Құрылымдық гендердің анықтайтын гендер

Аллельді гендердің өзара әсері.

Жоспары:

Тұқым қуалаушылықтың құрылымдық негізі - ген.

Гендердің жіктелуі және қасиеттері.

Аллельді гендердің өзара әсері.

Пайдаланылған әдебиеттер.

Ген - тұқымқуалаушылықтың элементарлы бірілігі (нақты белгіні анықтайтын ДНҚ бөлігі) белгілі нүклеотидтер бірізділігі.

Геннің қызметі:

Гендер қасиеттері:

Гендер жіктелуі:

Қалыпты және патологиялық сыртқы белгілердің (фенотиптің) жарыққа шығуы, бір жағынан гендердің өзара күрделі әрекеттесуінің, екінші жағынан генетикалық факторлар (генотиптің) мен сыртқы орта факторларының әсерлесуінің нәтижесі болып табылады.

Гендердің өзара әрекеттесуінің екі түрін ажыратады:

1. Аллельді гендердің өзара әрекеттесуі

2. Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі

Бір белгілі белгінің дамуын анықтайтын және гомологтық хромосомалардың бірдей локусында орналасқан гендерді аллельді гендер деп атайды. (А, а - бұршақ түсі)

Әр түрлі белгілердің дамуын анықтайтын және гомологты хромосомалардың әртүрлі локустарында, сонымен бірге әртүрлі гомологты емес хромосомаларда орналасқан гендер аллельді емес гендер деп аталады. (А- бұршақ түсі, В- бұршақ пішіні)

Аллельді гендердің өзара әрекеттесуінің түрлері:

- Толық доминанттылық

- Толымсыз доминанттылық

- Кодоминанттылық

Аса жоғары доминанттылық

Аллельаралық комплементация

Аллельдік белсенділігін жоғалту

Доминантты аллель рецессивті аллельдің әсерін толық басып, гомо- және гетерозиготалық жағдайда жарыққа шығады.

АА = Аа

Мысалы: бет сепкілінің болуы - А

бет сепкілінің болмауы - а

Толық доминанттылық

Доминантты аллель рецессивті аллельдің әсерін толық баса алмайды, гетерогизоталардың өз фенотиптері болады.

АА = Аа

мысалы:

АА- қалыпты көз

алмасының дамуы

Аа- микроофтальмия

аа - анофтальмия

Толымсыз доминанттылық

Кодоминанттылық

Әр аллель жеке бір белгінің жарыққа шығуына жауап береді, бірге екі аллельде бірдей дәрежеде жарыққа шығады. Мысалы: АВО жүйесі бойынша IV қан тобы.

I0 I0 - I топ

IА IА, IА IО - II топ

IВIВ, IВIО - III топ

IА IВ - IV топ

Аса жоғары доминанттылық

Доминантты аллель гетерозиготалық жағдайда гомозиготалық жағдайына қарағанда айқын дәрежеде көрініс береді

Аа > АА

Мысалы: дрозофила шыбындарында летальды рецессивті аллель бар- а

аа - тіршілігін жояды,

АА - тіршілік қабілеті қалыпты

Аа - ұзақ тіршілік етеді, ұрпақ көп береді

Аса жоғары доминанттылық Орақ тәрізді жасушалық анемия

♀

♂

АS

Аллельдік гендердің өзара әрекеттесуінің сирек әдісі болып табылады.

Бұл жағдайда гомозиготалы рецессивті, бірақ өзара әртүрлі аллельдер генотипі фенотипі бойынша гетерозиготалы ағзадағыдай көрініс береді, доминантты аллельдің болмауына қарамастан белгінің қалыпты қалыптасуы жүреді.

В - қалыпты ақуыздың түзілуіне жауап береді

в‘ - в‘ патологиялық ақуыздың түзілуіне жауап береді

в" - в " патологиялық ақуыздың түзілуіне жауап береді

в‘ в" - қалыпты ақуыздың түзілуіне жауап береді

Аллеларалық комплементация