Несеп каналы

Презентация қосу

Зәр шығару жүйесі
Денеден зәр жинақтау және зәр шығарылуының үшін
қызмет көрсететін бүйрек, тіпті органдар, — —
мочеточников, қуық пен уретра Зәр шығару
жүйесінің несеппен шығарылады, оның
органдарының жүргізіледі.
Бүйрек бұршағы тәрізді, бел омыртқа екі жағында
ішперде жерде орналасқан. оң бүйрек солға төмен
саны болып табылады. Кез келген орган бүйрек 200 г
және 10 12 см ұзындығы 120-ден тұрады. Омыртқа
жақын бүйрек және төменгі, жоғарғы ұшы оған
жойылады. бүйрек жоғарғы және төменгі полюстер
және екі шетінен, ішкі және сыртқы ажырата. соңғы
қуыстан ортасында бар — Вена, лимфа
тамырларының және мочеточников — бүйрек бүйрек
артериясы мен нервтердің, және барып жатады, ол
арқылы шлюз. барлық осы компоненттерінің
жиынтығы бүйрек аяғын қалыптастыру.
Бүйрек кеңістігін оларды кешіктіріп жеке талшықты
қабықшаның, дәнекер тінінің және фасции майлы
капсула, қоршалған.
Бүйрек зат 2-қабат, қыртысты және пособиясын
жасалған. қыртыстық зат 4 13 мм-ге дейін қалыңдығы
қамтиды. 15 құралымдардың бүйрек пирамидалар
атағын киіп, пішінін Конус — қыртысының астында
12 ұсынылған ми болып табылады
Бүйректің құрлысы
Бүйректің кесіндісінен оның сыртқы – қыртыс және ішкі – мыйлы қабаттарынан
тұратыны байқалады. Сыртқы қабатының түсі ішкі қабатына қарағанда ашықтау
келеді, әрі бағана тәрізденіп бөлек-бөлек жатқан ішкі пирамидалық (милы)
затының аралығына енеді. Бүйрек пирамидаларының саны 10-15 шақты болады.
Олардың кеңейген табаны сыртқа қарай сүйір келген жағы бүйрек ішіне қарай
жатады.
Бүйректің іші біртекті құрылыста келген нефрондардан тұрады. Олардың жалпы
саны 2 миллионға дейін жетеді. Осы нефрондар арқылы қаннан несеп бөлініп
шығарылады. Нефрон құрылысына келетін болсақ, ол капилляр шумағын орап
жатқан капсуладан басталады. Капсула мен капилляр шумағын бүйрек денешігі
деп атайды. Капсула қос қабырғалы тостағанша тәрізді, оның капилляр шумағына
тығыз байланысқан ішкі қабырғасы мен сыртқы қабырғасының арасында саңылау
кеңістік жатады. Осы кеңістікте қаннан сүзіліп шыққан сұйықтық (алғашқы несеп)
жиналады. Осы капсуланың түбінен басталатын прокимальды иректі түтікше
арқылы ағып отырып, мыйлы қабатындағы ілгекті түтікшенің төмен түсер иініне,
одан өрлеу иініне көтеріліп, бүйректің қыртыс затында жатқан дистальды иректі
түтікшеге жалғасады. Бұл түтікшелер жинағыш түтікшелерге, ал жинағыш
түтікшелер пирамида ұшына ашылады. Пирамиданың ұшындағы жинағыш
түтікшелер ашылған жерін пирамида емізікшесі деп атайды, оның осы сүйірленіп
келген жерін кіші тостағаншалар аузы кептеп жатады. Олар бір-бірімен бірігіп
үлкен тостағаншалар, ал бұлар қосылып бүйрек түбегіне көшеді. Ол бүйрек
қақпасынан төмен қарай түскен несепағарға жалғасады.
Бүйрекке енген қан құрамынан зәр бөліну процесі жүреді. Осыған байланысты
бүйрек қанмен жақсы қамтамасыз етіледі. Бүйрекке қанды әкелетін тамырды
бүйрек артериясы дейді. Ол бүйректің қыртысты заты мен мыйлы затының
шекаралығында тарамдалып, доға артериясын түзеді, олардан бүйрек капсуласына
қарай бет алған «әкелуші» артерия шығады. Ол бүйрек капсуласының ішіне еніп,
ұсақ капилляр тамырларына тарамдалып капилляр шумағын түзеді. Осы капилляр
шумағы тамырларының бірігуі нәтижесінде «әкетуші» артерия пайда болады. Осы
«әкетуші» артерия капсуладан шығып, екінші рет капилляр тамырларына
тарамдалып, бүйрек түтікшелерінің сыртын торлап жатып, зат алмасу процесін
жүргізеді. Осының нәтижесінде ғана артерия қаны вена қанына айналып, бүйрек
венасы арқылы бүйректен шығады
Бүйрек басқа мүшелермен салыстырғанда қанды 20 есе көп
қабылдайды. Бүйрек нефрондары мен қан тамырларынан
басқа оларды қоршап әрі байланыстырып жатқан дәнекер
ткандері бар. Бүйрек жұмысы нервтік және гуморальды
жолмен реттеліп отырылады. Бүйрек құрамында екі түрлі
жүйке талшықтары кездеседі – симпатикалық және
парасимпатикалық. Симпатикалық нерв импульстері арқылы
қан тамырлары тарылып, зәр бөліну азаяды. Ал
парасимпатикалық (кезеген нерв құрамында келетін) жүйке
талшықтарының импульстерінің әсерінен керісінше, несеп
бөліну процесі көбейеді. Бүйректе лимфа жүйесі де жақсы
жетілген.

Несепағар (мочеточник) – ұзындығы 30 см, ол бүйрек
түбегінен басталып, төмен қарай жүріп отырып қуыққа келіп
жалғасады. оны құрсақ және жамбас бөлігіне бөледі, ол кіші
жамбас ішімен төмен қарай жүріп отырып, сір қабықша
астынан, қуық қабырғасының төменгі жағынан қиғаш өтіп
түбіне таман ашылады. Несепағар қабырғасы үш қабаттан
түзілген: ішкі кілегей қабат іш жағын астарлап, ұзына бойы
қыртыстана жатса, ортаңғы қабаты жазық ет тканінен
түзілген. Мұның өзі екі бағытта жатқан ет талшықтарынан
тұрады: сыртқы – сақиналы, ішкі – ұзына бой. Ет
талшықтарының жиырылуы нәтижесінде бүйректен бөлініп
шыққан несеп әрдайым қуыққа қарай ағып отырады.
Несепағардың сыртқы қабатына келсек, ол дәнекер тканнен
түзіліп, сыртын қоршаумен бірге айнала жатқан мүшелермен
байланыстырып, орнына бекітіліп отырады. Осы аталған
несепағар қабаттары жалпы жасқы жетілмеген, сондықтан
да ішінде ағып жатқан несеп қабықша астынан да көрініп
жатады.
Қуық туралы
жалпы түсінік
Қуық (мочевой пузырь) – зәрдің уақытша жиналып тұратын
мүшесі. Ол жамбас қуысында, шат сүйегінің артында орналасқан.
Ер кісілерде қуық артында несепағар мен тік ішек және шәует
көпіршіктері жанаса жатады. Ал әйел адамдарда қынап пен жатыр
жатады. Оның алдыңғы кеңістігінде бос болбыр май ткані болады.
Қуық пішіні жалпы оның созылуына, толуына, тік ішек пен
жатырдың көлеміне қарай өзгеріп отырады. Ол несепке толған
кезде алмұрт тәрізді келеді, оның төменгі жағын түбі, жоғарғы
жағын ұшы, орта бөлігін қуықтың денесі дейді. Қуық түбінен несеп
каналы басталады. Қуық сыйымдылғы 700 см³.

Қуық – кіндік, жамбас, шат байламдары арқылы өз орнына бекіп
жатады. Оның қабырғасы өте созылғыш келеді. Бос кезінде
қабырға қалыңдығы 1,5 см-ге дейін барса, толған кезде 2-3 мм-ге
жұқарып созылады. Қуықтың ішкі қабырғасы – кілегейлі қабаттан,
ортаңғысы – бірыңғай салалы ет қабатынан, сыртқысы – дәнекер
қабаттан түзілген. Оның сыртқы және ішкі талшықтары ұзына бой
жатса, ортаңғысындағысы оралып көлденең орналасқан. Бұл ет
талшықтарының жиырылуы нәтижесінде қуық несептен
босатылады. Несеп каналының қуықтан басталар жерінде
сақиналы ет талшықтары жинала келіп, қысқыш жасап жатады.
Ал қуық толынқырап кеткен кезде ет талшықтары босап, несеп
каналының ашылуына себеп болады. Ішкі кілегейлі қабат куық
созылғанда жазылып тұратын ығыспалы эпителийден тузілген.
Несепағардың қуыққа ашылар тұсында кілегей қабықшасы қатпар
түзеді. Ол қатпар қиғашталып, клапан тәрізденіп несепағардың
аузын жауып, несептің кейін кетпеуіне кедергі болады.
Несеп каналы
Несеп каналы(мочеспускательный канал)— қуықтың зәр
шығаратын түтігі. Ол ер адамда шәует (сперма) жолымен бірігіп
келеді. Ер адамдардың несеп каналы басталар, ортаңғы және соңғы
бөлімдерден тұрады. 1. Басталар бөлімінің ұзындығы 3—4 см, оны
қуық түбіндегі қуық түбі безі (предстательная железа) қоршап
жатқандықтан пред-стат бөлімі деп атайды. Осы бөлімнің екі
жағынан шәует шашқыш ағысы мен куық түбі безінің түтікшелері
ашылады. Несеп каналының қуықтан басталар жерінде бірыңғай
салалы ет талшықтарынан түзілген ішкі қысқыш (сфинктер)
жатады. 2. Ортаңғы бөлімі қысқа (1—3 см) жіңшіке болып келеді.
Ол жамбастың түп жағында орналаскан. Бұл бөлігі бұлшық еттер
мен шаңдырлары арқылы шат сүйегіне берік бекемделген. 3. Соңғы
бөлімі— басқаларына қарағанда ұзындау (16—18 см), бұл жыныс
мүшелерінің астыңғы кеуекті денесі болып саналады. Оның
басталар жерінде бадана (Куперово) бездің бірнеше түтіктері
ашылып, оның шығаратын сүйықтығы несеп каналына шығып
отырады. Несеп каналының ішкі қабаты басталар бөлігінде —
ауыспалы, ортаңғы бөлігінде — бір қабатты эпителиймен жабылған.
Эпителий қабатындағы бокал тәрізді бездер үнемі кілегей
шығарып, зәрдің оңай ағуына жағдай жасайды. Кілегейлі қабаттың
сырт жағында ұзынша және көлденең орналасқан ет талшықтары
жатады.

Әйел адамның несеп каналы — ер адамның несеп каналына
қарағанда қысқа, әрі кең келеді, орташа ұзындығы 2—3 см. Куықтан
басталып төмен қарай жүріп отырады, жамбас түбінен
(диафрагмасынан) өтіп, клитор мен қынап кіреберіс аралығында
ашылады. Несеп каналы қабырғасы кілегейасты ет қабаттарынан
түзілген. Кілегейасты қабаты қан тамырлы келеді. Кілегейлі қабат
ұзына бой қатпарлана жатады. Несеп каналыньщ қуықтың басталар
жерінде бірыңғай салалы ет талшықтарынан түзілген еріксіз
қысқыш болады, ал жамбас түбінен өтер жерде көлденең жолақты
ет талшықтарынан түзілген ерікті қысқышы жатады.
Ішімдіктің зияны
Бүйрек
жұмысын
бұзады

Жасуша
Уланған қабынып
бүйрек
бүрісіп зәр
Ішімді зәрмен бірге
қажетті
бөлінуі
тоқтайды
к нәруыз
сыртқа
шығады

Бүйрек
жасушалары
зиянды
заттарды
шығара
алмайды
Бірінші және екінші реттік зәр
түзілу.Бүйректің гигиенасы
Бүйректен тәулігіне 1700-1800 л астам қан ағып өтеді.
Бүйректе зәрдің түзілуі, оның қанмен ерекше қамтамасыз Бүйректің қалыпты жұмысын
етілуіне тікелей байланысты болады. Бүйректе зәрдің түзілуі
2 кезеңнен тұрады: сүзілу (фильтрация), және қайта сіңірілу
камтамасыз ету үшін көптеген
(реабсорбция). Латынша «абсорбция» - сүзілу, «ре» -
косымша кері қайту деген ұғымдарды білдіреді.
жағдайларды есте сақтау қажет:
Зәр түзілудің сүзілу кезеңінде бүйректің қыртысты затында
орналаскан бүйрек денешігіндегі қылтамыр шумағындағы
қаннан зәр бөлінеді. Мұны бірінші реттік зәр түзілу деп
атайды. Бірінші рет түзілген зәрдің мөлшері өте көп болады.
Салауатты өмір сүру;
Бүйректен ағып өтетін әрбір 10 л қаннан 1 л бірінші реттік
зәр түзіледі. Бірінші реттік зәрдің құрамы қан сарысуына Өте ащы, өте тұзды тағамдарды
ұқсас, бірақ онда нәруыздар болмайды. Бірінші рет түзілген
зәрдің құрамындағы судың көп мөлшері қайтадан канға өтеді.
пайдаланбау;
Сонымен бірге ағзаға қажетті қант, аминқышкылдары,
натрий, калий иондары, су және басқа заттар да қайтадан
Ішімдіктен, есірткіден, темекі
қанға сіңіріледі. Судың және басқа заттардың қайтадан қанға
сіңірілуі нәтижесінде тәулігіне шамамен 1,5 л екінші реттік
тартудан аулақ жүру;
зәр түзіледі.
Бүйректе зәрдің сыртқа шығарылуы өсімді жүйке жүйесі
Әр түрлі қабынуға қарсы
арқылы (жұлынның сегізкөз бөліміндегі орталық) реттеледі. аурулардың алдын алу.
Сонымен бірге бүйректің кызметін реттеуге аралық мидан
(гипоталамустан) түзіліп, гипофиздың артқы бөлімінен
бөлінетін вазопрессин гормоны да қатысады. Зәрдің бөліну
Бұл шаралардың бәрі де
мөлшері әсер ететін заттарға (тағамға) және орта жағдайына бүйректің қалыпты, ұзақ уақыт
да байланысты. Суық күндері суды көп ішіп, құрамында
нәруызы көп тағамдарды пайдаланғанда зәр көп бөлінеді. жұмыс істеуіне жағдай
Ауаның, температураның жоғарылауы, құрғақ тамақ зәр
бөлінуін азайтады. Зәр несепағармен қуыққа толып, одан жасайтынын естен шығармаңдар.
зәршығару өзегі (үрпі жолы) арқылы сыртқа шығарылады.
Қорытынды
Зәр шығару жүйесі, экскреторлық жүйе – адам мен жануарлар организмінің артық суды, тұздарды, зат алмасудан пайда
болған қажетсіз заттарды сыртқа шығаратын органдары. Теңізде тіршілік ететін қарапайымдардың организмінен бөлініп
шығатын өнімдер (несеп, тер, т.б.) сыртқы ортаға диффузия арқылы немесе жиырылғыш вакуольдар көмегімен шығады.
Төменгі сатыдағы көп клеткалы су жәндіктерінде (губка, ішекқуыстылар) және аз қозғалатын теңіз жануарларында
(тікентерілілер) олар сыртқы ортамен байланысқан қуыстар арқылы шығып отырады. Төменгі сатыдағы құрттарда, сондай-
ақ, приапулид, кейбір аннелид және полихеттердің дернәсілі мен моллюскілердің Зәр шығару жүйесі қызметін арнайы
протонефридий түтікшелері атқарады. Бұл түтікшелердің бір ұшы сыртқа ашылады, ішкі жағы ерекше клеткалардан тұрады.
Буылтық құрттардың көпшілік түрінің Зәр шығару жүйесі – метанефридий (метамерлі орналасқан жұп түтікше).
Моллюскілерде мезодермадан дамыған зәр шығару органдарын целомодукта деп атайды. Ал шаянтәрізділердің Зәр шығару
жүйесі – мишық безі (бастағы өскін түбінде орналасқан без).

Құрлықта тіршілік ететін жануарлар организмінде (ылғалды үнемдеу үшін) тез еритін аммиак қиын еритін гуанинге
(өрмекші тәрізділерде) немесе несеп қышқылына (көпаяқтыларда, жәндіктерде, бауырымен жорғалаушыларда, құстарда)
айналады. Хордалылар арасында қабықшалылар мен асцидияда зәр арнайы қапшықта жиналады. Омыртқалы жануарларда
целомодуктадан бүйрек құралады. Бүйректе түзілген зәр несеп жолымен клоакаға немесе қуыққа келеді. Омыртқалылардың
эволюция даму жолында және жоғары сатыдағы омыртқалылардың жеке дамуында бүйрек дамуының 3 сатысы байқалады:

бастама бүйрек (пронефрос),
дене бүйрегі (мезонефрос),
соңғы не жамбас бүйрегі (метанефрос).

Адамның Зәр шығару жүйесі зәрді өндіретін бүйректен, зәрді шығаратын бүйрек тостағаншалары мен бүйрек астауларынан,
несеп (зәр) ағардан, қуықтан, несеп түтігінен тұрады. Бүйрек экскреторлық орган ретінде организмнен []азоттық зат алмасу
өнімдерін – мочевинаны, креатинді, мочевина қышқылын, артық тұздар мен суларды, т.б. бөтен заттарды шығарады.
Бүйректің басты қызметі – организмдегі су-электролиттік алмасуды реттеу. Су-электролиттік алмасу реттелген жағдайда,
организмдегі қанның көлемі мен осмостық қысымы және денедегі сұйықтық өз қалпын сақтайды. Сондай-ақ, бүйрек
организмдегі қышқылды-сілтілі тепе-теңдіктің негізгі реттегіші болып саналады. Организмнен шығуға тиісті зәр бүйрек
астауларынан несеп ағарға, одан біртіндеп қуыққа түседі.
Қолданылатын әдебиеттер
«Адам физиологиясы» ред. Х.Қ.Сатпаева, ж.б. Алматы «Білім» 1995 жыл.
100-106, 113-116 беттер

«Основы физиологии» ред. Н.Стерки, Москва «Мир» 1984 жыл 485-508
беттер.

«Физиология человека» ред. Р.Шмидт, Р.Тевс, Москва «Мир» 1986 жыл, 4-
ші том, 251-254, 259-560 беттер.

«Физиология человека» ред. Н.А.Агаджанян, Н.З.Толь, ж.б. Алматы,
Қазақстан. 1992 жыл, 175-192 беттер

5. Коробков А.В., Чеснокова С.А. Атлас по нормальной физиологии. - М.:
Медицина, 1987. - 398c.
6. Общий курс физиологии человека и животных / Под ред. А.Д.
Ноздрачева. - М.: Высшая школа, 1991. - 512c.

Ұқсас жұмыстар

Бүйректің топографиясы

Денедегі белоктың несепке араласып сыртқа шыгуы

Несептегі индиканды, ацетон, анытау

АТАЛЫҚ ЖЫНЫС МҮШЕЛЕРІ

Несеп жүйесінің аурулары

Емдеу және алдын - алу Көп жағдайда гонококктар пенициллинге және оның туындыларына төзімді

Несеп тас ауруы

Егістіктерге зиян келтіретін кеміргіштер

Аналық жыныс мүшелері

Еркек жыныс мүшелерінің аурулары

Пәндер