до н. э. — XX в. н. э.) Учебное пособие. М.: МФТИ, 2001.
Кузнецова Ольга Дмитриевна, Шапкин Игорь Николаевич, Квасов
Александр Сергеевич/История экономии: учебник/ИНФРА-М, 2011 г./
416 стр

Ұқсас жұмыстар

ПРЕЗЕНТАЦИЯ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАР

Біз екеуміз - екеумізге екеу

Ерекше өзендер

Оңтүстік Шығыс Азия елдері туралы

Ежелгі Үндістанның мемлекеттік құрылысы

Субадтар қолында

Сипайлар көтерілістері

Үнді медицинаның дамуы

Ежелгі Үнді өнері

Ежелгі үнді мәдениеті

Пәндер