Экономикалық басқару

Презентация қосу

Тақырыбы:
Менеджмент
іскерлік маңсабы
Орыңдаған: Тұрсынбай Ержан
206А ЖМ
Жоспар:
• Тақырыпша: Менеджмент түсінігі
Дәріс мақсаты:менеджмент мамандығыныні мәнін
мазмұнын түсіндіру.
Мәселелі сұрақтар:
Менеджмент ұғымдары
Менеджмент қағидалары
Менеджер және оның функциялары
Менеджмент ұғымдары
• Қазақстан Республикасының нарыққа өту кезеңіндегі басты
міндеті - өндіріс пен бизнесті жаңа талаптарға сай іскерлікпен
басқару, кәсіпкерлікке деген қызығушылықты одан әрі
дамытып жетілдіру. Осы жағдайда мақсатқа жетудің басты
құралы - менеджмент болып табылады.
Басқару – адамдардың кәсіптік қызметі. Бұл қызметтің мән-
мазмұнын айқындау үшін оның анықтамасын қарастырайық.
Басқару – бұл ұжымдағы адамдарға және жекеленген
адамдарға, олардың бірлескен жұмыс процессінде мақсатты
жүйелі ықпал ету.
Менеджменттік басқару
• Басқару процесстері басқарудың көптеген жүйелері
мен салаларында жүзеге асады. Бұл жүйе: саяси,
экономикалық, рухани, әлеуметтік басқару болып
бөлінеді. Әлеуметтік басқару үш түрге бөлінеді:
1. Экономикалық басқару;
2. Әлеуметтік басқару
3. Қоғам өмірінің рухани саласын басқару
• Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты
“менеджер”, “менеджмент” ұғымдары тез енді.
Менеджмент нарық жағдайында әрекет етуші фирманың,
менеджменттің экономикалық қағидаларын, материалдық және еңбек
ресурстарын тиімді пайдалана отырып, алдына қойған мақсаттарын
кәсіби жүзеге асыратын жеке қызмет түрі. Яғни қарапайым сөзбен
айтсақ, ол өзге адамдардың іс-әрекетін, ынта жігерін, еңбектерін
пайдалана отырып алдына қойған мақсаттарға жету. н формаларының
жиынтығы деген мағынаны білдіреді.
• Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты
“менеджер”, “менеджмент” ұғымдары тез енді.
Менеджмент нарық жағдайында әрекет етуші фирманың,
менеджменттің экономикалық қағидаларын, материалдық және еңбек
ресурстарын тиімді пайдалана отырып, алдына қойған мақсаттарын
кәсіби жүзеге асыратын жеке қызмет түрі. Яғни қарапайым сөзбен
айтсақ, ол өзге адамдардың іс-әрекетін, ынта жігерін, еңбектерін
пайдалана отырып алдына қойған мақсаттарға жету. н формаларының
жиынтығы деген мағынаны білдіреді.
• “Менеджмент ” түсінігі шетел тілінен аударғанда -
өндірісті басқару, басқаша айтқанда өндірісті
басқару қағидалары мен әдістері, құралдары мен
формаларының жиынтығы деген мағынаны
білдіреді.
Менеджер дегеніміз - өндіріс, өткізу және қызмет
көрсету саласындағы ұйымдастыру және басқару
жөніндегі шаруашылық дербестігі бар іскер адам,
өз ісін егжей-тегжейлі білетін мамандандырылған
басшы. Менеджмент – дегеніміз өндірісті, адамды
мақсатқа жетуде басқара білу тиімділігін
жоғарылату.
• Менеджмент төмендегідей қызметтердің атқарылуын
қарастырады:
Кәсіпорын жұмысын жоспарлау және болжау. Басқару
стратегиясын, бағдарлама іс-әрекетін жасау,
қаржыландыру көздерін іздестіру және белгіленген
шешімдер мен бағдарламаның орындалу мерзімін
анықтау;
• Ранг дәрежесіне байланыссыз барлық жұмыскерлердің
орындауға, жүзеге асыруға тиісті жұмыстарын
ұйымдастыру, яғни жұмыстың орындалу құрылымын
ұйымдастыра білу қажет; сөйтіп барлық
қызметкерлердің күш-жігерін өнімді жұмысқа мақсатпен
бөлу және оны жоғары тиімділікке мақсатты бағыттау
Менеджмент қағидалары
( заңдылықтары):
• 1. Өндірісті басқару жүйесінің бірлігі – бұл сыртқы орта жағдайы
өзгергенде жүйенің ішкі байланыстарының тұрақты болуын
көрсетеді. Кез келген жүйе секілді, кәсіпорын жекеленген
элементтердің ұйымдасқан бірлестігі, ал оның ерекше бірлескен
бөлігі – жаңа сапаға ие болатын бірыңғай тұтас құрылым.
Кәсіпорынның бірде бір бөлімшесі тығыз, әрі өзара келісілген
байланыссыз ақырғы өнімді өндіре алмайды. Ұйымның әрбір
элементі өзіне тән қызметтік мәнді орындайды, демек қасиеттерінің
тәуелділігі мен ұйымдарға қатынасы да осыған байланысты.
• 2. Өндіріс және басқарудың пропорционалдығы
(байланысы), бұл кәсіпорынға да және негізгі және көмекші
өндірістің тиімді дамуы үшін де қажет. Кәсіпорын өте күрделі,
үлкен әрі біркелкі дамитын жүйе. Мұның өзі жекеленген
бөлімдерден және олардың бірлестігінен тұрады.
• 3. Басқаруды орталықтандыру және
орталықсыздандырудың тиімді үйлесуі қызмет мәселелерін
және өкілеттіліктерді бөлу қажеттілігін білдіреді.
4. Басқарушы және басқарылушы жүйенің сәйкес келуі.
Басқарушы мен басқарылатын жүйелердің барлығында
алмасудың арасында кәсіпорынды басқару жүзеге
асырылады.
• Басқару процесі тұрғысынан қарастырғанда
мәліметтер, еңбек құралы, басқарылатын, басқаратын
жүйелер және сыртқы орта туралы деректер
жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Бұл ұғымда
мәлімет басқару процесінің негізі, шешімді әзірлеу,
бақылау және жүзеге асыру ретінде орын алады.
5. Әр түрліліктің қажеттілігі. Әртүрлілік – бұл
сыртқы жағдайлар және ішкі себептердің әсерінен
жүйеде болуы мүмкін жағдайлар жиыны.
Менеджер және оның
функциялары
• Қазіргі кезде менеджер - бұл тұрақты қызмет орнына ие және
фирманың нақты түрлері бойынша шешім қабылдау құқығына ие
басқарушы. «Менеджер» термині кеңінен таралған және
келесілерге қатысты айтылады:
1. Жеке бөлімшелердің несие топтар шеңберінде жеке қызмет
түрлерін ұйымдастыруға қатысты.
2. Кәсіпорынның немесе оның бөлімдерінің басшыларына
қатысты.
3. Жұмыста қазіргі заманғы әдістерге сәйкес ұйымдастыратын кез
келген басқару деңгейінің әкімшілік қызметіне қатысты айтады.
• Менеджердің бірінші міндетіне - қолда бар
ресурстармен “нағыз тұтас” өндірістік бірлік құру.
“Өндірістік бірлікті” құру міндетін шешу үшін
менеджерге бүкіл әлсіз буындарды жою, барынша
дамытуды қамтамасыз ету, ұйымдық мәселелердің
барлық күшті жақтарын, бірінші кезекте адам
ресурстарын пайдалану үшін тырысуына тура келеді.
Кәсіпорынның күнделікті іс-әрекеті менеджердің көз
алдына әрдайым елестеуі, қол жеткен нәтижелер
барынша үйлестіріліп отыруы тиіс. Кәсіпкерлік жұмыс
нәтижесі бойынша ұжымдық әкімшілік жауапкершілікті
емес, ал жеке тұлғалық экономикалық
жауапкершілікті білдіреді.
Менеджмент міңдеттері
• Менеджердің екінші міндетіне – кез келген шешімді
қабылдап, іс-әрекетке кіріскенде бүгінгі талапты
ескерумен қатар кәсіпорынның болашағы туралы да
ойланып-толғануы да жатады. Әрбір менеджерге
өзінің басқару міндетіне жатпайтын көптеген істерді
атқаруына тура келеді. Алайда барлық менеджерлер
үшін олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ
қызмет міндеті болады.
Менеджмент эволюциясы
• ғылым ретінде зерттеу саласы ретінде ХХ ғ.-да танылды. Ұйымдар өте ерте
заманнан бері қалыптасқан болса да, ХХ ғасырға дейін ұйымды жүйелі түрде
қалай басқару керектігі адамдарды ойландырған жоқ. Адамдар ұйымды қолдана
отырып, ақшаны неғұрлым көп табуға тырысты. Басқарудан туындайтын әдістер
мен құралдарына көңіл бөлмеді. Мысалы, ХІХ ғасырдың басында Роберт Оуэн
(ағылшын экономисті) ұйым мақсатына басқа адамдардың көмегімен жету
мәселелеріне көп уақытын жұмсады. Ол жұмысшыларды тұрғын үймен
қамтамасыз етті, жұмыс жағдайын жақсартып, жұмысшылардың жұмысын ашық
және әділ бағалау жұмысын жасады. Бұл сол дәуірге сай басшы роліне қатысты
новаторлық идея болды. Адамдар бұл экспериментті өз көздерімен көру үшін
алыстағы фабрикаға келіп жатты. Бірақ фабриканың пайдалылығы жоғары
болғанымен, сол кездегі басқа бизнесмендер оның тәжірибесін қолданған жоқ.
• ғылым ретінде зерттеу саласы ретінде ХХ ғ.-да танылды. Ұйымдар
өте ерте заманнан бері қалыптасқан болса да, ХХ ғасырға дейін
ұйымды жүйелі түрде қалай басқару керектігі адамдарды
ойландырған жоқ. Адамдар ұйымды қолдана отырып, ақшаны
неғұрлым көп табуға тырысты. Басқарудан туындайтын әдістер
мен құралдарына көңіл бөлмеді. Мысалы, ХІХ ғасырдың басында
Роберт Оуэн (ағылшын экономисті) ұйым мақсатына басқа
адамдардың көмегімен жету мәселелеріне көп уақытын жұмсады.
Ол жұмысшыларды тұрғын үймен қамтамасыз етті, жұмыс
жағдайын жақсартып, жұмысшылардың жұмысын ашық және әділ
бағалау жұмысын жасады. Бұл сол дәуірге сай басшы роліне
қатысты новаторлық идея болды. Адамдар бұл экспериментті өз
көздерімен көру үшін алыстағы фабрикаға келіп жатты. Бірақ
фабриканың пайдалылығы жоғары болғанымен, сол кездегі басқа
бизнесмендер оның тәжірибесін қолданған жоқ.
Қазақстандағы
менеджмент
• Қазақ менеджментінің ерекшеліктері: туысқандық,
достық қарым-қатынас; есімдерін қысқартып атау (Баке,
Саке, Ореке); уақытты тиімсіз пайдалану; формализм;
жоспардан тыс жұмыстарды жасау; авторитарлы
стильді қолданады; бюрократия; өзін элита санау;
жүзге, руға бөліну; топтық жұмыс жасау; нақты
қағидаларды ұстанбау; іскерлік аздау, сөз көп; еркіндік,
көшбасшылық; ораторлық қасиеттінің басым болуы.
Менеджменттің Қазақстанда
қалыптасуы мен дамуы
• Қазақстанның басқару ойлары тарихының тамырлары
ғасырлар қойнауынан бастау алады. Жүздеген жылдар
бойы басқару ойы біртіндеп жетілдірілді. Менеджментке
деген қажеттілік адамның және оның біріккен
кызметінен пайда болуына байланысты туындады.
Мемлекетті басқару жөнінде біздің еліміздің дамуының
әрқилы кезеңіндегі әртүрлі міндеттер өткенімізге үлкен
әсер етті және бүгінгі күні де Қазақстанның басқару
ойының қалыптасуы мен дамуына ықпалын тигізуде.
• Х-ХІІ ғасырларда басқару саласындағы алғашқы ойшылдардың
бірі Әбу Насыр Әл-Фараби (870-950) болды. Ол жұлдыздар мен
басқа табиғи құбылыстарға қарай отырып, мемлекеттің,
шаһарлардың болашағы мен бағыныштылардың тағдырын
болжамдаған әміршілердің жалған көріпкелдігін ғылыми негізде
дәлелдеді. Оның адамзат қоғамының шығуы, мемлекеттік
құрылыс және басшыға талап қою туралы идеялары ерекше
кызығушылық тудырып отыр. Қазіргі кезде Қазакстан ғалымдары
Әл-Фарабидын ғылыми мұраларын терең зерттеу мақсатында
Отырар қаласының орнында қазба жұмыстарын жүргізуде.
Тәуке хан (1680-1715) әмірлік құрған дәуірде неғұрлым
прогрессивті мемлекет және рухани кайраткерлер Толе би (1663-
1756), Қазыбек би (1667-1763) және Айтеке би (1682-1766) болды.
«Жеті жарғы» деп аталатын заң жинақтарында олар мемлекетті
басқару жөніндегі өз пікірлерін мазмұндады.
• Нарықтық экономика - өндірушілер мен тұтынушылар нарық
арқылы әрекет ететін шаруашылықты ұйымдастыру нысаны.
Осыған сүйенсек, нарық – бұл нарықтық экономиканың іске
асырылу механизмі, бұл “не өндіру керек, қалай және кім үшін
өндіру керек” деген мәселелер баға, сұраныс пен ұсыныстың
көмегімен шешілетін өндірушілер мен тұтынушылар
арасындағы экономикалық қатынастар жүйесі.
Қазақстандағы нарыққа өту бағдарламасы 1990 жылы КСРО
Жоғары Кеңесі бекіткен “Халық шаруашылығын тұрақтандыру
және нарықтық экономикаға өтудің негізгі бағыттарында”
негізделген. Бірінші кезеңде (1990ж. аяғына дейін) саяси және
әлеуметтік-экономикалық жағдайды тұрақтандыру шараларын
жүзеге асыру және экономикалық реформалар жөнніндегі
заңды актілер пакетін қабылдау көзделді.
Дамуы
• Екінші кезеңде (1991 ж.) нарықтық инфрақұрылымды
белсенді қалыптастыру мақсаты мен экономиканы
реттеудің жаңа әдістері белгіленді. Үшінші кезеңде
(1992 ж.) республиканың әлеуметтік-экономикалық
жағдайын тұрақтандыру және аумақтық,
инвестициялық, құрылымдық, ғылыми-техникалық,
экологиялық саясаттың болашақ бағдарламасын кезең
кезеңімен іске асыру қарастырылды.
Қолдаңылған әдебиеттер:
• Нәрібаев К., Жұмамбаев С. Менеджмент: оқулық. – Алматы:
Қазақ университеті, 2012. – 385 бет.
•
Основы менеджмента / Мескон, М.Х., Альберт М., Хедоури
Ф.- М.:ДЕЛО, 2009.- 704 с.
•
Ильяс А Менеджмент:ұйымдастырушылық тәрітібі және
бизгнес этика LEM, 2016, 330 б.

Ұқсас жұмыстар

Басқару әдістері

Менеджмент әдістері

Басқарудың экономикалық әдістері

ҚАЗАҚСТАНДА МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ДАМУЫ

Туризмдегі экономикалық басқару жүйесі

Су ресурстарын бірігіп басқару (СРББ) жайлы түсінік

Менеджмент әдістері мен қызметтері

Атқарушы органдардың қызметін қаржыландыру

Басқару субъектісінің қызметтері

БАСҚАРУ ФОРМАЛАРЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

Пәндер