Қазақстан тарихын оқытудың мақсаты мен міндеттері және оның басты кезеңдері мен тарихнамасы

Презентация қосу

Алғашқы қауымдық құрылыс.
Қазақстан территориясында.
Тексерген: Губашева Лиза Бисенгалиевна
Дайындаған: Серікова Аққайша Абайқызы
Стомотология 15-топ
Жоспар
1. Қазақстан тарихын оқытудың мақсаты мен
міндеттері және оның басты кезеңдері мен
тарихнамасы.
2. Адам қоғамындағы көне, орта және соңғы
тас дәуірі.
3. Қола дәуірі. Беғазы-Дәндібай мәдениеті.
Адамзат тарихы өзінің әлеуметтік-экономикалық дамуына ұзақ-ұзақ кезендерге
бөлінеді. Ол тас дәуірі, мыс (қола) дәуірі болып үш кезеңге бөлінеді. Ежелгі тас дәуірі
адамзат тарихындағы ең маңызды кезеңдердің бірі. Бұл кезең адамның дерден
бауырын көтеріп, екі қолдың еңбек әрекетіне бейімделуі іске асты. Мұның өзі
алғашқы адам іспеттес тіршілік иелерінің күнкөріс үшін тас құралдарын жасауына
мүмкіндік берді. Осы құралдардың қалдықтары адамзат баласының ең ұзаққасозылған
тас дәуірінің уақытын шартты түрде белгілеуге негіз болды. Тас дәуірі үш кезеңнен
тұрады. Олар көне тас дәуірі (палеолит), орта тас дәуірі (мезолит), соңғы тас дәуірі
(неолит).
Батыс Еуропаның материалдары негізінде құрылған классикалық схема бойынша
ежелгі палеолит үш дәуірге: дошелль, шелль, ашель болып бөлінеді. Орта палеолит
соңғы ашель, мустье, ал соңғы палеолит ориньяк, солютре және мадлен болып
айырылады.
Соңғы жылдары бұл схемаға кейбір өзгерістер енгізіледі. Бірқатар авторлардың пікірі
бойынша: олар палеолитті екі дәуірге – ежелгі дәуір мен соңғы дәуірге бөліп, мустье
мен соңғы палеолит арасына меже қояды. Көбінесе Африкада жаңа материалдар
негізінде адамзат өміріндегі әуелгі дошелльді қамтитын ежелгі дәуір бұл күнде
олдувэй дәуірі деп аталады. Ол б.ж.б. 2,5 млн. жылдан басталады.
Ежелгі палеолиттің одан кейінгі екі дәуірі – шелль мен ашель 800 мың жылдан 140 мың
жылға дейінгі дәуірді қамтиды. Көптеген зерттеушілер орта палеолитті (соңғы ашель мен
мустьені) біздің заманымыздан бұрынғы 140-40 мың жылдықтарға жатқызады. Соңғы
палеолит 40 мың жылдықтан 12 мың жылдыққа дейінгі уақытқа сәйкес келеді.
Ағашқы адам тақылеииес тіршілік иелері мен оның қарапайым шаруашылығының қалыптасу
кезеңін қамтитын ежелгі тас дәуірі өндіргіш күштердің өте төмен деңгейімен сипатталады. Ол
тұстағы адамдардың кәсібінің мәні табиғаттың дайын өнімдерін пайдаланумен шектелген.
Олар өздігінен өсіп тұрған дәндерді, жеміс-жидектерді теріп жеп, жабайы аңдарды аулап,
олардың етімен қоректенеді. Бұл тұстағы адамдардың өзара қарым-қатынасы олардың
теңдігіне, еңбек бөлінісінің жынысқа, жасқа қарап реттелуіне негізделеді.
Еңбекке бейімі бар, адам тақылеттес ең әуелгі тіршілік иесі ғылымда презинджантроп деген
атпен белгілі. Оның сүйектерінің қалдықтары шығыс Африкадан табылған. Ғылымда «Homo
habilis» («шебер адам») деп аталып кеткен ол осыдан 1 миллион 750 мың жыл бұрын өмір
сүрген. Оның миының аумағы 652 см/3, яғни ертедегі маймылдың миынан әжептәуір көлемді
де салмақты болған. «Шебер адамның» еңбек құралы малта тастың сындырыл- ған түрлерінің
қырлары пышақ сияқты өткір болып, кесу үшін пайдаланылған.
Адамзаттың дамуындағы тас дәуірінің орта және соңғы кезеңдеріне сәйкес келетін «Homo
erectus» («түрегелген немесе бойын жазған адам») питекантроп (маймыл-адам) және
синантроп (адам) болып екіге бөлінеді. Оның алғашқысы мен соңғысының араларында
дамудың, жетілудің оң өзгерістері болғанын, сонымен бірге олардың дамуына сабақтастық
барын байқатады.
Бірінші питекантроп 1891 жылы Ява аралында табылды. Питекантроп бұдан бір миллиондай
жыл бұрын өмір сүрген. Ол «Homo habilis» - пен салыстырғанда елеулі эволюциялық
өзгерістерге ұшырған. Ми көлемі үлкейіп, 959 см/3 бас сүйегі мен жақ сүйектері кішірейген,
аяқ пен қолдың пропорциясы өзгерген.
«Homo erectus» - тің екінші бір түрі синантроп болды. Синантроп 1927 жылы Чжоу-коу-дян
үңгірінен табылды. Одан синантроптың сүйектерімен бірге әр түрлі формадағы тас құралдар,
ошақта көп жатқан тастар және төменгі антропоген (геологиялық жер қыртысы) тарихындағы
ширектік дәуір фаунасы жануарларының көп сүйектері табылған. Бұдан синантроптар сол
кездің өзінде-ақ от жағуды білген деген қорытынды жасауға болады. Бұл кезде піскен етті,
өсімдікті тамақ ету адамның дамуына, әрине, өзінің игі әсерін тигізбей қойған жоқ. Б.з.б. 300
мың жыл бұрын «Homo erectus» қазіргі кезеңдегі адам түріне, немесе «Homo sapienske»
(«ақылды адам») айналды. «Ақылды адамның» қалдықтары Еуропада, соның ішінде
Германиядағы Неандерталь жотасында табылған. Сондықтан ол тарихта неандерталь адамы
деген атпен белгілі.
Қола дәуіріндегі экономикалық басты-басты екі бағыттағы: мал шаруашылығы мен металл
өңдеу кәсібінің тез дамуы, ең алдымен еркектердің еңбегін қажет етті. Мұның өзі қоғамда
еркектер рөлінің күшебне әкелді. Сөйтіп, аналық рудың орнына аталық ру (патриархат) пайда
болды. Қоғамдық өмірдегі ірі өзгерістер өндірістік күштердің өсуіне, қоғамдық еңбектің
мамандануына, патриархаттық қатынастың дамуына байланысты еді. Жеке отбасылар бөлініп
оқшауланды, меншік ұлғайып кеңейді, рулық қауым ішінде мүлік теңсіздігі көрініс бере
бастады.
Қола дәуірінде Сібірдің, Қазақстанның және Орта азияның кең-байтақ далаларын тегі және
тарихи тағдырының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді. Бұл тайпалар бір үлгідегі,
бір-біріне ұқсас мәдениет қалдырды. Олар қалдырған ескерткіштердің табылған жері Сібірдегі
Ачинск маңындағы Андроново селосының атымен ғылымда шартты түрде «Андронов
мәдениеті» деп аталды.
Андронов мәдениетінің негізгі орталықтарының бірі-Қазақстан жері Археологиялық
деректерге қарағанда, Андронов мәдениеті дәуірінде халық- тың басым көпшілігі
отырықшылықта өмір сүрген. Өзендердің, көлдердің жағасындағы жайылымы мол жерлерге
орналасқан патриархаттық отбасылардың үйлері мен үлкен жер төбелері болған. Олардың
жанынан әр түрлі шаруашылық жайлар мен мал қамайтын орындар салынған. Өйткені, бұл
кезде мал бағу кәсібі басымырақ еді. Тайпалар малшылық-егіншілікпен аралас шұғылданды.
Андронов мәдениеті дәуірінде адамдар металдан еңбек құралдарын, қарулар және сәндік заттар
жасауды жақсы білген. Олар түбі шығыңқы балталар, сағасында ойығы бар пышақтар, балға,
шоттар, найзалар мен жебелердің өзгеше ұштары, білезіктер, айналар, моншақтар және әр
түрлі ілмешектер, егінді оратын орақ, пішенді шабатын шалғы сияқты құралдарды өздері
жасап күнделікті тұрмыста кеңінен қолданды.
Андронов мәдениетінің алғашқы ескерткіштерін 1914 жылы А.Я. Тугаринов ашты. Содан бергі
өткен уақыт ішінде Кеңес елінде, сонымен бірге Қазақстанда бұл мәдениетке қатысты орасан
көп археологиялық материалдар жиналды. Андронов мәдениеті қола дәуірінің алғашқы кезеңін
(б.з.б. XVIII-XVI ғасырлар) және орта кезеңін (б.з.б. XV-X ғасырлар) түгелдей қамтиды.
Орталық Қазақстанда қола дәуірінің соңғы кезеңінде (б.з.б. X-XIIIғасыр- лар) Андронов
мәдениетімен салыстырғанда анағұрлым жоғары Дәндібай-Беғазы мәдениеті болғанын білеміз.
Ол Қарағанды қаласы маңын- дағы Дәндібай ауылында және Балқаштың солтүстік
төңірегіндегі Беғазы қойнауында қола ескерткіштерінің алғашқы қазылған жаріне қарай
аталған. ДәндібаБеғазы мәдениеті Атасу өзенінен Ертіске дейінгі байтақ даладан табылған
көптеген ескерткіштерімен сипатталынады. Олардың қатарына Ақсу-Аюлы-2, Ортау-2,
Байбала-2, Бесоба, Бұғылы-3, кешендері жатады. Бұл ескерткіштерге тән нәрсе, бір жағынан
Андроновтық дәстүрлердің сақталуы, екінші жағынан, мәдениеттің жаңа
элементтерінің,тұрпаты ерекше бәйттік тамдардың, жатаған, домалақ ыдыстардың пайда
болуы. Жерлеу ғұрпы да Андронов мәдениетіне тән емес. Әдеттегі бүктелген қаңқалармен
қатар аяқтарын созып, шалқасынан жатқызылған қаңқалар да кездеседі. Мұндай жерлеу ғұрпы
кейінгі ерте темір дәуірінде Қазақстан жерінде тұрған малшы тайпаларда кеңінен тараған.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан жеріндегі алғашқы қауымдық құрылыс

Пән оқытушысы

Оқу бағдарламалары

ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ДӘСТҮРЛЕРДІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ

Орта мектепте геометрияны оқытудың жалпы әдістемелік мәселелері

Тарих пәнінің мұғалімі

Мемлекеттік бағдарлама

Гендерлік зерттеулердің әдістерін, колданудың практикалық жолдарымен таныстыру

Биология оқу әдістемесінің дамуына үлес қосқан Қазақстандық адіскерлер жане олардың еңбектері

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Пәндер