Қазақстанда телекоммуникация саласының дамуы

Тексерген: Әбдіраимова Г. Қ.

Дайындаған: Алтынбеков Ж.

Мейржанова М.

Телекоммуникацияның көмегімен жаһандану үрдісіне қажетті ақпараттың көлемі ұлғаяды жəне ақпараттық-телекоммуникация инфрақұрылымында ақпарат жеткізу шаралары кеңейеді. Нарықтың талабы телекоммуникация компаниялары үшін бəсекеге қабілеттілік деңгейдің тұрақты болуы жəне компания кызмедіне ғылыми-техникалық әзірлеудің көмегімен бизнес-үдерістерді тиімді пайдалану міндеттері қойылады.

Байланыстың нақты қасиеті қандай да бір сыртқы өнімнен көрінбейді. Ішкі, ақылы жəне сапалы электронды сигналдарды электронды түрде жіберу процесін жүзеге асыруға қатысады, ол үшін арнайы мақсатталған.

Ақпараттық жəне телекоммуникациялық технологиялар экономиканы өзгертуде жəне оның бəсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды рөль атқарады. Еліміздің ЖІӨ-де саланың шағын үлесі оның үлкен инвестициялық əлеуетí туралы айтады. Бұл əлеует Қазакстанның ДСҰ-ға кіруіне жəне телекоммуникация саласын жаһандық ақпараттық инфрақұрылымға интеграциялауына байланысты жүзеге асырылады.

Қазіргі заманғы экономика постиндустриалдык болып табылады жəне бұл ретте оны жиі жаңа, инновациялык, білімдер экономикасы, кұзыреттер, желілік өзара іс-шараларды кұрайтын экономика деп атайды.

Соңғы уакытта экономикалык теория жəне біркатар елдердің практикалык кызметінде «цифрлык экономика» ұғымы пайда болды. XXI ғасырдың басында акпараттык революция мен экономикадағы жаһандану үдерістері негізінде цифрлык технологиялардың дамуы белең алады. Қоғамда жəне шаруашылык жүргізудегі процестерде акпарат негізгі ресурс болды.

Телекоммуникация жəне байланыс саласы казакстандык экономикада өспелі жəне бір-бірімен байланыскан сегмент болып табылады. Акпаратты коммуникациялык технологияларды кеңінен енгізу еңбек өнімділігінің өсуіне эсер етеді, сонымен қатар отандық кәсіпорындардың өте қарқынды дамуына жəне олардың элемдік экономикадағы интеграцияға кірулеріне себебін тигізеді.

Жыл сайынғы World Economic Forum ұйымының белгілеген Networked Readiness индексі бойынша телекоммуникация жүйесі жəне оны бағалау мүмкіншілігінің бағыттарына көз жүгіртетін болсақ, әртүрлі ақпараттарға кездесеміз. 2002 жылдан бастап Дүниежүзілік экономикалық форум (ДЭФ) жəне Еуропалық іскерлік әкімшілік институты (INSEAD) әлемдегі ақпараттық қоғамның даму бойынша баяндамаларға сүйене отырып, «Ақпараттық технологиялар бойынша жаһандық есеп» (The Global Information Technology Report) атты мәлімет дайындайды, яғни Networked Readiness индексі бойынша мемлекеттердің индексі ұсынылады.

2016 жылғы Дүниежүзілік экономикалық форумның есебі жəне жүргізілген индексі бойынша Қазақстан Республикасы 40 орында орналысты. Қазақстан Республикасы 2015 ж. бұл көрсеткіш бойынша 139 елдің арасында 39 орынға иеленді. Ал ТМД мемлекеттерінің арасында алдыңғы орында: одан кейін Ресей (4, 5), Əзербайжан (4, 3), Армения (4, 3) . Алғашқы үш орында - индекс бойынша Сингапур, Финляндия, Швеция мемлекеттері

2012-2016 жж. аралығында Қазақстан үшін аталған индекстің мәнділігі 0, 6 шамасында өсті, ал рейтинг бойынша мемлекет өзінің деңгейін 16 тармақ бойынша жақсартты. Рейтинг бойынша қатысушы-мемлекеттердің саны 139-дан бастап 148 мемлекетке дейін өсті. Мемлекеттерді бағалау 4 субиндекс бойынша анықталды: орта, дайындық, қолдану жəне əсер ету.

2016 ж. телекоммуникация нарығында тіркелген компаниялардың саны - 2720, оның ішінде 16 - ірі жəне 27 орташа компаниялар. Барлығы нарықта 598 компания байланыс саласында қызмет атқарады, яғни бүгінгі таңда олардың арасында 10 ірі компания сымсыз телекоммуникация саласында өз қызметтері бойынша үстемдік етуде.

2012-2016 жылдар аралығындағы жеке ұсынылған қызмет түрлері бойынша деректер

Берілген 1-кестедегі мәліметтерге сүйенсек, 2016 ж., 2015 ж. қарағанда, тіркелген байланыс абоненттерінің саны 5, 4 % -ке азайған, сонымен қатар ұялы байланыс абоненттерінің саны да азайған - 2, 9 % құрады. Нәтижесінде абоненттің бұл түрлері 2016 ж. 3925, 2 жəне 25534, 8 бірлік мөлшерді құрады. Бірақ бұл көрсеткіш Интернет желісі абоненттерінің санына əсер еткен жоқ, яғни олардың саны 2352, 7 бірлік мөлшерде кездесті, немесе 2 %-ке өсті.