Балалық шақта бұлшықет тінінің құрылымы

Презентация қосу

Тірек-қимыл
жүйесінің жасқа
сай ерекшеліктері

.

Группа: 1508-28а
Орындаған: Жұмаева Н.
Қабылдаған: Спабек Г.
Жоспар
Шеміршек
Clickтінінің жалпы
to add сипаттамасы
Title
Шеміршектің жас ерекшеліктері

Сүйек тінінің жалпы сипаттамалары

Сүйек тінінің жас ерекшеліктері

Қаңқалық бұлшықет тіндері

Балалық шақта бұлшықет тінінің
құрылысының ерекшеліктері

Қартайған бұлшықет тінінің құрылысының
ерекшеліктері
Кіріспе
• Тірек-қимыл жүйесі (ТҚЖ) — кеңістікте
қозғалу мүмкіндігі мен ағзаның ішкі мүшелерінің
қорғанысын қамтамасыз ететін, оған тірек
болатын, ағзаға пішін беретін, қаңқа түзуші
құрылымдар кешені, адамның қозғалыс
аппараты. Тірек-қимыл жүйесі (ТҚЖ) 640
бұлшықеттен, 200-212 сүйектен (қаңқа),
бірнеше жүздеген сіңірден тұратын өздігінен
жұмыс атқаратын механизм. Тірек-қимыл
жүйесінің
өсуіне гипофиз гармоны соматотропин ықпал
етеді.
Шеміршек
Шеміршек (cartіlage) — адам мен жануарлардың кейбір органдарын біріктіріп
тұратын тірек; механикалық қозғалыс қызметіне қатысатын иілгіш серпімді тін.
Шеміршек кейбір омыртқасыздарда (мысалы, басаяқты моллюскаларда) болады.
Дөңгелекауыздылар мен шеміршекті балықтардың қаңқасы шеміршектен тұрады. Басқа
омыртқалы жануарлардың қаңқасы тек ұрық сатысында шеміршектен дамиды да,
туғаннан кейін өсу процесінде сүйектеніп кетеді. Адам мен сүтқоректілерде шеміршек
тек буын сыртында, қабырғаның төссүйекке жалғасқан жерінде, бронх, кеңірдек және
құлақ қалқанында болады. Шеміршектің клеткааралық заттарының ерекшелігіне қарай
үш түрі ажыратылады. Гиалинді шеміршек — қысымға төзімді, бірақ сынғыш келеді;
негізінен бұлар ұрық кезінде болады. Талшықты немесе дәнекерлі шеміршек — қысымға
(жиырылуға) да, сынуға да төзімді, ол омыртқа, жамбас-мықын буын аралықтарын
жалғастырады. Эластинді шеміршек — гиалинді шеміршектен құралады, құрамында
созылмалы талшықтар болады. Шеміршектің сыртынан шеміршекқаппен қапталған.
Шеміршекқап сыртқы талшықты және ішкі хондрогенді (камбиалды клеткалы)
қабаттардан тұрады. Оның құрамында жас шеміршек клеткалары — хондробластар
бөлініп, көбею арқылы клеткааралық заттар түзіп, шеміршектің қалыңдап өсуін
қамтамасыз етеді. Шеміршек зақымданған жағдайда шеміршек сырты тінінің өсуі
арқылы бұрынғы қалпына келеді.
Шеміршек ішінде нерв және қан тамырлары жоқ. Перихондрияның екі қабаты бар:
сыртқы - талшықты, гемотамырлар бар.
ішкі - хондробласттар мен прехондробластардан тұрады.
Шеміршек тіні
Ересек адамда шеміршек тіні тіректік қызмет атқарады. Олар
кейбір қуыс мүшелердің құрамына кіреді (ауа өткізу жолдары),
сүйектердің байланыстарын қамтамасыз етеді (буындардың
гиалинді шеміршегі). Эластикалық шеміршек мүшелердің уақытша
қалпын өзгертуін қамтамасыз етеді. Эмбрионалдық кезеңде
шеміршек пішіндеушілік қызмет атқарады және сүйектің пайда
болуында қолданылады (тура емес остеогистогенез — шеміршек
тінінің провизорлық қызметі).
Шеміршек тіннің түрлері
Гиалинді
1 Эмбрионның қаңқасы. Қабырғалармен төспен
қосындылары. Тыныс жолдары. Сүйектердің
артикулалық беті.

Талшықты
2 Омыртқа дискілер. Жартылай
қозғалатын қосылыс. Сіңір, байлам.

3 Эластикалық
Құлақ қалқаны. Көмейдің
мүйіз пішінді және сына
пішінді шеміршегі.
Шеміршектің жасқа сай
ерекшеліктері
Балалық шақ Қарт кезең
Негізгі зат - протеогликандардың концентрациясы
Қалыпты Төмендеген- гидрофильділікті
азайтылған
Жасушалардың көбею деңгейі
Жоғары Төмен
Жасуша ішілік өзгерістер
Органеллардың, әсіресе рибосомалардың Гольджи кешенінің , ЭПТ, митохондрия
жоғары белсенділігі көлемінің азаюы. Ферменттердің
белсенділігінің төмендеуі.
Гликоген,лизосома
мөлшерінің жоғарылауы.
Кальций тұздарының жиналуы
Қан тамырларының тарылуы
Оссификация
Сүйек тіні
• органикалық қосылыстардың 70% -ын, негізінен кальций
фосфаттарын қамтитын, жасушааралық органикалық
заттардың жоғары минерализациясы бар қосылыс
матасының мамандандырылған түрі. Сүйек тінінде
табылған 30-дан астам микроэлементтер (мыс, стронций,
мырыш, барий, магний және т.б.) организмдегі
метаболикалық процестерде маңызды рөл атқарады
Сүйек орган ретінде
• (Периост)
• Сыртқы ортақ (жалпы) тақталары - сүйек
пластинкалары бүкіл периметр бойынша сүйекте
орналасады, ал олардың арасында – остеоциттер болады.
• Остеон қабаты. Остеон (Havers жүйесі) - бір-біріне
концентрлі түрде салынған сүйек пластинкаларының 5-20
цилиндрлік жүйесі. Остеонның ортасында қан капиляры
бар. Шұңқырлы цилиндрлер арасында остеоциттер
жатыр. Көрші остеондардың арасындағы бос орындар
өзара үйлескен пластинкалармен толтырылады - бұл осы
остеондардан қалған,қираған ескі қалдықтары.
Туылғаннан кейін сүйектердің
дамуы
• Туылған кезде скелеттің сүйектері ретикулофиброзды
(қалың-талшықты) сүйек тінімен жасалады.
• 2-ші айда бірінші сүйек пластинкалары пайда болады
• 5-ші айда алғашқы остеондар пайда болады
• 9-ші айға остеон жүйелері пайда болады
• Толық ассификация және өсуді тоқтату 25 жасқа толады.
• Сүйек тінін жаңаруы:
• жылына балалық шақта 30% дейін
• Жылына ересектерде 2-5%
Балалық шақта сүйек Қартаю кезінде
құрылымының ерекшеліктері сүйектерді өзгерту
• Сүйектің органикалық бөлігі 30% - • Жою процестері синтез
дан сәл артық және бейорганикалық процестерінен басым
бөлігі 70% • Сүйектің жұқаруы
• Оссификация процесі толығымен • Сүйек сәулелерінің санын
аяқталмаған азайту
• Кеуекті жартылай талшық торы • Сүйектің органикалық бөлігі
бар 30% -дан аз, бейорганикалық
бөлігі 70%
• Балаларда сүйек тінінің
ұйымдастыру қарқынды жүреді
• Балалардың сүйектерінің беті
салыстырмалы түрде бірдей
• Балалардағы сүйек тіні қанмен
қамтамасыз ету әлдеқайда жақсы
• Балалардағы сүйек қабығы қалың
• Бала дүниеге келген сәтте ассификация процесі толығымен
аяқталмады. Түтікшелі сүйектердің диафизі сүйек ұлпасынан
көрінеді, ал эпифиздердің басым бөлігі қолдың барлық жіңішке
сүйектері және аяқтың құбырлы сүйектерінің бөлігі шеміршек
тінінен тұрады. Эпифиздердегі оссификация нүктелері тек
ішкі дамудың соңғы айларында ғана пайда болады және
омыртқалардың денелерінде және аркаларында, феморальды
және сүйек сүйектерінің эпифизияларында, сондай-ақ, табан,
куб тәрізді сүйектерден туады. Жаңа туылған нәрестелердің
сүйек тіндері кеуекті жіңішке талшықты торға ие.
• Сүйек тақталары аз және дұрыс емес. Хаверс арналары
бейтарап шашыраңқы қуыстармен көрінеді. Intraosseous
кеңістігінің көлемі кішкентай және жасымен жасалады. Өсіп
келе жатқанда, сүйек бірнеше рет қайта құрылымдалып,
талшықты желілік құрылымды 3-4 жылға ламельдер
құрылымымен алмастырады
• Бала туылғаннан кейін сүйектер қарқынды өседі. Ұзындығы
сүйектердің өсуі эпифиздің шеміршектерінің болуымен
байланысты (ассистенттелген эпифиз мен диафиз
арасындағы қылқалам матасының шағын аралық бөлігі). Бұл
шеміршектің сүйектің бетіне перифериялық шеті эпифиз
сызығы деп аталады. Epiphyseal шеміршек сүйек соңғы
өлшемдерге (18-25 жыл) жеткенше сүйек құратын функцияны
орындайды. Кейінірек ол сүйек тінімен ауыстырылады және
эпифизмен біріктіріледі. Қалыңдаған сүйектің өсуі периосте
байланысты.
• Балаларда сүйек тіні қайта ұйымдастыру қарқынды жүреді.
Осылайша, өмірдің бірінші жылы сүйек тінінің 50-70% қайта
жасалады, ал ересектерде бір жылда тек 5%.
Сүйек тіндерінің химиялық
құрамы
• Баланың сүйек тінінде ересектерге қарағанда көбірек
су мен органикалық заттар мен минералдар азаяды.
Сонымен, жаңа туған нәрестелерде күл сүйек
массасының 1/2, ересектерде - 4/5. Жасына қарай
гидроксиапатиттің сүйегі (оның негізгі минералдық
компоненті) артады.
• Балалардағы инфаркт ересектерге қарағанда қалың,
бұл «жасыл бұта» типіндегі субпериосталдық
сынықтарға әкеп соғады. Балалардағы периостенің
функционалдық белсенділігі ересектерге қарағанда
айтарлықтай жоғары, бұл сүйектердің жылдам
көлденең өсуін қамтамасыз етеді
Қаңқалық (көлденең)
бұлшықет тіндері
• Серпімді, эластикалы, бұлшықет тінінің түрлерінің біреуі: жүйке
импульсінің әсерімен келісім жасай алады. Адамның және
жануарлардың қаңқалық бұлшықеттерін қалыптастырады, әртүрлі
әрекеттерді орындауға арналған: дене қозғалысы, вокалдық бұлшық
еттің тарылуы, тыныс алу. Бұлшық 70-75% судан тұрады.
• Бұлшықет тінінің құрылымдық бөлігі - бұлшықет талшықтары. Ол
жалпы базальді мембранамен жабылған миосимпласт және
миосателлит жасушаларынан (жасуша-спутниктерден) тұрады.
Миосимпласт
• біріктірілген жасушалар жиынтығы. Бұлшықет талшығының шеткі
жағында орналасқан көптеген ядролар бар. . Эндоплазмалық тордың
(Саркоплазматикалық ритикулумның), митохондриялар, т.б. орталық
бөлігі symplast миофибриллалар алып - бұлшықет жасушалары
жұмыс үшін қажетті басқа да органеллалар symplast шеткі жағында
орналасқан негізі. Миофибрилдің құрылымдық бөлігі саркомер болып
табылады. Бұл олардың өзара іс-қимыл, атап айтқанда, актин және
миозин молекулаларынан құралған және бұлшықет талшығы
ұзындығы және демек қысқарту бұлшық өзгерісін көрсетеді. Titina,
troponin, tropomyosin - sarcomere құрылымы, сондай-ақ көптеген
аксессуар ақуыздары кіреді. Миосимпласттың бетіне жақын
мононуклеарлы жасушалар. Бұл жасушалар төменгі
дифференциациямен ерекшеленеді және бұлшықет тінінің ересек
өстік жасушалары болып табылады. Талшықтың зақымдалуы немесе
жүктің ұзақ уақытқа ұлғаюы жағдайында клеткалар бөлісе
бастайды, миосимпласттың өсуін қамтамасыз етеді.
Балалық шақта бұлшықет
тінінің құрылымы
• Жаңа туған нәресте бұлшықет талшықтары бос, олардың қалыңдығы
4-22 мкм. Босанғаннан кейінгі кезеңде бұлшықет массасының өсуі
негізінен бұлшық ет талшығының қалыңдығына байланысты, ал 18-20
жылда олардың диаметрі 20-90 микронға жетеді. Жалпы алғанда,
кішкентай балалардағы бұлшықеттер әлдеқайда нәзік және әлсіз.
• Жаңа туылған нәрестедегі фассия бұлшықеттерден жеңіл, бос, жеңіл
бөлінеді.
• Фассияның пайда болуы баланың өмірінің алғашқы айларынан
басталады және бұлшықеттердің функционалдық белсенділігіне
байланысты. Жаңа туған нәрестенің бұлшықеттерінде көптеген
интерстициальдық ұлпалар кездеседі. Өмірдің алғашқы жылдарында
ішек-қарыншалы біріктірілген тіндердің абсолютті ұлғаюы байқалады,
ал біртұтас аудандағы ұялы элементтердің салыстырмалы саны
азаяды. Бұлшық ет талшықтарының дамуымен қатар эндомиоз және
перимизияның пайда болуы. Оның саралануы 8-10 жылға созылады
• Туған кездегі бұлшықеттердің жүйке аппараты толығымен
қалыптаспаған, ол бұлшықеттің бұлшық еттерінің жабысқақ
аппаратының жетілмегендігімен үйлеседі. Бала өсіп келе жатқан
кезде қаңқа бұлшықет талшықтарының моторлық иннервациясы
(мотоневрон талшығына полиневронды иннервированияның өзгеруі,
ацетилхолинге сезімталдықты төмендету, постинаптикалық
мембранаға дейін шектелген піскен нейрондық синапстарда) және
белгілі нейроқышқылдық бірліктердің пайда болуына әкеледі.
• Жаңа туылған нәрестелердегі сүйек бұлшықеттері кішкентай
ATPase белсенділігіне ие миозиннің ұрықтың нысаны болуына
байланысты жаңа туған нәрестелерде кішірек белоктардың аз
мөлшерімен сипатталады. Бала өсіп жатқанда, ұрық миозині
нақты миозиндермен алмастырылады, тропомиозин мен
саркоплазматикалық ақуыздардың мөлшері артады, гликоген, сүт
қышқылы мен су мөлшері азаяды.
Қартаю кезіндегі бұлшықет
тінінің ерекшеліктері
• Бұлшықет талшығының диаметрі төмендейді Мысалы,
жастардағы бұлшықет талшығының бұлшықет талшығының
диаметрі 40-45 микрон, 50 жыл - 20-25 микрон, 70 жас - 10-20
микрон
• Ядролық мембраналардың, митохондриялық гипертрофияның
өсу аймағы
• Майлы тінмен ауыстыру
• бұлшық ет талшығының ішінара атрофиясы
• Дәнекер тіннің таралуы
• Саркоплазмалық тордың көлемі азаяды
• Кейбір миофибриллярларда көлденең қаттылық жоғалуы
мүмкін
Қорытынды
• Сүйектің құрамында 50% су, 12,5% нәурыз тектес органикалық зат
оссеин (жұмсақ, серпінд органикалық зат), 21,8% минералды заттар
(кальций фосфаты), ал 15,7% май болады. Оссеин заты сүйекке
серпінді, иілгіштік қасиет береді. Жас балалардың сүйегінде
органикалық заттардың мөлшері көбірек. Сүйектері иілгіш
болатындықтан спортқа, циркке, балетке жастайынан
қабылдайды. Адамның жасы ұлғайған сайын сүйегінде органикалық
заттар азайып, минералды заттар көбейеді. Құрамында минералды
заты көп сүйектер иілгіштік қасиетінен айырылып морт сыңғыш
келеді. Шеміршектің құрамында хондроциттер мен хондропласттар
және өте көп жасушааралық заты орын алады.Шеміршек тінінің
құрамында 70-80% су,10-15%органикалық зат пен 4-7% тұздар
болады.Шеміршектегі құрғақ заттың 70%-коллаген.Шеміршек
тінінде қан тамырлары болмайды,қоректену,шеміршек қабы арқылы
өтеді.Шеміршек тіні мезенхимидан дамиды.

Ұқсас жұмыстар

Тірек-қимыл жүйесінің жасқа сай ерекшеліктері

Жүрек бұлшықет тінінің регенерациясының мүмкіндіктері

Сүйек ұлпасы

Бұлшықет тінінің биохимиясы

Тірек қимыл аппаратының балалардағы жастық ерекшеліктері

Көлденең жолақты бұлшықет ұлпалары

Бірыңғай салалы бұлшықет ұлпалары

Бұлшықет тіндері

Бұлшықет тінінің түрлері

Шеміршек тіні

Пәндер