Клетка культурасы

Презентация қосу

Клетка культурасы. Клеткаларды
жасанды өсірудің шарттары мен
қолдану салалары
Жоспары:

1. Клетка өсіру ұғымы.
2. Каллусты культура.
3. Суспензиялы культура.
4. Жасушалық линиялардың кейбір танымалы түрлері.
5. Қорытынды.
6. Пайдаланылған әдебиеттер.
Клетка өсіру ұғымы
Жасуша өсіндісі дегеніміз - ол биосистема жасушаларының
организмнен тыс (in vitro) жасанды ортада өсіп көбеюі.
Клеткаларды өсіру деген ұғымға өсімдіктен бөлініп алынған
клеткаларды, ұлпаларды, мүшелерді қоректік ортада
заласыздандырылған жағдайда өсіру енеді.
Өсімдік клеткаларын іn vitro жағдайында нәтижелі өсіру
жұмыстарын ХХ ғасырдың 30-шы жылдары Ф. Уайт пен Р.Готре
бастап еді. Өсімдіктің тірі клеткасы лайықты коректік ортада өзіне
тән тотипатенттік қасиетін көрсетеді, яғни бүтін регенерант
өсімдігін түзеді. Іn vitro жағдайында пайда болған өркені мен
тамыры жетілген өсімдікті регенерант деп атайды.
Тәжірибелік салада клетка культурасы қолданылатын
бағыттар:

селекция;
көп мөлшерде биологиялық заттарды алу;
вируссыз өсімдіктерді өсіру;
өсімдіктердің клондық көбеюі;
өсімдік, жануарлар мен адамдардың жеке
жасушаларын өсіру
Жасуша өсінділерінің
көздері ол
биосистемалар: өсімдік,
жануарлар және адам
жасушалары мен
ұлпалары
Биологиялық тәжірибеде қолданылатын жасушалық
өсінділердің классификациясы

1. Каллустық жасуша - жасанды ортада өсірілетін өсімдік жасушасының басты түрі.
2. Алгашқы жасуша өсіндісі - ол тікелей организмнен алынып, in vitro өсірілген жасушалар (3-5
тәулікте пайда болады). Мұндай өсіндіні адам мен жануардың кез келген органынан немесе
ұлпасынан алуға болады.
3. Субкультуралар - ол алғашқы жасуша өсіндісінен бірінші пассаж (қайталап егу) жасалғаннан
кейін алынады (2-3 тәулікте пайда болады), көптеген жасушалық линиялардан тұрады.
4. Қайталап өсірілген жасуша өсінділері - ол, организмнен тыс шексіз өсуге қабілетті жасуша
өсінділері.
5. Диплоидты жасуша өсінділері дегеніміз морфологиялық бірқалыпты жасушалар
популяциялары. Бұл жасуша өсіндісінің тіршілігі шектеулі, пассаж кезінде өзінің
кариотипін сақтап қалады, контаминанттардан таза.
6. Дара қабатты жасуша өсіндісі деп қоректі ортаның беткі қабатында пайда болған жасуша
өсіндісін айтамыз.
7. Суспензиялық жасуша өсіндісі дегеніміз жасушалардың бос кеңістікте өсіп-көбеюі. Мұндaй
жасуша өсіндісін алу үшін суспензияны үнемі араластырып отыру қажет.
Каллус культурасы
Каллус - өсіру кезінде меристемалық жасуша, өткізгіш
жүйе элементтерін, пигментті жасушалар ошағын түзетін
ұйымдастырылған паренхималық жасушалардың
пролиферациялық массасы.
Каллустық культуралар көптеген өсімдіктерде өндірістік
жағдайда биопродуценттерді алу мақсатында, сонымен
қатар бастапқы өсімдікті көбейту үшін-донор мен
самоклональды алу үшін қолданылады.
Каллусты индуцирлеу үшін бастапқы
залалсыздандырылған материалды 2-4 мм өлшемінде
сегменттерге бөледі және оны пробирка немесе Петри
табақшасындағы агарланған орта бетіне салады. Егер
эксплант ретінде сабақ сегменті алынса, онда оларды
ортаға апикальды жағынан орналастырады; астықтардың
оқшауланған жас ұрықтарынан (10-14 күндік) каллус
түзілу үшін ортаға қалқанынан жоғары қаратып салады.
Егер мезокотиль, астық ұрығынан каллус алғысы келсе,
оны қалқанын төмен қаратып ортаға салады. Сосудтарда
жоғары ылғалдылықты сақтау үшін культуральды
сосудтардың тығынын немесе қақпағын парафин немесе
лейкопластырмен бекітеді.
Суспензиялы культура
Өсімдіктер клеткаларын өсіру әдістерін толык
жетілдіру бағытында кол жеткен күнды
жетістіктердің бірі - жеке клеткаларды өсіру
болды. Соның негізінде клеткалык суспензияны
алу және өсіру әдістері мүкият зерттелуде.
Суспензиялы культуралардың каллустарға
қарағандағы бір артықшылығы клеткалардың
өсуімен метаболизмнің реттеушілігін
анағұрлым қатал іске асыратын біркелкі
клеткалы популяцияларды алу мүмкіншілігі;
бұндай культура жоғары дәрежеде физиолого-
биохимиялық, молекулярлық-биологиялық
және т. б. зерттеулердің шарттарын
қанағаттандырады.
Суспензиядағы клеткаларды есіру әдістері

Мерзімді өсіру

Суспензиядағы клеткаларды Суспензиядағы
өсіру процесі белгілі бір клеткаларды өсіру процесі
уақыт ішінде жүргізіледі үздіксіз жүргізіледі және де
және де бұл кезде бастапкы қоректік орта ылғи
қүйылған коректік орта жаңартылып тұрады. Бүл
жаңартылмай, нәрі өте тиімді әдіс.
сарқылғанша
пайдаланылады.
Қазіргі күні суспензиялық жасушаларды алу толық
дамыған, соның нәтижесінде белгілі бір қасиеттері
негізделінген жасушаларды алуға болады.

Сүтқоректілердің көптеген жасушалары белгілі
бөліну дәрежесінен кейін тіршілігін жояды.
Мысалы: адамның тері жасушалары тіршілігін
жойғанға дейін 50-100 рет бөлінеді. Мынандай
тұжырым, жасуша өсіндісіндегі өсу шектілігі,
жануардың тіршілігінің шектілігімен тығыз
байланысты. Себебі жылдам қартаятын және
өлетін ауру организмнен алынған жасушалардың
тіршілігі қысқа. Кейбір уақытта өсіндіде, кенеттен
мутантты жасушалар пайда болады, олардың
тіршілігі шексіз. Мұндай жасушалар үздіксіз
көбейіп, жасушалық линия түзеді, кестеде
тәжірибеде жиі қолданылатын жасушалық
линиялар түрлері сипатталған. Бұл жасушалар
қатты бетте өседі, дара қабат түзгеннен
Жасушалық линиялардың кейбір танымалы
түрлері:

Жасушалық Жасуша түрі, алынған организм
линия
3Т3 Фибробласт (тышқан)

ВНК 21 Фибробласт( сириялық атшалман)

Hela Эпителия жасушасы (адам)

PTK 1 Эпителия жасушасы (кенгуралық
егеу құйрық)

L6 Миобласт ( егеу құйрық)

PC 12 Хромаффиндік жасуша (егеу құйрық)

SP 2 Плазматикалық жасуша (тышқан)
Жануарлар клеткасы культурасын жүргізу үшін
стандарттық орта.
Игл орталары МЕМ (minimal essetial medium) және ВМЕ (basal medium,
Eagle). МЕМ жиі қолданылады. Олар көмірсулар субстратының міндетін
атқаратын минералды заттар, Аминқышқылдары (13 ауыстырылмайтын), 6
суда ерітілген ерітінділер, витаминдер, холин мен инозитті құрайды.
Дульбекко ДМЕ және ДМЕМ ортасы (Игл ерітіндісінің қосарланған
модификациясы). Клетка культивирленгенде әртүрлі типтер
қолданылады, оның ішінде трансформирленген клеткалар мен гибридтер
бар).Амин қышқылының қосарланған концентрациясын, глицин, серин,
пируват, темір құрайды.
Исков IMDM – Дульбекко ортасы модификациясы. алмастырылмайтын
амиқышқылдары, биотин, В12 витамині, натрий селениті қосылады.
Ортаға HEPES енгізілген және NaCl мен NaHCO3 концентрациясы
азайтылған.
МакКоя 2А және RPMI сериясы ортасы. МакКоя 5А 1958 жылы сарысу
қатысымен Уолкер 256 карцинсаркома клеткаларының клональды өсуін
қолдау үшін құрылған, одан кейін басқа алғашқы культуралар мен әртүрлі
клеткалық линиялар құрылды.
Қорытынды:
Жоғарыда сипатталып өткен жасушалық линиялардың маңызы, олар бір түрлі
жасушалардың алыну көзі болып саналады. Сонымен қатар мұндай жасушалар - 70° С,
активті түрде өте ұзақ сақталады. Жасушалық линиялардың бір тектес болуын клондау
әдісі арқылы нығайтуға болады. Клон - дегеніміз бір жасушадан туындаған жасушалар
популяциясы. Жасуша өсіндісін жануар мен адамның кез келген органы мен ұлпасынан
алуға болады. Бірақ эмбрионнан алынған жасуша өсіндісі өзінің шапшаң өсу қабілетімен
ерекшеленеді. Көбінесе осы мақсатпен жануарлар эмбрионының бүйрегі, терісі, тимусы
және т.б. органдары мен ұлпалары алынады.
Пайдаланылған әдебиеттер:

Цитология, эмбриология және гистология : оқу құралы / Ж.О.
Аяпова; Алматы : Эверо, 2009.
Цитология және гистология : оқу құралы / Ж.Ө. Өтесінов. - Алматы :
Эверо, 2016.
Цитология және гистология [Электронный ресурс] : электронды
кітап / З.Б. Тұңғышбаева. 2018 ж.
Назарыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. 2. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы

Клеткаларды өсіру әдісі

Жануарлар клеткасының және ұлпаның культурасы

Жануарлар жасушаларын өсіру ерекшеліктері

Микроорганизмнің таза культурасы

Вакцина антигендер

Қатты қоректік орталарда беттік әдіспен микроорганизмдерді культивирлеу

Жасуша культурасы

Жасушалардың культуралары

Пәндер