Гликолипидтер синтезі

Презентация қосу

Оңтүстік Қазақстан Қазақстан Республикасының
медицина академиясы АҚ Білім және Ғылым министірлігі

Биология және Биохимия кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы Липиттер алмасуының сатылары

Орындаған Зәкіров М.М
Тобы ВЖМҚА 10-19
Қабылдаған Балтабаевна А.О

Шымкент 2020
Жоспары
Негізгі бөлім
Липидтер алмасуы және оның функциясы
Липидтердің биологиялық құрылымы
Хиломикрондар
Май қышқылдарының биосинтезі
Холестерин биосинтезі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Липидтердің алмасуы және функциясы.
липидтер

қарапайым стеридтар

триацилглицериндер күрделі (липидтер) холестеридтар

сфингофосфатиттар
фосфоглицериндар
гликолипидтар

лецитиндер кефалиндер

серинфосфатидтер ганглиозидтар цереброзидтер

ацетальфосфатидтер
Липидтердің биологиялық құрылымы:
• Липидтер энергия беретін материал болып табылады
яғни,қауіпсіздік,пластикалық,тасымалдаушы және реттеуші
қызмет атқарады.
• Липидтерді физиологиялық жағынан қарайтын болсақ 3
топқа жіктеледі:қор липидтері,протоплазмалық немесе
құрылымдық липидтер және тасымалдаушы липидтер
(липопротеиндер).
• Қорлық липидтер негізінде триацилглицериндер ретінде
белгілі.
• Олар негізінен көп мөлшерде депо майларында
жинақталып,кейін қажет болған жағдайда керекті
мөлшерде энергетикалық материал ретінде жұмсалып
отырады.
• 1 грамм май толығымен тотыққанда 9,3 ккал энергия
бөлінеді. (38,9 кДж).
• Протоплазмалық липидтерге
жатады:фосфолипидтер,глицеридтар,сфингофосфатидтер
,гликолипидтер және холестеридтер. Бұлар клетка
мембранасының компоненттері және олардың құрамы
Қаныққан май қышқылдары
-пальмитин(С15Н31СООН)
-стеарин ( С17Н35СООН)
-арахин (С19Н39СООН).
Мононенасыщенные( одна двойная
связь):
-олеин(С17Н35СООН)
-кротон(С3Н5СООН)
-пальмитоолеин(С15Н29СООН)
Тасымалдаушы липидтер.
• Тасымалдаушы липидтер-белоктық комплекстің
құрамында болатын экстрацелюлярлық сұйықтық
(қан,лимфа) арқылы бір-органнан екінші органга жеткізу
қызметін атқарады. Оларды жиі Транспорттық
липопротейндер (ЛП) деп атайды.Барлық транспорттық
липопротейндер құрамы гидрофобтық мицела тәрізді
құралған және олар гидраттық қабықшаны құрайтын
дифильдік молекуларадан құралған
фосфолипидтерден,гликолипидтерден
триацилглицериндардан,холестеридтардан құралған
гидрофобтық ядродан тұрады.
• Транспорттық липопротеиндердің типтері: :
• - хиломикрондар(ХМ),
• - жоғарғы тығыздықты липопротеиндар (ЖТЛП),
• - өте төмен тығыздықтағы (ӨТТЛП),
• - төменгі тығыздықтағы липопротеиндар (ТТЛП).
Хиломикрондар (ХМ)

• Хиломикрондар (ХМ) ішек қабырғасында түзіледі,басқа
липопротеиндардан айырмашылығы құрамында өте
жоғары дәрежеде триацилглицериндер (85-90%), өте
төмен дәрежеде холестериндер мен фосфолипидте
және белоктардың (0,5-2,0%) болуы.
• Хиломикрондар-триацеглицериннің ішек
қабықшасында экзогендік қайта құрылған маңызды
транспорттық формасы болып табылады.
• Хиломикрондардың диаметрінің үлкен болуына
байланысты (d=100-500нм), ішек қабықшасының
мембранасы арқылы қан капилярына енбей лимфаға
жақсы араласады.
• Хиломикрондар ішектен ағып жатқан лимфа арқылы
кеуделік лимфа жолына түсіп осыдан кейін ғана қан
айналымға түседі.
• Қан құрамындағы хиломикрондар 0,5г/л- 2,0г/л
көлемінен аспайды.
Липидтердің қорытылып сіңіуі.
• Липидтердің құрамымен әртүрлігі пайдаланып
отырған өнімге байланысты.
• Адам тамақпен бірге бір-бірінен май
қышқылдары арқылы ажыратылатын
триацилглицерин өсімдік және жануар
тектілерін көп қолданады.
• Адамның күнделікті тамақ тұтынуында сұйық
майдың маңыздылығы жоғары (өсімдік
майы),оның құрамында қанықпаған май
қышқылдары кездеседі.
• Адам организіміне жануар өнімдерімен
қоректенген кезде (ет,сүт,май) онымен бірге тек
триацилглицериндер түсіп
қоймай,липойдтармен строидтар түседі.
Өт қышқылдары.

• Майлардың дұрыстап қорытылуындағы ең
маңызды шар өт қышқылдары әсерінен
эмулгіленген күйге түсуі.
• Өт қышқылдары (холилік, дезоксихолилік,
литохолилік - 3-оксихоландық қышқылдары)-
холи қышқылының туындысы болып табылады.
• Өттің өт қышқылы тауринмен (Н2N-СН2-SО2-
ОН)немесе гликоколоммен (Н2N-СН2-СООН)
байланысып жұптық комплекс түзеді.
• Жұптық өт қышқылдары(гликохолилық,
таурохолилық, гликодезоксихолилық,
тауродезоксихолилық т.б) амфифильдің
қасиеттерге ие,олар жеңіл активті заттар
сондықтан майдың эмулденуі жүреді.
Триацилглицеридтердің қортылуы.
Липидтер мобилизациясы.
Бета-тотығу процесінің биоэнергетикасы
• Амин қышқылдары тотығуының биоэнергетикасы бета-
тотығу циклында туындаған молекулалар мен әр циклда
синтезделетін АТФ молекуласына тең:
• (Сn/2 -1) 5 = Х (АТФ)
• Мысалы, стеарин қышқылының бет-тотығу (Cn=18) кезінде
АТФ: (18/2-1)5= 40 АТФ тең.
• Бета-тотыққандағы энергия + Кребс цикліндегі барлық
ацетил-КоА молекуласының тотыққандағы энергиясы =
амин қышқылдарының су мен CO2 толығымен
ыдырағандағы энергия шығымына тең:
• (Сn/2-1)5 + (Cn/2) 12 = Х АТФ
• Мысалы, стеарин қышқылының толығымен тотығуы
• (18/2-1) 5 + (18/2)12= 40+108 = 148 АТФ.
Май қышқылдарының биосинтезі

• Синтездің қайнар көзі ретінде ацетил-КоАдан
түзілетін малонил-КоА болып табылады.
• Ацетил-КоА амин қышқылдары бета-тотығуы
кезінде түзіледі. Амин қышқылдары синтезі үшін
митохондрийлерден тасымалданады.
• Ацетил-КоАның митохондирийден цитозольге
жеткізілуі карнитинді челнок арқылы немесе цитрат
көмегімен іске асады.
• Митохондрияларда ацетил-КоА және қымыздық-
сірке қышқылынан цитрат синтезделеді. Цитрат
митохондриялық мембрананың арнайы
транслоказасы көмегімен цитозольге жеткізіледі.
Холестерин биосинтезі
• Стероидтарға көмірсу туындысы цклопентан-пергидро-
фенантрена жатады. 13 күнде(эстран) немесе 10 және 13
күйде(андростан) метилденген.
• Стероидтардың көбісінде 17 бүйір тізбектері бар.
• Бүйір тізбектеріне байланысты 4 топқа бөлеміз:
• - стериндер(холестерин) – 8 көміртекті тізбек,
• - өт қышқылдары – 5 көміртекті тізбек,
• - кортикостероидтар және прогестерон – 2 көміртекті
тізбек,
• - эстрогендер мен андрогендер – 17 бүйір тізбегі жоқ.
Фосфолипидтер мен гликолипидтер синтезі

• Фосфолипидтер мен гликолипидтер-
жасуша мембранасының ең негізгі
құрылымдық компоненттері. Олардың
синтезі үшін әдеттегі
липидтерден(глицерофосфат)
басқасфингозин, холин или
коламин, сиалды қышқ. Және
т.б.керек.
• Коламин мен холин серин
қышқылынан синтезделеді.
Гликолипидтер синтезі

• Гликолипидтер синтезі эндоплазматикалық
ретикулумның мембранасында жүреді.
• Түзілген гликолипидтер мембрана беткейінде
орналасады.
• Кейін Гольджи аппаратына масымалданады.
Плазматикалық мембрананың сыртқы беткейінің
құрамына кіріп, жасушадан шығады.
• Сфингофосфатидтердің немесе гликолипидтердің
ең негізгі құрылымдық компоненті — сфингозин.
Оның да синтезі бауырда өтеді..
• Қайнар көзі ретінде серин аминқышқылы мен
пальмитоил-КоА болып табылады.
Гликолипидтер синтезі

• Гликолипидтер синтезі церомидтер арқылы
жүзеге асады.
• Цереброзидтер синтезі кезінде церамидке
гликозидтік тізбек арқылы моносахаридтер
байланысады. УДФ-глюкоза және УДФ-
галактоза күйінде тасымалданады:

• церамид + УДФ-глюкоза цереброзид + УДФ
Қорытынды
Липидтер —барлық тірі жасушалардың құрамына кіретін және тіршілік
процестерінде маңызды рөл атқаратын май тәрізді заттар. Липидтер – табиғи
заттар тобы. Олар іс жүзінде суда ерімейді, бірақ полярсыз еріткіштерде
(хлороформ, эфир,этанол) ериді. Липид гректің lipos – май деген сөзінен
шыққан. Липидтер молекуласында полярсыз (көмірсутекті) және полярлы (–
СООН, –ОН, –NH2) аймақтар болады. Липидтер химиялық құрамы мен
құрылымы жөнінде үш топқа бөлінеді: қарапайым липидтер, күрделі липидтер,
стероидтар.
Қарапайым липидтерге май қышқылдары мен спирттердің күрделі эфирлері
жатады.
Күрделі липидтерге фосфолипидтер жатады.
Стероидтар биологиялық белсенді қосылыстардың үлкен тобы, құрылым негізін
қаныққан полициклді спирт пергидроцикло-пентанофенантрен құрайды
Пайдаланылған әдебиеттер
Сейтов З. С. Биохимия . Алматы.2000.
Малер Г., Кордекс Ю. Основы биологической химии.
М.2001.
Дэвиен Т., ГерейЯ., Аминокислрты и белки.М. 2005.
Евстегнеева С.П. и др. Химия липидов . М. 2007.
Эткинс П. Молекулы. Саратов 2009.
Корнили-Боуден Э. Основы ферментативной кинетики.
М.2001.

Ұқсас жұмыстар

Сабынданатын және сабынданбайтын липидтер

Адам тіндерінің маңызды липидтері

Биологиялық мембраналар

Майлардың алмасуы

Липидтердің жіктелуі

Жасуша және оның органоидтары

Клетканың химиялық құрамы туралы ақпарат

Липидтердің алмасуы

ҚАНЫҚПАҒАН МАЙЛЫ ҚЫШҚЫЛДАР

Биологиялық мембрана

Пәндер