Прокариоттардың рекомбинациясы

Презентация қосу

Прокариоттардың
рекомбинациясы:
трансформация, трансдукция,
конъюгация
Жоспары:

1. Микроорганизмдердің генетикасы.
2. Прокариоттардың рекомбинациясы.
3. Трансформация.
4. Трансдукция.
5. Конъюгация.
Пайдаланылған әдебиеттер.
МИКРООРГАНИЗМДЕРДІҢ
ГЕНЕТИКАСЫ
тұқымқуалаушылық және өзгергіштік ілімі ретінде құрылысы
мен биологиясына сәйкес өзіне тән ерекшеліктері бар.
Бактериялардың генетикасы көбірек зерттелген,
олардың ерекшелік сипаты бактериалды жасушаның ұсақ
өлшемі және көбеюінің жоғары жылдамдығы, мұның нәтижесі
популяцияның үлкен санында қысқа уақыт аралығында
генетикалық өзгерістерді анықтауға мүмкіндік береді.
Бактериалды жасушада гендердің біртекті жиынтығы бар
(аллельдер жоқ).
Генетикалық рекомбинация

•• Генетикалық
Генетикалық рекомбинацияның
рекомбинацияның мәні
мәні –– екі
екі хромосоманың
хромосоманың өзара
өзара
гендерімен
гендерімен алмасуында.
алмасуында. Екі
Екі немесе
немесе одан
одан көпкөп тұкым
тұкым қуатын
қуатын
анықтауышы
анықтауышы барбар клетканың
клетканың немесе
немесе организмнің
организмнің пайда
пайда болуына
болуына әкеп
әкеп
соғатын
соғатын кез
кез келген
келген процесті
процесті 1958
1958 жылы
жылы Понтекоров
Понтекоров рекомбинация
рекомбинация
деп
деп атады.
атады. Осы
Осы алмасулар
алмасулар ұрпақтарға
ұрпақтарға берілетін
берілетін тұқым
тұқым қуатын
қуатын
белгілердің
белгілердің араласуын
араласуын түсіндіруге
түсіндіруге мүмкіндік
мүмкіндік береді.
береді.
•• Рекомбинация
Рекомбинация -- ДНҚ
ДНҚ молекуласының
молекуласының бөлінуі
бөлінуі мен
мен қайтадан
қайтадан қалпына
қалпына
келуі
келуі нәтижесіндегі
нәтижесіндегі жаңа
жаңа реттіліктің
реттіліктің пайда
пайда болуы.
болуы. Бактериялар
Бактериялар ДНҚ-
ДНҚ-
ның
ның осындай
осындай өзгерістерінің
өзгерістерінің нәтижесінде
нәтижесінде рекомбинантты
рекомбинантты штамдар
штамдар деп
деп
аталатын
аталатын немесе
немесе рекомбинанттар
рекомбинанттар пайда
пайда болады.
болады.
Прокариоттар
дың
рекомбинация
сы:

Трансформаци
я. Трансдукция. Конъюгация.
Трансформация
донордың(беруші) ДНҚ фрагменті
арқылы рецепиентке (қабылдаушы)
генетикалық информация жеткізілу
нәтижесінде бактерия қасиеттерінің
өзгеруі.
Трансформация кезінде гендік
бөлшектің біреуі екіншісімен
алмасады.
Трансформация арқылы жаңа
морфологиялық, дақылдық, патогендік
т.б. қасиеттер беріледі.
ТРАНСФОРМАЦИЯ БІРНЕШЕ КЕЗЕҢНЕН ТҰРАДЫ:
1. Рецепиент-бактерияға донордың екі жіпшелі ДНҚ бөлшегінің
адсорбциялануы және қабылдануы;

2. Эклипс-жасырын кезеңі-бұл кезде ДНҚ-ң биологиялық әсері
болмайды.

3. Интеграциялау(қосылу)-донордың хромосомалы (ДНҚ бөлшегі)
рецепиенттің хромосомасына қосылады.

4. Гендердің экспрессиялануы (айқындалуы) -
трансформацияланған жасуша клонының көбеюі. Жаңадан пайда
болған бактерия ұрпағында өзгерген ген болады.
1928 жылы Ф.Гриффитс пневмокок
бактерияларының (Streptococcus
pneumoniae) екі штаммында
трансформация үрдісін зерттеді.
Трансдукция

донордан рецепиентке генетикалық
информацияны әлсіз фаг арқылы жеткізу.
Әлсіз фаг бактерияға енгеннен кейін ұзақ
мерзім сонда қалып қояды.
Кейбір факторлардың әсерінен ол күшейіп
бактериядан шыққан кезінде сол
бактерияның ДНҚ-ң бір фрагментін өзінің
ДНҚ-на қосып ала кетуі мүмкін. Енді
осындай әлсіз фаг екінші бактерияға енген
кезде оған жаңа қасиет беруі мүмкін.
• Трансдукция немесе оны конверсия деп те атайды. Бұл
бактериофаг көмегімен бактериалар клеткаларының бірінен екіншісіне
генетикалық материалдардың ауысуы. Бактериофагтар енуі үшін
бактериялар клеткаларын зақымдайды.

• Қазір трансдукцияның басты-басты екі типі белгілі:

Б) Локалданған яғни бір
А) Жалпы немесе ерекше
жерге жинақталған
емес трансдукция :
ерекше трансдукция.
ДНК бөлшектерін
бір клеткадан олар тек белгілі
екінші клеткаға бір ғана гендерді
бір қалыпты екінші клеткаға
фагтар жеткізеді.
тасымалдайды.
Генерализацияланған трансдукция кезінде - фаг бактериялық ДНҚ-ң
фрагментін алып, фаг басындағы өзінің геномына жалғастырады.
Мұндай фагтарды дефектілі фаг деп атайды, себебі гені бактериялық
ДНҚ-ң бөлшегімен алмастырылған.
Трансдукция

1- донор - бактерия (В+),
2- фаг,
3- көбею,
4- адсорбция,
5- реципиент – бактерия
(В-),
6- жаңа реципиент–
бактерия.
Коньюгация
донор-жасушадан рецепиентке бактериялардың бір-бірімен тікелей жанасқанда
генетикалық информация берілуі.
1946 жылы Дж. Ледерберг және Э. Тайтем ашты.
Бактериялардың коньюгациялық
қабілеттілігі оларда жыныстық фактор-F,
хромосомадан тыс автономиялық
детерминанттың болуымен байланысты.
Кірпікшелер донордан рецепиентке
генетикалық информация өткізетін
цитоплазмалық көпірше қызметін атқарады.
Коньюгация кезінде бактерия
хромасомасының фрагментін өткізе алатын
микроб штамдарын H|r- бактериялар деп
атайды, яғни рекомбинациялық қабілеттілігі
күшті жасушалар. Олардың жыныстық
факторы хромасомада орналасады.
Генетикалық информация коньюгация
кезінде бір бағытта, яғни аталық
жасушадан (Ғ+) аналық жасушаға (Ғ-)
беріледі. Осының нәтижесінде ДНҚ
фрагменті бірінен екіншісіне өтеді.
Генетикалық реактивация
ол рекомбинацияның ерекше түрі. Екі туыстас вирустың әртүрлі гендерінің белсенділігі
төмен болып, егер екеуінің арасында буындасу (скрещивание) болса, жаңадан
толыққұнды вирус бөлшектері пайда болады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
■ С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина Университеті «Жалпы микробиология» Алматы, 2008 ж
■ Б.А.Рамазанованың және Қ.Құдайбердіұлының редакциялауымен шығарылған «Медициналық микробиология»
Алматы, 2010 ж
■ Ү.Т.Арықбаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Қ.Б.Қойшебаева,
Н.В.Калина «Микробиология және Вирусология» Астана, 2006ж
■ Стамкулова А.А., Қ.Құдайбергенұлы, Б.А.Рамазанов.-«Жалпы және жеке вирусология» Алматы 2010 ж.
■ Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит,
2000.- 591 с.
■ Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. —
1200 с.
■ С.Ә.ӘМІРЕЕВ, Ә.Ә.ТАБАЕВА, С.Ш.ШАКИЕВ, Т.ТӘУІРБАЕВА «ЖАЛПЫ
МИКРОБИОЛОГИЯ»
Назарыңызға
Рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Прокариоттар мен эукариоттардың генетикалық ақпаратының құрылысының ерекшелігі

Белгілердің тұқым қуалау типтері

Жасушаның Генетикалық аппараты

Тірі организмді классификациялау ерекшеліктері

Ашу процесі

Жасушалық селекция

Молекулалық биотехнология

Генетикалық материалдың өзгергіштігі

Прокариоты клетка

Прокариотты және эукариотты жасушалардың жалпы морфологиясы

Пәндер