ДНҚ биосинтезі

Презентация қосу

Генетикалық ақпараттың
берілуінің негізгі жолдары.
ДНҚ биосинтезі
Жоспары:
I. Кіріспе.
II. Негізгі бөлім:
1) ДНҚ биосинтезі.
2)Репликацияның негiзгi ферменттері.
3)Репликация кезеңдері.
I. Қорытынды.
Кіріспе.
• Генетикалық ақпарат-организмдердің ұрпаққа беретін
қасиеттері жөніндегі ақпарат. Генетикалық ақпарат
нуклеин қышқылында оның негіздерінің кезегі түрінде
жазылған. Ой жүзінде бұл әдіспен белокмолекуласының
шексіз көп түрінің кодын жазуға болады. Генетикалық
ақпарат бір ұрпақтан екінші ұрпаққа нуклеин
қышқылының транскрипциясы арқылы беріледі.
Генетикалық ақпарат өзгерісті, не өзгеріссіз түзетіліп
сақталуы мүмкін. Бұған репарация, рестрикция,
рекомбинация т. б. қатынасады.
ДНҚ биосинтезі
• Репликация - ДНҚ-ның екi еселену процессi - көбiнесе
жасушаның бөлiну алдында жүрiп, жасушаның бірқатар
ұрпақтарында хромосомалар санының тұрақтылығын
қамтамасыз етедi.
Репликация - көптеген ферментердiң қатысуымен
жүзеге асырылатын күрделi процесс.

Репликацияның негiзгi ферменттерi:
Геликаза - ДНҚ тiзбектерiн ажыратады
SSB-белоктар - ДНҚ-ның ажыраған тiзбектерiн
тұрақтандырады
ДНҚ-полимераза - тiзбектi синтездейдi
Топоизомераза – “репликативтiк айырдың”
алдындағы ДНҚ-ның аса жоғары ширатылған
жерлерiн босатады
РНҚ-праймаза - ДНҚ-полимеразаға керектi РНҚ-
бастауыштарды (праймерлердi) синтездейдi
Лигаза - ДНҚ фрагменттерiн жалғап қосады
• Уотсон, Криктер болжамдағандай
эукариоттарда ДНҚ реплекациясы
жартылай сақтау (консервативті) деп
аталатын жолпен жүруі керек. Олардың
гипотезасын М.Мезельсон жəне
Ф.Сталь радиоактивті таңбалы атом
əдісін қолданып дəлелдеді. E coli
бактерияларының аналық ДНҚ
молекуласын азоттың ауыр N15
таңбасымен зерттегенде екінші циклдан
кейін екі еселеніп өскен ДНҚ
молекуласының бір тізбегі бұрынғы,
аналық тізбегі, ал екінші комплементарлы
тізбек жаңадан түзілген болып шықты.
• Барлық екі тізбекті ДНК репликациясы
жартылай консервативті болып келеді.
Бірінші репликациядан кейін кез келген
аналық молекуланың бір тізбегі
консервативті, ал басқа бөлік жаңадан
синтезделеді.
Аналық Аналық Аналық
молекула молекула молекула

F1 F1 F1

Дуплексті ДНК қолданбалы репликация жобасы.
Суреттің ортаңғы бөлігінде жартылай консервативті механизм
көрсетілген. Соның ішінде – консервативті (сол жағында) және
дисперсионды (оң жағында). Сонымен қатар, басқада
механизмдердің болу мүмкіндігі бар.
Репликация процесі мына принциптер бойынша іске
асырылады:
Жартылай консервативті. ДНҚ ның бастапқы тәзбектерінің
әр қайсысы жаңа тізбек түзілуі үшін матрица болып
табылады. Репликациядан кейінгі әр ДНҚ молекуласындағы
екі тізбектің біреуі бастапқы
Комплементарлық. матрицалық тізбек
ДНҚ молекуласының болса,
жаңа тізбегі
екіншісі жаңадан синтезделген
комплементарлық принципкетізбек болады.
негізделіп адениннің
тиминмен, гуаниннің цитозинмен байланысуына сай
Униполярлығы. Комплементарлы жаңа тізбектердің
түзіледі.
синтезделуі тек 5`-3` Бағытында іске асырылады,
яғни
Антиәрдайым ДНҚ молекуласының
параллельдік. 3` ұшы ұзарып
ДНҚ ның жаңа тізбектері
отырады.
матрицалық тізбектерге қарама қарсы бағытта
синтезделеді. өйткені бастапқы ДНҚ дағы аппараттың
Үзілмелігі.
оқылуы ДНҚРепликация ДНҚферментінің
полимераза молекуласының бірнеше
қатысуымен 3`-
жерінде бір уақытта
5` Бағытында басталады. Синтезделген түрлі
ғана жүреді.
ұзындықтағы кесінділер арнайы лигаза
ферменттерінің көмегінмен бір біріне жалғанып ДНҚ
молекуласының тұтас тізбегін құрайды.
Прайме
рдің Термина
алынып ция
тастауы

Репликаци
Элонгац я4
ия кезеңге
бөлінеді

Инициа
ция
Начало репликации

Локальное расплетание
спирали ДНК

Синтез РНК-затравки

Начало синтеза
лидирующей цепи

Синтез РНК-затравок и начало синтеза
отстающей цепи

Образовавшаяся репликативная вилка
перемещается влево (вверху - лидирующая
цепь, внизу - отстающая
ДНК репликациясының
инициациясы
ori ori ori ori ori ori

Хромосомалық эукариот ДНК репликациясы.
Репликация екі бағытта және әр түрлі нүктелерден бағытталады.
Репликация басталатын нүкте (ori) көпіршіктердің ｫ пайда болуымен
жүреді.
Суретте көрсетілгендей репликативті айыршалардың қозғалуына
қарай көпіршіктер үлкейіп қосылады.
Қорытынды.
• ДНҚ молекуласының ең маңызды қасиеттерінін, бірі — оның өздігінен екі еселенуі
(репликациялануы) болып саналады. ДНҚ репликациялануы салдарынан түкым
қуалаушылық ақпарат ұрпақтан - ұрпаққа өзгеріссіз, тепе-тең мөлшерде беріліп,
ұрпақтардың жалғасуы қамтамасыз етіледі. ДНҚ репликациясы жасуша циклының S —
синтетикалық кезеңінде жүзеге асады.
• ДНҚ репликациясы кезіндегі молекулалық-биологиялық процестер эукариоттар мен
прокариоттарда негізінен бірдей. Дегенмен өзгешеліктері де бар. Біріншіден,
эукариоттарда ДНҚ репликациясы клетка циклының белгілі бір кезеңінде өтеді.
Екіншіден, егер бактериялық хромосома репликация бірлігі -репликон түрінде болса,
эукариоттық хромосомадағы ДНҚ репликациясы көптеген жеке репликондармен
жүзеге асады. Нәтижесінде хромосоманың түгел ДНҚ-сы қысқа уақыттың ішінде
репликацияланады.
Пайдаланылған әдебиеттер:

Қуандықов Е .Ө., Аманжолова Л. Е. « Молекулалық
биология »
Әбилаев С. « Молекулалық биология және генетика »
Мушкамбаров Н.Н Кузнецев С.Л., «Молекулярная
биология»
Назарыңызға көп
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Генетикалық ақпарат - организмдердің ұрпаққа беретін қасиеттері жөніндегі ақпарат

транскрипцияның молекулалық негізі

РНҚ БИОСИНТЕЗІ

ДНҚ және РНҚ құрылымы

ГЕНЕТИКАЛЫҚ АҚПАРАТ

НУКЛЕОТИДТЕРДІҢ АЛМАСУЫ

Пәндер