Несеп каналы

Зәр шығару жүйесі

Денеден зәр жинақтау және зәр шығарылуының үшін қызмет көрсететін бүйрек, тіпті органдар, - мочеточников, қуық пен уретра Зәр шығару жүйесінің несеппен шығарылады, оның органдарының жүргізіледі.

Бүйрек бұршағы тәрізді, бел омыртқа екі жағында ішперде жерде орналасқан. оң бүйрек солға төмен саны болып табылады. Кез келген орган бүйрек 200 г және 10 12 см ұзындығы 120-ден тұрады. Омыртқа жақын бүйрек және төменгі, жоғарғы ұшы оған жойылады. бүйрек жоғарғы және төменгі полюстер және екі шетінен, ішкі және сыртқы ажырата. соңғы қуыстан ортасында бар - Вена, лимфа тамырларының және мочеточников - бүйрек бүйрек артериясы мен нервтердің, және барып жатады, ол арқылы шлюз. барлық осы компоненттерінің жиынтығы бүйрек аяғын қалыптастыру.

Бүйрек кеңістігін оларды кешіктіріп жеке талшықты қабықшаның, дәнекер тінінің және фасции майлы капсула, қоршалған.

Бүйрек зат 2-қабат, қыртысты және пособиясын жасалған. қыртыстық зат 4 13 мм-ге дейін қалыңдығы қамтиды. 15 құралымдардың бүйрек пирамидалар атағын киіп, пішінін Конус - қыртысының астында 12 ұсынылған ми болып табылады

Бүйректің құрлысы

Бүйректің кесіндісінен оның сыртқы - қыртыс және ішкі - мыйлы қабаттарынан тұратыны байқалады. Сыртқы қабатының түсі ішкі қабатына қарағанда ашықтау келеді, әрі бағана тәрізденіп бөлек-бөлек жатқан ішкі пирамидалық (милы) затының аралығына енеді. Бүйрек пирамидаларының саны 10-15 шақты болады. Олардың кеңейген табаны сыртқа қарай сүйір келген жағы бүйрек ішіне қарай жатады.

Бүйректің іші біртекті құрылыста келген нефрондардан тұрады. Олардың жалпы саны 2 миллионға дейін жетеді. Осы нефрондар арқылы қаннан несеп бөлініп шығарылады. Нефрон құрылысына келетін болсақ, ол капилляр шумағын орап жатқан капсуладан басталады. Капсула мен капилляр шумағын бүйрек денешігі деп атайды. Капсула қос қабырғалы тостағанша тәрізді, оның капилляр шумағына тығыз байланысқан ішкі қабырғасы мен сыртқы қабырғасының арасында саңылау кеңістік жатады. Осы кеңістікте қаннан сүзіліп шыққан сұйықтық (алғашқы несеп) жиналады. Осы капсуланың түбінен басталатын прокимальды иректі түтікше арқылы ағып отырып, мыйлы қабатындағы ілгекті түтікшенің төмен түсер иініне, одан өрлеу иініне көтеріліп, бүйректің қыртыс затында жатқан дистальды иректі түтікшеге жалғасады. Бұл түтікшелер жинағыш түтікшелерге, ал жинағыш түтікшелер пирамида ұшына ашылады. Пирамиданың ұшындағы жинағыш түтікшелер ашылған жерін пирамида емізікшесі деп атайды, оның осы сүйірленіп келген жерін кіші тостағаншалар аузы кептеп жатады. Олар бір-бірімен бірігіп үлкен тостағаншалар, ал бұлар қосылып бүйрек түбегіне көшеді. Ол бүйрек қақпасынан төмен қарай түскен несепағарға жалғасады.

Бүйрекке енген қан құрамынан зәр бөліну процесі жүреді. Осыған байланысты бүйрек қанмен жақсы қамтамасыз етіледі. Бүйрекке қанды әкелетін тамырды бүйрек артериясы дейді. Ол бүйректің қыртысты заты мен мыйлы затының шекаралығында тарамдалып, доға артериясын түзеді, олардан бүйрек капсуласына қарай бет алған «әкелуші» артерия шығады. Ол бүйрек капсуласының ішіне еніп, ұсақ капилляр тамырларына тарамдалып капилляр шумағын түзеді. Осы капилляр шумағы тамырларының бірігуі нәтижесінде «әкетуші» артерия пайда болады. Осы «әкетуші» артерия капсуладан шығып, екінші рет капилляр тамырларына тарамдалып, бүйрек түтікшелерінің сыртын торлап жатып, зат алмасу процесін жүргізеді. Осының нәтижесінде ғана артерия қаны вена қанына айналып, бүйрек венасы арқылы бүйректен шығады

Бүйрек басқа мүшелермен салыстырғанда қанды 20 есе көп қабылдайды. Бүйрек нефрондары мен қан тамырларынан басқа оларды қоршап әрі байланыстырып жатқан дәнекер ткандері бар. Бүйрек жұмысы нервтік және гуморальды жолмен реттеліп отырылады. Бүйрек құрамында екі түрлі жүйке талшықтары кездеседі - симпатикалық және парасимпатикалық. Симпатикалық нерв импульстері арқылы қан тамырлары тарылып, зәр бөліну азаяды. Ал парасимпатикалық (кезеген нерв құрамында келетін) жүйке талшықтарының импульстерінің әсерінен керісінше, несеп бөліну процесі көбейеді. Бүйректе лимфа жүйесі де жақсы жетілген.

Несепағар (мочеточник) - ұзындығы 30 см, ол бүйрек түбегінен басталып, төмен қарай жүріп отырып қуыққа келіп жалғасады. оны құрсақ және жамбас бөлігіне бөледі, ол кіші жамбас ішімен төмен қарай жүріп отырып, сір қабықша астынан, қуық қабырғасының төменгі жағынан қиғаш өтіп түбіне таман ашылады. Несепағар қабырғасы үш қабаттан түзілген: ішкі кілегей қабат іш жағын астарлап, ұзына бойы қыртыстана жатса, ортаңғы қабаты жазық ет тканінен түзілген. Мұның өзі екі бағытта жатқан ет талшықтарынан тұрады: сыртқы - сақиналы, ішкі - ұзына бой. Ет талшықтарының жиырылуы нәтижесінде бүйректен бөлініп шыққан несеп әрдайым қуыққа қарай ағып отырады. Несепағардың сыртқы қабатына келсек, ол дәнекер тканнен түзіліп, сыртын қоршаумен бірге айнала жатқан мүшелермен байланыстырып, орнына бекітіліп отырады. Осы аталған несепағар қабаттары жалпы жасқы жетілмеген, сондықтан да ішінде ағып жатқан несеп қабықша астынан да көрініп жатады.

Қуық туралы жалпы түсінік

Қуық (мочевой пузырь) - зәрдің уақытша жиналып тұратын мүшесі. Ол жамбас қуысында, шат сүйегінің артында орналасқан. Ер кісілерде қуық артында несепағар мен тік ішек және шәует көпіршіктері жанаса жатады. Ал әйел адамдарда қынап пен жатыр жатады. Оның алдыңғы кеңістігінде бос болбыр май ткані болады. Қуық пішіні жалпы оның созылуына, толуына, тік ішек пен жатырдың көлеміне қарай өзгеріп отырады. Ол несепке толған кезде алмұрт тәрізді келеді, оның төменгі жағын түбі, жоғарғы жағын ұшы, орта бөлігін қуықтың денесі дейді. Қуық түбінен несеп каналы басталады. Қуық сыйымдылғы 700 см³.

Қуық - кіндік, жамбас, шат байламдары арқылы өз орнына бекіп жатады. Оның қабырғасы өте созылғыш келеді. Бос кезінде қабырға қалыңдығы 1, 5 см-ге дейін барса, толған кезде 2-3 мм-ге жұқарып созылады. Қуықтың ішкі қабырғасы - кілегейлі қабаттан, ортаңғысы - бірыңғай салалы ет қабатынан, сыртқысы - дәнекер қабаттан түзілген. Оның сыртқы және ішкі талшықтары ұзына бой жатса, ортаңғысындағысы оралып көлденең орналасқан. Бұл ет талшықтарының жиырылуы нәтижесінде қуық несептен босатылады. Несеп каналының қуықтан басталар жерінде сақиналы ет талшықтары жинала келіп, қысқыш жасап жатады. Ал қуық толынқырап кеткен кезде ет талшықтары босап, несеп каналының ашылуына себеп болады. Ішкі кілегейлі қабат куық созылғанда жазылып тұратын ығыспалы эпителийден тузілген. Несепағардың қуыққа ашылар тұсында кілегей қабықшасы қатпар түзеді. Ол қатпар қиғашталып, клапан тәрізденіп несепағардың аузын жауып, несептің кейін кетпеуіне кедергі болады.

Несеп каналы

Несеп каналы(мочеспускательный канал) - қуықтың зәр шығаратын түтігі. Ол ер адамда шәует (сперма) жолымен бірігіп келеді. Ер адамдардың несеп каналы басталар, ортаңғы және соңғы бөлімдерден тұрады. 1. Басталар бөлімінің ұзындығы 3-4 см, оны қуық түбіндегі қуық түбі безі (предстательная железа) қоршап жатқандықтан пред-стат бөлімі деп атайды. Осы бөлімнің екі жағынан шәует шашқыш ағысы мен куық түбі безінің түтікшелері ашылады. Несеп каналының қуықтан басталар жерінде бірыңғай салалы ет талшықтарынан түзілген ішкі қысқыш (сфинктер) жатады. 2. Ортаңғы бөлімі қысқа (1-3 см) жіңшіке болып келеді. Ол жамбастың түп жағында орналаскан. Бұл бөлігі бұлшық еттер мен шаңдырлары арқылы шат сүйегіне берік бекемделген. 3. Соңғы бөлімі- басқаларына қарағанда ұзындау (16-18 см), бұл жыныс мүшелерінің астыңғы кеуекті денесі болып саналады. Оның басталар жерінде бадана (Куперово) бездің бірнеше түтіктері ашылып, оның шығаратын сүйықтығы несеп каналына шығып отырады. Несеп каналының ішкі қабаты басталар бөлігінде - ауыспалы, ортаңғы бөлігінде - бір қабатты эпителиймен жабылған. Эпителий қабатындағы бокал тәрізді бездер үнемі кілегей шығарып, зәрдің оңай ағуына жағдай жасайды. Кілегейлі қабаттың сырт жағында ұзынша және көлденең орналасқан ет талшықтары жатады.

Әйел адамның несеп каналы - ер адамның несеп каналына қарағанда қысқа, әрі кең келеді, орташа ұзындығы 2-3 см. Куықтан басталып төмен қарай жүріп отырады, жамбас түбінен (диафрагмасынан) өтіп, клитор мен қынап кіреберіс аралығында ашылады. Несеп каналы қабырғасы кілегейасты ет қабаттарынан түзілген. Кілегейасты қабаты қан тамырлы келеді. Кілегейлі қабат ұзына бой қатпарлана жатады. Несеп каналыньщ қуықтың басталар жерінде бірыңғай салалы ет талшықтарынан түзілген еріксіз қысқыш болады, ал жамбас түбінен өтер жерде көлденең жолақты ет талшықтарынан түзілген ерікті қысқышы жатады.

Ішімдіктің зияны

Бірінші және екінші реттік зәр түзілу. Бүйректің гигиенасы

Бүйректен тәулігіне 1700-1800 л астам қан ағып өтеді. Бүйректе зәрдің түзілуі, оның қанмен ерекше қамтамасыз етілуіне тікелей байланысты болады. Бүйректе зәрдің түзілуі 2 кезеңнен тұрады: сүзілу (фильтрация), және қайта сіңірілу (реабсорбция) . Латынша «абсорбция» - сүзілу, «ре» - косымша кері қайту деген ұғымдарды білдіреді.

Зәр түзілудің сүзілу кезеңінде бүйректің қыртысты затында орналаскан бүйрек денешігіндегі қылтамыр шумағындағы қаннан зәр бөлінеді. Мұны бірінші реттік зәр түзілу деп атайды. Бірінші рет түзілген зәрдің мөлшері өте көп болады. Бүйректен ағып өтетін әрбір 10 л қаннан 1 л бірінші реттік зәр түзіледі. Бірінші реттік зәрдің құрамы қан сарысуына ұқсас, бірақ онда нәруыздар болмайды. Бірінші рет түзілген зәрдің құрамындағы судың көп мөлшері қайтадан канға өтеді. Сонымен бірге ағзаға қажетті қант, аминқышкылдары, натрий, калий иондары, су және басқа заттар да қайтадан қанға сіңіріледі. Судың және басқа заттардың қайтадан қанға сіңірілуі нәтижесінде тәулігіне шамамен 1, 5 л екінші реттік зәр түзіледі.

Бүйректе зәрдің сыртқа шығарылуы өсімді жүйке жүйесі арқылы (жұлынның сегізкөз бөліміндегі орталық) реттеледі. Сонымен бірге бүйректің кызметін реттеуге аралық мидан (гипоталамустан) түзіліп, гипофиздың артқы бөлімінен бөлінетін вазопрессин гормоны да қатысады. Зәрдің бөліну мөлшері әсер ететін заттарға (тағамға) және орта жағдайына да байланысты. Суық күндері суды көп ішіп, құрамында нәруызы көп тағамдарды пайдаланғанда зәр көп бөлінеді. Ауаның, температураның жоғарылауы, құрғақ тамақ зәр бөлінуін азайтады. Зәр несепағармен қуыққа толып, одан зәршығару өзегі (үрпі жолы) арқылы сыртқа шығарылады.

Бүйректің қалыпты жұмысын камтамасыз ету үшін көптеген жағдайларды есте сақтау қажет:

Салауатты өмір сүру;

Өте ащы, өте тұзды тағамдарды пайдаланбау;

Ішімдіктен, есірткіден, темекі тартудан аулақ жүру;

Әр түрлі қабынуға қарсы аурулардың алдын алу.

Бұл шаралардың бәрі де бүйректің қалыпты, ұзақ уақыт жұмыс істеуіне жағдай жасайтынын естен шығармаңдар.