Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы және оның стратегиялары

Презентация қосу

Сыни тұрғыдан ойлау
технологиясы және оның
стратегиялары

Орындаған: БОПӘ мамандығының 1 курс магистранттары
Абдоллаева А.С., Мұсатаева Н.М., Дакей Б., Тоқсанбаева А.Қ.
Тексерген: п.ғ.д., профессор Амирова А.С.
2017 жылғы 31 қаңтар айында «Қазақстанның үшінші
жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Ел басы
Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында «Біздің
міндетіміз – білім беруді экономикалық өсудің жаңа моделінің
орталық буынына айналдыру. Оқыту бағдарламаларын сыни
ойлау қабілетін және өз бетімен іздену дағдыларын дамытуға
бағыттау қажет» деп атап көрсетті.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы – әлемнің түкпір-
түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені
жүйеге келтірген Джинни Л.Стил, Куртис С.Мередит, Чарльз Тэмпл.
Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выготский теорияларын басшылыққа
алады.
Мақсаты барлық жастағы оқушыларға кез келген мазмұнға сыни
тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналы шешім
қабылдауға сабақтарда үйрету. Біздің елімізге Джордж Соростың ашық
қоғам институты, “Сорос-Қазақстан” қоры арқылы келген бұл
технология орыс және қазақ тілдерінде мектеп тәжірибелеріне ене
бастады.
Сыни ойлау – бұл:
Анықтамалар Түпдерек
«Сыни ойлау – бұл қалаған соңғы нәтижені алудың ықтималдығын Д.Халперн
ұлғайтатын когнитивті техникалар мен стратегияларды пайдалану»
«Сыни ойлау тиімді, рефлексивті ойлау дегенді білдіреді, ол неге сену М.В.Кларин
қажет және ол үшін қандай әрекет жасау қажет дегенге бағытталады»
«Сыни ойлау өзіндік ойлау болып табылады. Сыни ойлау сұрақ Д.Клустер
қоюдан және шешуді қажет ететін мәселелерді айқындаудан
басталады.Сыни ойлау сенімді деректерге ғана жүгінеді. Сыни ойлау –
әлеуметтік ойлау деген сөз».

«Сыни ойлау – қабылданған мәліметтерге, межелер мен В.Н.Брюшинкин
құндылықтарға сәйкессіздігін анықтау мақсатында пікрілерді немесе
пікірлер жүйесін тексеруге бағытталған ойлау әрекеттерінің реті...»

«Сыни ойлау – бағалаушылық, рефлексивтік ойлау» (С.И.Заир-Бек) И.О.Загашев,
«бақылау, тәжірибе, толғану және пайымдау нәтижесінде алынған Мұғалімдерге
ақпаратты ұғыну, бағалау, талдау және синтездеуде қолданылатын әдіс арналған
болып табылады, сонымен қатар ол әрекет жасауға негіз, түрткі болуы нұсқаулық
да мүмкін»

Сыни ойлау – өзін қоршаған ортадағы ақпаратқа деген шынайы
көзқарасының, қабылдауының, түсінуінің жоғары деңгейімен
сипатталатын адамның зияткерлік әрекетінің бір түрі.
Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төменгі
шаралар орындалуы шарт:

1) сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек;
2) оқушыларға ойланып-толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру;
3) әртүрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау;
4) үйрену барысындағы оқу-шылардың белсенді іс-әрекетін қолдау;
5) кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға айна-лдырмау;
6) оқушылардың бір-бірінің жауа-бына жасаған сынының дәлелді, дәйекті
болуын талап ету;
7) сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
Жеке тұлғаны сын
тұрғысынан ойлауды
дамыту шарттары:
- сын тұрғысынан
- оқушының өз
ойлауда тәжірибе
пікірін білдіруге
жинау үшін уақыт
жетелеу және оның
және мүмкіндік
пікірін бағалау.
беру;

- әрбір оқушы сын - оқушылардың
тұрғысынан ойлауға ойлауына жағдай
қабілетті; туғызу;

- оқыту үрдісінде - әртүрлі идеялар мен
оқушының пікірлердің тууына
белсенділігін қолдау; мүмкіндік жасау;
Сыни ойлаудың тәсілдері:
• метатаным (мәні өзін-өзі тану)
• дедукция (білімнің көбіне жалпы мәселеден жекеге қарай көшуінің салдарынан
шыққан ой әдісі).
• ақпарат көздерін тексеру (Біз өз өміріміздің барлық кездерінде үнемі
естігендеріміз, көргендеріміз немесе оқығандарымыз бойынша қандай да бір
шешімдер қабылдаймыз. Алайда осы ақпарат көздері ақиқат па?).
• нәтижелерін қайта тексеру
• барлық мүмкін жағдайларын талдау (Сыни ойлауды дамыту үшін қойылған
міндетті шешудің барлық мүмкін жағдайларының тізімін құрып алу қажет);
• жүйелілік (кезеңдері: дайындық; мәселемен танысу;шешім дайындау; ақырғы,
яғни соңғы шешімді анықтау; нәтижесін бағалау).
• шығармашылық тұрғыдан қарау (Шығармашылықпен ойлай алатын адамға
оқиғалардың өрбуін көз алдына елестету және қандай да бір жағдаяттарда өз
мүмкіндіктерін бағалай алу еш қиындық келтірмейді);
• қорқыныштан арылу ( Көп жағдайда сыни ойлауға түрлі тұрғыдағы қорқыныш
тікелей әсер етеді. Егер оны жеңбейтін болса, сыни ойлауды дамыту мүмкін
емес).
Сын тұрғысынан ойлау

ой қозғай отырып, оқу мен жазуды дамыту
оқушының өз ойымен бағдарламасы. Оқушыны
өзгелердің ойына сыни мұғаліммен,
сабақта балалардың қарап, естіген, білгенін сыныптастарымен еркін
қызығушылығын арттыра талдап, салыстырып, реттеп, сөйлесуге, пікір
отырып, өз ойыңды еркін сұрыптап, жүйелеп, таластыруға, бір-бірінің
және зерттей талпындырып, білмегенін өзі зерттеп, ойын тыңдауға,
тұжырым жасау. дәлелдеп, тұжырым жасауға құрметтеуге, өзекті мәселені
бағыттау өз бетімен және шешу жолдарын іздей
бірлесіп шығармашылық отырып, қиындықты жеңуге
жұмыс жасау. баулитын бағдарлама
Технологияның басты мақсаты – дамыта оқыту
негізінде «Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқу мен
жазуды дамыту» бағдарламасын іске асыру, балаларға
терең білім беру. Бұл бағдарлама Қазақстан қоры
жанынан 1998 ж. қазан айынан бастап жүргізіліп
келеді. Жаңа технология ретінде ең озық әдістерді дер
кезінде игеру, іздену арқылы бала бойына дарыту,
одан өнімді нәтиже шығара білу – әрбір ұстаздың
басты міндеті.
Технология бойынша әр сабақ үш кезеңнен тұрады:

Үшінші сатысы – ой
қозғау (рефлексия) –
оқушының бүгінгі
Екінші сатысы – өтілген материалды
ұғыну (мағынаны тану, қаншалықты түсінгенін
жауаптарды іздестіру) анықтауға мүмкіндік
Бірінші сатысы – ояту немесе мағынаны береді. Мұнда жабық та
(ынталандыру, түрткі ұғыну сатысы, (бір пікірді білдіретін)
болу) немесе сабақтың басында және ашық та (бірнеше
қызығушылықты ояту қойылған сұрақтарға пікірді білдіретін)
деуге де болады, мұнда жауап іздеу сатысы. сұрақтар қойылады.
сабақтың тақырыбы
анықталады, сол
тақырып бойынша
оқушыларда бар білім
белсендендіріледі
«Кесте», «Синквейн»,
«Шығарма», «Эссе», «Ашық,
жабық сұрақтар»

Мағынаны «ББҮ», «Инсерт», «Кластер»,
тану «Синквейн», Түсініп, тоқтап
(ұғыну) оқу»

Қызығушылықты
ояту «Тура және тура емес
пікірлер», «Кластер», «....
Сенесің бе?», «Бар-жоқ»,
«Идеялар себеті»
Сыни ойлаудың тәсілдері мен стретегиялары:
v + - ?
Бұл жерге мәтіндегі Бұл жерге мәтіндегі не Бұл жерге қарама- Бұл жерге оқушыға
не тапсырмадағы тапсырмадағы оқушыға қайшылықтар мүлдем түсініксіз
оқушыға бұрыннан мүлдем таныс емес, жазылады. Оқушы өзінің мәселелер жазылады.
таныс сөздері, жаңа ұғымдар мен білетін мәселелеріне Оқушы өзі түсінбей-тін,
терминдер мен терминдер, сөздер қайшы келетін нақтылайтын,
ұғымдар жазылады. жазылады. мәселелерін жазады. түсіндіруді талап ететін
мәселелерін жазады

Б – Білемін Б – білгім келеді Ү – Үйрендім

Төртбұрыштың түрі екенін, оның 4 Оны қалай салу керектігін Тік төртбұрышты шаршыдан ажырата
бұрышы, 4 төбесі, 4 қабырғасы бар білгім келеді. аламын, салу жолын үйрендім.
екенін білемін.
Синквейн (5 жолды өлең) әдісі:
Математика. Үшбұрыш.
Қызықты, танымдық. Тікбұрышты, сүйірбұрышты.
Есептетіп, үйретіп, көмектеседі. Өлшеу, есептеу, салу.
Математика – барлық ғылымдар Үшбұрыштың бұрыштарының қосындысы тең.
патшасы. Фигура.
Логика.

Ашық және жабық сұрақтар әдісі:
Ашық сұрақтар ? Жабық сұрақтар ?
- неліктен бұлай, түсіндірсең... - кім...
- неге олай ойлайсың ... - не...
- неге солай сияқты... - қашан...
- айырмашылығы неде... - мүмкін...
- ұқсастықтары ше... - болады...
- егер... болса ше - қалай аталады...
- ... болса, не болар еді - ... болып па еді
- ... деп болжар едің - ...келісесің бе
- ... дұрыс па.
Блум түймедағы
Сыни ойлау стратегияларын математикада қолдану
әдістемесі
Сұрақтар Жауаптар
Мотоциклдің, автокөліктің бастапқы қозғалысы
жайлы не айтуға болады?

Жолға шығар алдында олар бір-бірінен қандай
арақашықтықта болды?

Қанша уақыттан кейін кездесті?
Графикте неліктен жоғары көтерілмейтін жерлері
бар?

Графикте неліктен төмен түспейтін жерлері бар?
Қалай ойлайсың, бұл нені білдіреді?
Көліктердің тоқтағаннан кейінгі жылдамдығы
қандай?
Пікірлер Ақиқат Жалған

12 саны – екі таңбалы және жұп сан. +

27 саны 9-ға бөлінеді және 30-дан 27 саны 9-ға бөлінеді және 30-дан үлкен
үлкен. емес.
36 мен 14 сандарының 36 мен 14 сандарының қосындысы 40-қа
қосындысының мәні 40-қа тең. тең емес.

80 мен 15-тің айырмасы 80 мен 25-тің 80 мен 15-тің айырмасы 80 мен 25-тің
айырмасынан кем. айырмасынан кем емес.

14 пен 25 сандары – үш таңбалы 14 пен 25 сандары – үш таңбалы сандар
сандар. емес.
19 бен 18 сандарының қосындысы 37- +
ге тең.
Кез келген тік төртбұрыш шаршы Кез келген тік төртбұрыш шаршы емес.
бола алады.
«Оқу мен жазу арқылы - шыңдалған ойлау, кез
сын тұрғысынан ойлауды келген даму деңгейіне
дамыту» бағдарламасы байланысты мәселелерге
бойынша ол: сыни көзбен қарау;

- үйрету мен үйрену
-күрделі мәселелерді бірлігінен, үйренудің
шешуге, аса маңызды, қызығушылығынан
жауапты шешімдер тұратын, үйренушінің
қабылдауға құштарлық; сеніміне негізделген
құрылым.
Қорытынды

Қорыта келе, сыни тұрғысынан ойлау технологиясын пайдаланудың
сабақ сапасына әсері өте мол. Сабақта жаңа технология элементтерін
тиімді пайдалану оқушылардың танымдық әрекеттерін, белсенділігін
дамытып, оларды шығармашылыққа жетелейді. Баланың логикалық
ойлау қабілеті дамып, сабақтың сапасын артады. Ізденушілігін арттырып,
өз ісіне сенімін нығайтады. Сабаққа қызығушылығын арттырып,
белсенділігі күшейеді. Оқушылар сабаққа зор ынтамен қатысады, сабақ
та сапалы өтеді. Егер де жаңа технология элементтерін сабақта өз
дәрежесінде ұйымдастыра білсек, өз нәтижесін береді. Ең бастысы оқу
үрдісін жаңаша ұйымдастыру, ойлау дағдыларын жетілдіру, өз бетінше
білім алу, әрекет ету, мақсатқа жету оқушының өзі арқылы іске асады.
Сыни ойлау – ойлаудың ең жоғарғы деңгейі.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАҚМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Сын тұрғысынан ойлау технологиясы

Сын тұрғысынан ойлау технологиясын оқушылардың таным қабілеттерін арттыру құралы ретінде пайдалану

Жұптық Биология жабдықтармен құрылысы және дамыту

Проблемалар мен мәселелерді шешу кезінде өзінің тәжірибесін қалыптастыру өрісіне кіретін ойлау үдерісін жүзеге асыру

Сын тұрғысынан ойлау стратегиясы

БАСКЕТБОЛ ТАРИХЫНАН

Деңгейлеп оқыту

Сын тұрғысынан ойлау технологиясын бастауышта пайдаланудың қазіргі жағдайы

Информатика сабақтарында сыни тұрғыдан ойлау технологиясын қолдану

Сын тұрғысынан ойлауға үйрету

Пәндер