Ағаш карталары

Презентация қосу

Саралап оқытудың әдіс-тәсілдері

Орындаған: Хасенова Ә.А.
Дифференциация сөзі латын тілінен
(difference) шыққан және
«айырмашылық», «бөлу» деген мағынаны
білдіреді. Осы тұрғыдан
«дифференциация» - бұл оқулары әр түрлі
жүзеге асатын жекеленген білім
алушылардың тобын бөліп алу.
Шындығына келгенде дифференциация
түсінігі анағұрлым терең, әрі кең.
Саралау («Дифференциация» латынша
айырмашылық) – білім беру мазмұнын
табысты игеруге, білім алушының
қабілетін және икемін дамытуға барынша
қолайлы білім беру ортасын құру.
Оқытудағы дифференциацияның
негізгі мәні білім алушылардың
оқуындағы жеке айырмашылықтарды біле
отырып және ескерту арқылы олардың
әрқайсысы үшін анағұрлым оңтайлы
болатын жұмыс түрін анықтау.
• Оқу үрдісінде білім алушыларды
дифференциациялау сипаты шартты
болып табылады. Ол әрбір білім
алушыға жекелей тәсілмен қарауға
мүмкіндік беретін икемді және
өзгермелі болуы тиіс.
• Дифференциация балаларды
қабілеттері немесе басқа қасиеттері
бойынша
іріктеуге бағытталмаған. Оның
негізгі міндеті білім алушылардың
қабілеттерін және бейімділігін
дамытуға, білім мазмұнынын табысты
игеру мақсатында білім беру үдерісінде
барынша қолайлы жағдайлар жасау
болып табылады.
• Оқытуды саралау дегеніміз –
білім алушылардың қажеттіліктері
мен қабілеттеріне сәйкес әртүрлі
топтар, оқу орындар үшін әртүрлі
оқу ортасын құру және әртүрлі
топтарда оқытуды қамтамасыз
ететін әдістемелік, психологиялық-
педагогикалық және
ұйымдастырушылық шаралардың
кешені.
• Ал саралап оқыту дегеніміз: оқыту мен оқуға қатысты
анықталған ортақ қасиетті ескере отырып дайындалған,
студенттер тобына оқытушы оқу үрдісін ұйымдастыру
нысаны. Саралап оқыту- әрбір оқушының мақсатқа
жетуіне оң ықпал етудің тиімді жолы.
• Саралап оқыту дегеніміз - бір материалды барлық
студенттерге әртүрлі оқыту тәсілдерін қолданып оқыту
дегенді білдіреді және оқытушымен әрбір оқушының
қабілетіне қарай тапсырмаларды қиындық деңгейі
бойынша жіктей отырып, сабақты ұйымдастыруды
талап етеді.
• Саралап оқытудың тәсілдері
• Тапсырма. Балаларға (жеке немесе топта) олардың
меңгерген білімдеріне негізделген әртүрлі
тапсырмалар беріледі.
• Мұның құрамына білім деңгейі әртүрлі студенттерға
арналған тапсырмалар кіреді. білім алушылардың
қажеттіліктеріне қарай түрлі кестелерді немесе
жаттығулар мен тапсырмаларды жасау оқу
тапсырмасының мазмұны бойынша: шығармашылық
деңгейі бойынша, қиындық деңгейі бойынша, көлемі
бойынша, әрекетті ұйымдастыру бойынша:
• оқытушы тапсырманы бәріне бірдей таныстырады, ал
орындалу кезеңі төмендегідей болуы мүмкін:
• 1 топ-оқытушымен бірге;
• 2 топ- алдымен оқытушымен, содан кейін өз бетінше;
• 3 топ- өз бетінше
• Тапсырмалардың нұсқалары қиындық деңгейі,
шығармашылық деңгейімен және көлемімен
ерекшеленеді.
• 1-нұсқа- негізгі тапсырма;
• 2-нұсқа-көлемі үлкендеу тапсырма;
• 3-нұсқа-шығармашылық тапсырма. Саралауды
қамтамасыз ететін тапсырмаларды құрастырудың
төмендегідей түрлерін қолдану ұсынылады:
• Ашық түрде орындалатын тапсырмалар;
• Қаламдық тапсырма түрінде орындалатын
тапсырмалар;
• Таңдау түрінде орындалатын тапсырмалар;
Сондай-ақ оқушының таңдауы бойынша тапсырма
жағымды оқу ынтасының қалыптасуына әсер
ететінін естен шығармауымыз керек.
Нәтиже. Балалар қойылған жалпы мақсатқа
сәйкес бірдей тапсырмамен жұмыс істейді,
бірақ оқытушы балалардың алдыңғы
нәтижелерін ескере отырып, әр баладан әртүрлі
нәтиже күтеді. Нәтиже дегеніміз – сабақтың
соңында мазмұн бойынша оқушының алған
білімін демонстрациялау әрекеті. оқытушы
мазмұнды меңгерту мақсатында тапсырма
береді, барлық студенттер бір тапсырманы
орындаса да олардың нәтижелері әртүрлі
болады. студенттер өздерінің мықты және әлсіз
тұстарына қарай жауап береді және жетпей
тұрған білімдерін жетілдіру туралы
ойлағандары маңызды. Сабақта оқытушы
барлық студенттерға бағытталған нұсқау бере
отырып, олардың әрқайсысының өздерінен не
күтетіндігін түсінгендеріне көз жеткізулеріне
• Жұмыс қарқыны. Балаларға ортақ тапсырма
беріледі, бірақ оларды аяқтауға жұмсалған уақыт
олардың дағдыларына қарай анықталады. Кейбір
студенттер басқаларына қарағанда жылдам жұмыс
істейді. Қосымша тапсырмаларды көп күш жұмсауды
талап ететін студенттер үшін қолдануға болады.
Негізгі тапсырмаларды түсіндіруге көмек қажет
ететін студенттерға біршама уақыт беріледі.
• Қорытынды: Барлық студенттер бір тапсырманы
орындаса да, олардың нәтижелері әртүрлі болады.
оқытушы тапсырма береді, бірақ жалғыз «дұрыс»
жауап бағытында жұмыс істеуден гөрі студенттер
өздерінің мықты және әлсіз тұстарына қарай жауап
береді. Барлық студенттерға бағытталған нұсқау
бере отырып, олардың әрқайсысының өздерінен не
күтетінін түсінгендеріне көз жеткізу керек.
• Қолдау. Балалардың барлығы бірдей
тапсырманы орындайды, бірақ олардың
кейбіреуіне басқаларға қарағанда көбірек
немесе азырақ қолдау көрсетіледі. Бұл тәсілді
қолдану оқытушыге ерекше жауапкершілік
жүктейді. оқытушы мәселені шешуде өзінің
қарапайым тілде егжей-тегжейлі түсіндіруін
қажет ететін студенттер және тек диалогке түсу
арқылы бағытталуды ғана қажет ететін жлғары
деңгейлі студенттер тобын анықтауы тиіс.
Сонымен қатар, оқытушы қабілеті жоғары білім
алушыларды қолдау үшін жоғары деңгейлі
сұрақтарды қолдана алады. Тілдік қолдау мен
ынталандыру да бұл тәсілде ерекше маңызға ие.
• Ресурстар. (дереккөздер) Балалар ортақ тапсырманы
орындайды, бірақ айтарлықтай дамыған оқу немесе зерттеу
дағдыларын қажет ететін әртүрлі ресурстар ұсынылады.
• Бұл әдісті қолдануды топтағы кейбір студенттер басқаларға
қарағанда әлдеқайда күрделі әрі ауқымды ресурстармен жұмыс
жасауға бейім болатынын ескерген жөн және осы арқылы
тақырыпты әртүрлі қырынан алу үшін түрлі оқу материалдарын
пайдалануға мүмкіндік береді дегенді білдіреді. Кейбір
студенттер сабақта негізгі мәтінмен жұмыс жасаумен шектелсе,
қабілеті жоғары студенттер жетілген деңгей сөздіктермен және
күрделі идеялармен жұмыс жасауға қабілетті болады.
Саралаудың бұл түрі барлығына ортақ оқу нәтижелеріне жету
үшін, оқу материалдарын кең көлемде пайдалануға мүмкіндік
береді.
• Мысалы, үдеріс бойынша төмендегідей ұйымдастыруға болады:
• Визуалдарды оқулықпен қамтамасыз ету;
• Аудиалдарға аудио жазбаларды тыңдату;
• Кинестетиктерге тапсырмаларды өздерінің жасап көруіне
мүмкіндік беру.
• Топтау. Балалар ортақ тапсырманы орындайды, бірақ
барлығының табысқа жетуін қамтамасыз ететіндей етіп
топтастырылған. Оқытудың болжамды міндетіне қарай
топ құруда тиімді көптеген тәсілдер бар: мүдделері
ұқсас студенттер (қиындық деңгейі немесе қолдау
деңгейі), талаптары әртүрлі студенттер, джигсо
топтары, кәсіби дағдыларына қарай бөлінетін топтар
немесе сарапшы топ, аралас гендерлік топ, ұйымшыл
топ. Топтық жұмысты орындау үшін бір топта қандай
білім алушылардың болатыны маңызды емес. Осы
жағдайда оқытушы өзі қалаған әдіспен білім
алушыларды шағын топқа біріктіреді. Топтың мүшелері
кездейсоқ бірігеді. Бұл жағдайда оқытушыге топтағы
білім алушылардың бір-бірімен мейлінше араласқаны
маңызды.
• Екіншіден, аралас топ. оқытушы
мақсатты түрде шағын топқа әртүрлі
деңгейлі білім алушыларды біріктіреді.
Себебі бұл топтық жұмыс жаңа оқу
мақсатына жету үшін қажетті алдыңғы
білімдері мен біліктерін қайталап, бір-
бірінің есіне түсіру мақсатында
ұйымдастырылған.
Үшіншіден деңгейлі топ. оқытушы
ерекшеліктеріне қарай топтарға
біріктіреді. Қызығушылығы бір
студенттер бір топта немесе жоғары
деңгейлі, орта және төмен деңгейлі
студенттер. Оларға арнайы
тапсырмалар дайындалады. Бұл
топтық жұмысты жоспарлау кезінде
оқытушы неліктен білім алушыларды
дәл осылай біріктіретінін және
неліктен тапсырмаларды беретінін
нақты түсінеді.
• Төртіншіден, қалаулы топ. Оқытушы
студенттерге өз қалаулары бойынша
отыруға мүмкіндік береді. Топта
қандай да бір топтық жоба
жұмыстарын жасау керек болған
кезде бұл әдісті қолдану тиімді.
• Бесіншіден, қыз-ұл деп бөлуге
болады. Бұл әдіспен білім
алушыларды біріктіру қыз балалар
мен ер балалардың оқудағы
ерекшеліктерін терең зерттеуге
мүмкіндік туындайды.
• Рөлдер. Балалар ортақ тапсырманы орындайды, бірақ
олардың әрқайсысы әртүрлі рөл атқарады.
• Үй жұмысы. Балаларға әртүрлі үй тапсырмалары
беріледі, ал жекелеген студенттерға сыныпта бастаған
жұмысты аяқтау үшін қосымша уақыт қажет болуы
мүмкін.
• Диалог\Сұрақтарды пайдалану. оқытушы білім
алушылардың деңгейіне қарай өзінің қоятын
сұрақтарын және білім алушылардың берген
жауаптарын саралайды. Кез келген білім алушы үшін
маңызды ресурс – қағаз емес, электронды құрал емес,
адами ресурс. Диалог негізінде саралау барысында
оқытушы мен оқушы арасындағы сұхбатқа мән беріледі.
Диалог арқылы саралаудың түрлі аспектілері бар.
• Бағалау. топтағы саралау әдістері топтағы жекелеген
білім алушылардың нені үйренгенін анықтауға және
оны бағалауға мүмкіндік береді. оқытушылар білім
алушылардың табысты оқуын қамтамасыз етумен
қатар, оқушының жеке даму аймағын анықтау арқылы
нені жақсарту қажеттігін түсінуге мүмкіндік беретін
•студенттер үнемі бағаланып отырады, осылайша педагогикалық
қызмет пен саралаудың басқа да түрлері білім алушылардың
қажеттіліктеріне қарай үнемі түзетіліп отырылуы мүмкін. Сонда
ғана біз пәнді оқытудан оқушыны оқытуға қарай ілгерілей
аламыз.
•Сабақтың барлық сатыларында саралап оқыту тәсілдерін енгізу
қажет. Мысалы: үй тапсырмасының орындалуын тексеру
барысында, сіз тестілеуді оқушы ұнатпайтын әрекетке
айналдыруға жол бермейтін әдістемелерді пайдалана аласыз.
студенттерға саралап оқыту әдісін қолдану білім алушылардың
білім сапасын, олардың біліктілік деңгейі мен қабілеттерін
жақсартуға мүмкіндік береді. Тәжірибе корсеткендей, сенімді
түрде алға жылжу білім алушыларды шабыттандырып, оларды
қарқынды жұмыс істеуге ынталандырады. Тапсырманың түрлі
деңгейде болуы баланың күш-жігеріне деген сенімін нығайтады,
оны табысқа жетелеп, танымдық қызығушылығын арттырады.
САРАЛАП ОҚЫТУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

Хормен жауап беру. Хормен жауап беру әдісі өте қарапайым
әдістердің бірі, онда мұғалім бүкіл сыныпқа сұрақтар қояды,
жауаптар тек жекелеген оқушылардан алынады. Бұл
оқушыларды оқшауламай, бүкіл сыныптың түсінгенін
бағалаудың тиімді жолы.

Кір жаю. Мұғалім сыныптың ішінде ұзынынан жіп керіп
қояды. Жіптің бір басында «көп біледі» деген жазу, екінші
басында «ештеңе білмейді» деген жазу ілінеді. Оқушылар
тақырып төңірегінде өздерінің білімдерін саралай отырып,
жіптің қай басына тұру керектігін анықтайды.

Бес саусақты жұдырық. Оқушылар өздерінің тақырыпты
түсінген деңгейлерін көрсету үшін қолындағы саусақтың
бірін көрсетеді.

Төрт бұрыш. Мұғалім сыныптың ішіндегі бұрыштарға
жауаптар жазылған парақшалар іліп қояды. Мысалға,
мұғалім бір сұрақты дауыстап оқиды, ал оқушылар өздері
сұрақтың қай жауабы дұрыс болса, сол бұрышқа барып
тұрады.

Жеке жауаптар тақтасы. Оқушылардың алдына шағын ақ
тақталар беріледі. Мұғалім сыныпқа сұрақ қояды, оқушылар
жауабын өз тақтасына түсіреді.

Сигнал карталары. Ақ парақ төрт бөлікке бөлінеді. Әрбір
бөлік 1-4 немесе А-Д символдарымен белгіленеді.
Мұғалімнің қойылған сұрақтарына сәйкес әрбір бөлікке
Дұрыс/Бұрыс, Жауабын білмеймін/Жартылай білемін деген
секілді жазбалар жазып қоюға болады. Оқушының көрсеткен бөлігі арқылы
сыныптағы оқушылардың білімін бағалауға да болады.

Спидометр. Оқушылар берілген тақырып бойынша өздерінің
түсінгенін екі қолдарын екі жаққа созу арқылы көрсете алады.
Бұл оқушылардың өзін-өзі бағалауы үшін өте тиімді әдіс.

Машина әйнегі. Мұғалім оқушылардан олардың
машиналарының әйнегі «таза», «айғыз», «кір» ма екендігін
сұрайды. Көрсетілген әрекет арқылы оқушылардың тақырыпты
қаншалықты меңгергендігін анықтауға болады.
Шығыс сауалнамасы. Бұл әдісті қалай қолдансаңыз да өте
тиімді. Оқушылар сыныптан шықпас бұрын, мұғалім оларға
сұрақ қояды да, олардан жауап беріп кетулерін сұрайды.
Оқушылардың сол күнгі сабақ бойынша өз білімдеріне
рефлексия жасауына да ықпалы зор. Ол жерге оқушылар өзінің үйренген әрі
түсінген бір ақпаратын және өзі түсінбеген бір сұрақты жазуы мүмкін.

Кіріс сауалнамасы/Сергіту. Сабақ басталмас бұрын оқушылар
мұғалімнің қойған сұрағына немесе сұрақтар топтамасына
жауап береді.

Индекс карталары/Қорытындылар. Әдістің атауынан көрініп
тұрғандай, сабақ соңында оқушыларға индекс карталары
беріліп, өздерінің не үйренгендеріне қорытынды жасау
сұралады.

Бір минуттық эссе. Мұғалім жаңа тақырыпты сыныпқа
түсіндіріп болған соң, өздерінің не үйренгендері туралы шағын
эссе жазу сұралады. Егер сіз бұл әдісті жүйелі түрде үздіксіз
жүргізіп отырсаңыз және оны жазбаша түрде жазуын талап
етсеңіз, оқушылар өтілген материалдан неғұрлым көбірек ақпаратты есінде
сақтап қалуға тырысады.

Үш минуттық пауза. Мұғалім жаңа сабақты түсіндіріп болған
соң, барлық оқушылардан өздерінің үйренгендері туралы үш
минут үнсіздікте ойлануын сұрайды. Оқушылар өздерінің
үйренгендерін еске түсіре отырып, қысқа жазбалар мен
түсініктемелер жаза бастайды.

Ішкі/сыртқы шеңбер. Топты екі шағын топқа бөліп, жартысын
ішкі шеңберге, қалғанын сыртқы шеңберге бір-біріне қарама
тұрғызады. Оқушылар кезекпен бір-біріне өтілген тақырып
бойынша сұрақтар қойып, оның жауабын алады. Бұл емтиханға
дайындық кезінде өте тиімді әдіс.

Ойлан-Жұптас-Бөліс. Оқушыларға алдымен тапсырманы
орындау үшін мәтінді жеке оқу немесе мәселе төңірегінде
ойлану тапсырылады. Оларға ойланып, рефлексия жасауға
мүмкіндік беріледі. Сосын әрбір оқушыны жұптастырып,
ойланған мәселе бойынша өз ойын бөлісуі сұралады. Жұптар
өзара талқылап болған соң, өздерінің ойын басқа жұптармен бөлісіп,
үйренгенін ортаға салады.
Шеңбер карталары. Бұл мазмұндағы қажетті деректерді
анықтау үшін тиімді әдіс. Сонымен қатар миға шабуыл
жасаудың жақсы құралы болып табылады.

Көпірше карталар. Кейбір заттарға анықтама беру үшін бұл
әдіс өте тиімді әдіс болып саналады.

Қосарланған көпіршік карталары. Бұл да көпірше
карталарына ұқсас келеді, тек бұл жерде екі негізгі көпіршік
болады. Оны екі заттың ұқсастығы мен айырмашылығын
анықтауда қолданған тиімді.

Көпір карталары. Бұл оқушылардың нені үйреніп, түсінгенін
визуалды түрде бейнелеу үшін өте тиімді. Бұл әдісті қолдану
арқылы оқушыларды өз ойларын негіздеп сөйлеуге
дағдыландырады және терең түсінікті қалыптастырады.

Ағаш карталары. Ағаш карталары индуктивті және
дедуктивті классификациялауға өте тиімді әдіс.

Ағын карталары. Бұл карталар байланыстарды, реттілікті,
уақыт кеңістігін және айналымға қатысты мәліметтерді көрсету үшін тиімді
құрал.
Саралап оқытудың әртүрлі тәсілдері мен стратегиялары бар, алайда оны
таңдау және тиімді пайдалану мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Ой түйін:
саралап оқыту оқушылардың білім алудағы қажеттілігін ескеру негізінде
үдерісті жоспарлау арқылы олардың жоғарғы нәтиже мен жетістіктерге
жетудің бірден бір нақты жолы.
Әдебиеттер

• Антропова М.В., Манке Г.Г., Кузнецова Л.М.,
Бородкина Г.В., «Дифференциация обучения:
Педагогическая и физиолого-гигиеническая
оценка» \\ Педагогика, 1992, №9-10
• Глейзер Г.Д. «Индивидуализация и
дифференциация обучения в школе» -М.1985.
• Осмоловская И.М., «Организация
дифференцированного обучения в современной
школе» - М.; Институт практической
психологии; Воронеж: «Модек». 1998.

Ұқсас жұмыстар

Құрылыс карталары

ОРМАН ЭКОЖҮЙЕСІНІҢ МОНИТОРИНГІ

СЫНАМА БАҚ ЫЛАУ КАРТАСЫ КОРРЕЛЯЦИЯ

Геоморфологиялық карталар

Ежелгі карталар

Ежелгі адамдардың географиялық карталары

Карта - белгілі бір топографиялық проекциялар көмегімен Жер бетінің үлкен өлшем бірліктерінде анықталатын аудандардың нақты жазықтықта кішірейтілен кескіні

Азимуттық проекция

Адам кариотипті

Географиялық картаның типтері

Пәндер