Қар жамылғысы

Атмосфералық жауын - шашын

ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТIК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Группа: 129-28

Орындаған: Әйтбек Д.

Қабылдаған: Валиева Г.

Жауын-шашынның құрылуы

Егер бұлт тамшылары белгілі себептермен іріленіп, салмақтары өсіп, ауаның жоғары бағытталған қозғалысы оларды қалқытып ұстап тұра алмайтын болса, онда ол бұлттан жауын жауады. Бұлт тамшылары ірілену жолдарына қарай 3-ке бөлінеді:

Атмосфералық жауын-шашын деп жер бетіне атмосферадан түсетін су тамшылары мен мұз кристалдарын жатқызады. Олардың өзі екі топқа бөлінеді:

- бұлттардан түсетін жауын-шашындар

жер бетінде пайда болатын жауын - шашындар.

Метеорологияда жауын мөлшерін миллиметр су қабатымен (мм) өлшейді. Ауаданы 1 м2 беткейге жауған 1 мм су қабатының салмағы 1 кг-ға тең. Катты күйдегі жауын - шашындар ерітіліп барып өлшенеді.

Жауын-шашынның екінші маңызды сипаттамасы - оның карқындылығы, яғни бірлік уақыт аралығында жауған жауын мөлшері (мм/мин) . Жауын-шашын карқынды-лығына байланысты быр, орташа және қарқынды болып бөлінеді. Жалпы, картада қандай да бір уақыт аралығындағы (мысалы, айлық, жылдық)

жауын - шашынның бірдей мәндерін қосатын сызықтарды изогиеталар деп атаймыз.

Физикалық сипатына байланысты бұлттардан түсетін жауын-шашын мынадай түрлерге бөлінеді:

Синоптикалық пайда болу жағдайларына байланысты бұлттардан түсетін жауын - шашындар: массаіші және шептік жауын - шашын болып екіге бөлінеді.

Жер беті жауын-шашындары

Жер бетінде пайда болатын жауын - шашындарға:

Шық

Шық - жер бетіндегі заттар мен өсімдіктер бетінде ауадағы су буының конденсациясы арқасында пайда болатын тамшылар. Ол жылы маусымда, көбіне түнде, бұлтсыз аспан, әлсіз жел жағдайында, жер бетінің сәуле шашып салқындап температурасының шық нүктесіне дейін төмендеуінен пайда болады.

Қырау

Қырау - жердегі заттардың бетінде (қар бетінде де) ауадағы су буының сублимациясы арқасында пайда болатын ақ кристалды мұз қабаты. Ол салқын маусымда радиациялық салқындаудан пайда болады;

Қылау

Қылау - ағаш бұтақтарында, электр сымдарында, заттардың қырлы бұрыштарында және басқа да жіңішке заттарда пайда болатын қар тәрізді ақшыл қоным. Оның кристалды және жармалы екі түрі болады.

Мұзөрнек

Мұзөрнек - жер бетінде, ағашта, электр сымында және басқа да заттар қабырғасында пайда болатын мөлдір мұз қабаты. Оның пайда боолуы өте салқындаған жаңбыр немесе сіркіреуік жауынның түсуімен байланысты. Салқындаған тамшы температурасы О °С-дан төмен беткейге тигенде тез қатып мұз қабатын құрайды. Мұзөрнек көбінесе күзде немесе ерте көктемде ауа температурасы О °С-дан минус 5 °С жағдайында пайда болады:

Көктайғақ

Көктайғақ - кәдімгі жаңбыр тамшыларының салқын жер бетіне тиіп қатып қалуынан пайда болатын мұз қабаты. Ол қысқа уақытта ғана байқалады.

Қар жамылғысы

Қар жамылғысы- жер бетіне жылдың қыс мезгілінде немесе суық күндері кристалл түріндегі қатты атмосфералық жауын-шашын түрі - қар жаууы нәтижесінде қалыптасатын қар қабаты.

Тығыздығы

Метерологияда қар жамылғысының күйі оның биіктігімен, тығыздылығымен, құрылысымен және жату сипатымен аңықталады.

Қар жамылғысының тығыздығы- қардың салмағының көлеміне қатынасы ретінде анықталады және өте өзгермелі келеді. Жаңа жауған ұлпа қардың тығыздығы 0, 04-0, 1 г/см^3 болса жылымықтан кейін тығыздалып көктемде -0, 6-0, 7 г/см^3-қа жетеді Қардың орташа тығыздығы 0, 2-0, 25 г/см^3 құрайды

Қар жамылғысының биіктігі бірлік бейткейге жауған қардың мөлшеріне, оның тығыздығына және рельефке байланысты болады. Қар жамылғысының биіктігіне өсімдік, жел және температура режимі де әсер етеді. Ең биік қар жамылғысы Енсисейдің ортаңғы ағынында (110 см) Камчатка мен Орал тауының батыс беткейінде (90 см) байқалады, Қоңыржай белдеуде қар жамылғысың биіктігі (30-50 см) құрайды және тауларға қарай біршама ұлғаяды.

Биіктігі

Жауын шашындарға бақылау жүргізу

Метеорологияда жауған жауын шашын мөлшерін өлшейтін әртүрлі құрал-аспаптар бар. Соның ішінде метеорологиялық стансада негізінен "Третьяков жауынөлшегіші 0-1" (сурет-14) және "Плювиограф П-2" қолданьлады. Сонымен қатар шалғай таулы және шөлді аудандарда "Жиынтық жауынөлшегіш арқылы маусымдық немесе жылдык, жауын мөлшері жиналып өлшенеді. Агрометеорологиялық және басқа да экспедициялық зерттеулерде Ф. Ф. Давитайдың да жаңбыр-өлшегіші қолданылады.