Құқықтық қатынастың субъектілері

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ШӘКӘРІМ
атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Инженерлік-технологиялық факультет
«Техникалық физика және жылуэнергетика» кафедрасы
«Экономика-құқық және экологиялық білім негізі»
Тақырыбы: Құқық түсінігі және құқықтық қарым-қатынас. Құқықтық қатынастың
субъектілері. Қоғамдық қатынастарды реттеудегі құқықтың маңызы және алатын орны.
Әлеуметтік нормалар жүйесі.

Орындаған: Тексерген:

Құдайбергенова Жансая Оқытушы: Бауыржан Қ.Б.
26.09.2020 26.09.2020

Семей 2020жыл
Жоспар:
1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
• Құқық түсінігі және құқықтық қарым-қатынас.
• Құқықтық қатынастың субъектілері.
• Қоғамдық қатынастарды реттеудегі құқықтың маңызы
және алатын орны.
• Әлеуметтік нормалар жүйесі.
3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Бұл жұмыстың маңыздылығы. Құқық әлеуметтік нормалардың ерекше жүйесі
болып, мемлекетпен бірге өмірге келіп, қоғамды реттеп(басқарып отырады.
Олар қоғамның, объективтік даму процесінің талабына сәйкес қалыптасты.
Құқықтың түсінігіне және мазмұнына келетін болсақ, оның сан қырлы түсінігі,
санқырлы мазмұны бар деуге болады.Ол қоғаммен бірге диалектикалық даму
процесінде болғандықтан оның мазмұны санқырлы бағытта дамып, байып отырады.
Ғалымдар құқықты зерттегенде бір(екі қырынан мазмұнын анықтап әр түрлі
қорытынды тұжырым жасап отырды. Мысалы, Аристотель құқықты саяси шындық,
әділеттік деді, орта ғасырдың ғалымдары құқық діни норма, Ж.Ж.Руссо құқық
қоғамдық билік деп түсіндірді.
Заң ғылымында құқық термині бірнеше мағынада қолданылады.
Біріншіден, құқық деген ресми түрде танылған жеке
және заңды тұлғалардың заңға сүйене отырып, әрекет жасау мүмкіндігі.
Мысал,азаматтардың еңбек ету бостандығы, білім алу, меншік иесі болу,
кәсіпкерлікпен шұғылдану құқығы.
Екіншіден, құқық деген – құқық нормаларының жүйеге келтірген жиынтығы.
Қазіргі замандағы өркениетті мемлекеттерде құқық барлық азаматтардың
еркін білдіретін саяси құралға айнала бастағанын мойындау керек. Қазақстан
мемлекетінде қалыптасып келе жатқан құқыққа да осындай жалпы әлеуметтік
тұрғыдан қару шындыққа сай келеді десек қателеспейміз. Құқықтың негізгі үш
тірегі бар: имандылық, қоғамның әлеуметтік – экономикалық жағдайы және
мемлекет.
Құқық түсінігі және құқықтық қарым-қатынас

Құқықтық қарым-қатынас – құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қарым-қатынас.
Бұған қатысушылар субъективті құқық иелеріне айналып, оларға міндеттер жүктеледі.
Құқықтық қарым-қатынас – жекелеген тұлғалар (азаматтар, ұйымдар, мемлекеттік органдар
мен азаматтар) арасындағы қарым-қатынас, олар заңмен қамтамасыз етілген ықтимал және
парыздық мінез-құлық өлшемдерін айқындайтын құқықтармен және міндеттермен өзара
байланысты. Мүмкіндік пен парыз нақты іс-әрекетпен, нақты мінез-құлықпен іске
асырылады. Құқықтық қарым-қатынас заңда көзделген фактілер орын алғанда, яғни шарттар
жасасылғанда, әкімшілік актілер қабылданғанда, құқық бұзушылық немесе оқиға болғанда,
т.б. жағдайларда туындайды.
Құқық – мемлекет шығарған немесе бекіткен, орындалуы мемлекеттік
аппараттың күшімен қамтамасыз етіліп отыратын жалпыға бірдей тәртіп
ережелерінің (нормалардың) жиынтығы. Құқықтың түсініктері бірнеше, бірақ
мазмұндары біреу-ақ.
Құқықтың мазмұнының негізгі элементтері:
- қоғамның және адамдардың мүдде-мақсатын қорғау, орындау;
- қарым-қатынастарды ретгеп, басқару;
- қоғамды дағдарысқа ұшыратпай, экономикалық, саяси әлеуметтік,
мәдениеттік т.б. бағытын дамытып, нығайту;
- мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың құзыретін, ара қатынасын
реттеп, басқарып отыру;
- халықаралық қатынастарды реттеп, басқару.
Құқықтың екі түрлі ғылыми түсінігі болады:
біріншісі – құқықтың объективтік түсінігі қоғамның объективтік
дамуына сәйкес жаңа қатынастардың қалыптасуы;
екіншісі – құқықтың субъективтік түсінігі объективтік қалыптасқан
қатынастарды реттейтін, басқаратын нормативтік актілерді
уақытында қабылдап, бекіту.
Құқықтың негізгі қағидалары:
1. Қоғамдағы әртүрлі мүдде-мақсаттарды нормативтік жүйемен
реттеп-басқару;
2. Адамдардың, ұйымдардың бостандығының іс-әрекетінің деңгейін,
Құқықтың екі түрлі ғылыми түсінігі болады:
1)құқықтың объективтік
түсінігі объективтік дамуына сәйкес жаңа
қатынастардың қалыптасуы;
2)құқықтың субъективтік түсінігі объективтік
қалыптасқан қатынастарды
реттейтін, басқаратын нормативтік актілерді
уақытында қабылдап, бекіту.
Құқықтың негізгі қағидалары:
1.Қоғамдағы әртүрлі мүдде-мақсаттарды
нормативтік жүйемен реттеп-
басқару;
2.Адамдардың, ұйымдардың ара қатынасындағы
келіспеушілікті
шешудің,реттеудің негізгі түрлерін белгілеп отыру;
3.Мемлекеттік органның қабылдаған, бекіткен
нормативтік актілернің
орындалуын бақылап отыру.
Құқықтық қатынастың субъектілері
Құқықтық қатынас элементтер құрамы бойынша күрделі
құрылымға ие

құқықтық қатынастың субъектісі

құқықтық қатынастың объектісі

субъективтік құқық және заңды міндет
Құқықтық қатынастардың субъектілері – бұл құқықтық
қатынастардың сәйкес субъективтік құқықтар мен міндеттерді
иеленген қатысушылары.
Құқықтық қатынас субъектісі – бұл өзінің құқықсубъектілігін
пайдаланушы құқық субъектісі. Құқықтық қатынастар
субъектілерінің келесі түрлері болады

1) Жеке субъектілер (жеке тұлғалар);
бұларға азаматтар, азаматттығы жоқ тұлғалар, 2) Ұжымдық субъектілер; бұларға
қосазаматтығы бар тұлғалар, шетелдік мыналар жатады: мемлекет (ол басқа
тұлғалар жатады. Азаматтығы жоқ тұлғалар мемлекеттермен халықаралық-құқықтық
мен шетелдік азаматтар Қазақстанның қатынастарға түскен жағдайда);
аумағында Қазақстан азаматтары сияқты мемлекеттік ұйымдар; мемлекеттік емес
құқықтарды иеленіп, құқықтық қатынастарға ұйымдар (жеке фирмалар, коммерциялық
түсе алады, алайда, оларға қатысты банкілер, қоғамдық бірлестіктер және т.б.).
заңнамамен орнықтырылған шектеулер бар,
мысалы, олар Қазақстан Республикасының
өкілдік органдарына сайлана және сайлауға
қатыса алмайды, Қарулы Күштер қатарында
қызметін өтемейді, мемлекеттік аппаратта
белгілі бір лауазымды иелене алмайды және
т.б.
Құқықсубъектілік– бұл тұлғаны құқық субъектісі ретінде сипаттайтын құқыққабілеттік пен
әрекетқабілеттіктің жиынтығы.
Құқықтық қатынастардың субъектілері болу үшін
тұлғалар құқыққабілеттік пен әрекетқабілеттікті иеленуі тиіс.

Құқыққабілеттік – бұл тұлғаның құқықтар мен
міндеттерді иелену қабілеті.

Әрекетқабілеттік – бұл тұлғаның өз
әрекеттері арқылы осы құқықтар мен
міндеттерді жүзеге асыру қабілеті.
Әрекетқабілеттіктің келес түрлері болады:
толық–18 жастан басталады; жартылай–14 пен
18 жас аралығында болады.
Қоғамдық қатынастарды реттеудегі құқықтың маңызы және
алатын орны

Құқық адамдардың өмірі мен тығыз байланыста дамиды:олардың бостандығын
қалыптастырады,мінез-құлқына, іс- әрекетіне, тәртібіне, сана сезіміне жан- жақты әсер
етеді, мүдде -мақсаттарының іске асуына қолайлы жағдай,қамқорлық жасап
қорғайды.Адамдардың жекелік топтық және қоғамдық қарым-қатынастарын
реттеп,басқарып отырады.
Құқық түсінігіне кірген аса маңызды белгілерінің бірі болып оның мемлекетпен тығыз
байланысы болып табылады. Бұл белгі мыналардан көрініс табады:
- мемлекет құқықты ресми түрде орнықтырып, оның орындалуын мемлекеттік
мәжбүрлеу арқылы қамтамасыз етеді;
- құқық мемлекеттік еріктің нормативтік көрінісі бола тұра, қоғамдық қатынастарды
таптық, жалпы әлеуметтік және басқа да мүдделерге сәйкес реттейді.
- құқық жалпыға міндетті сипатқа ие, бұл оның ерекше әлеуметтік реттеуші, заңды
және заңсыз ірекеттерді өлшеуші ретінде көрініс табуына мүмкіндік береді;
- басқа әлеметтік нормаларға қарағанда құқықтың реттеушілік рөлінің ерекшелігі
оның нормаларының өкілдік – міндеттеуші мазмұнымен байланысты.
Әлеуметтік нормалар жүйесі
Құқық әлеуметтік нормалардың ерекше жүйесі болып, мемлекетпен бірге
өмірге келіп, қоғамды реттеп(басқарып отырады. Олар қоғамның, объективтік
даму процесінің талабына сәйкес қалыптасты.
Әлеуметтік нормалар тарихи дамудың белгілі бір кезеңінде қоғамдық
қатынастар негізінде қалыптасқан әлеуметтік топтар мен жеке адамдар іс-
әрекеттерін реттейтін талаптар.Әлеуметтік нормалардың үш ерекшеліктері
бар:
1) қоғамдық маңызы бар іс-әректтерге ынталанудан шығады мақсат,ой-
арман,рухани құндылық т.б.
2) 2) белгілі бір жүйеге сәйкес келетін,міндетті түрде орындалатын тәртіптің
түрі мен шегін көрсетеді;
3) 3) қоғамдық ұйғарымның санкцияның негізі болуы керек.
Қорытынды
Құқық мемлекет тағайындаған және мемлекетте әрекет ететін құқық нормаларының жүйесі.
Құқық қоғамдағы адамдардың қарым-қатынасын реттейді, құқықтың қоғамдағы
адамдардың қатынасын реттеуі қызметі құқықтық нормалар қоғамдық практикаға, адамдар
мен ұйымдардың, органдардың іс-әрекетіне енген жағдайда толық орындалады.
Құқық мемлекет белгілеген немесе санкциялаған жалпыға бірдей міндетті мінез-құлық
ережелерінің жүйесі, олар арқылы қоғам мен жеке тұлғалардың аса маңызды мүдделері
жүзеге асырылады.
Құқық қоғамның саяси өмірінде маңызды рөл атқарады. Мемлекеттік органдардың
құрылымы және оларды жасақтау тәсілдері – лауазымды адамдарды сайдау және
тағайындау, олардың билік аясы, өкілеттігі, іс-әрекеті мен оның әдісткрі құқықтық нормалар
арқылы анықталады. Құқық қоғамның әлеуметтік өмірінде де зор рөл атқарады. Құқықтық
нормалар білім алудың, денсаулық сақтаудың, отбасын құрып, оны нығайтудың заңдық
шарттарын белгілейді.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында жеке меншіктің жан-жақты нысандары дамып
келе жатқан, белсенді бастамашыл кәсіпкерлік қызмет пен адамның саяси және басқа
құқықтарын еркін іске асыру мүмкіндіктеріне кең жол ашылып отырған жағдайларда,
қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған құқық жүйесі құрылуда.
Құқық - адамдардың өмір сүруі үшін қалыпты жағдайлар туғызуға, қоғамның барлық
бағыттарда дамуын заңдық жағынан қамтамасыз етуге тиісті мемлекеттік қуатты құрал
болып табылады. Құқық тек жұртты жазалау үшін, күштеу шараларын қолдану үшін ғана
қажет емес. Құқық азаматтардың өздеріне берілген құқықтар мен бостандықтарды
Пайдаланылған әдебиеттер:
Құқық түсінігі және құқықтық қарым-қатынас // URL: https://www.zharar.com/24597-abstract.html (дата
обращения: 26.09.2020).
Құқық түсінігі // URL: https://www.freepapers.ru/premium.html (дата обращения: 26.09.2020).
Құқықтық қатынастың субъектілері // URL:
https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D2%B1%D2%9B%D1%8B%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9
B%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BC-%D2%9B%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D1%81
(дата обращения: 26.09.2020).
Құқықтық қатынас элементтер құрамы // URL: https://lektsii.net/5-20735.html (дата обращения: 26.09.2020).
Қоғамдық қатынастарды реттеудегі құқықтың маңызы және алатын орны // URL:
https://www.yaneuch.ru/cat_53/y-negzder/530250.3379281.page2.html (дата обращения: 26.09.2020).
Қоғамдық қатынастарды реттеудегі құқықтың маңызы // URL:
https://www.myunivercity.ru/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA
%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE/%D0%BB%D0%B5%D1%83%D0%BC
%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%BA_%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB
%D0%B0%D1%80_%D0%B6%D0%B9%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%B3_%D1%8B
%D1%82%D1%8B_%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D0%BE%D1%80%D0%BD
%D1%8B/123971_2007386_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B01.html
(дата обращения: 26.09.2020).
Әлеуметтік нормалар жүйесі // URL:
https://kznews.kz/lifestyle/aleumettik-normalar-zhujesindegi-quqyqtyn-alatyn-orny-men-roli/ (дата обращения:
26.09.2020).
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Құқықтық қатынастар ұғымы, олардың белгілері

МЕНШІКТІҢ ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН СУБЪЕКТІЛЕРІ

Құқықтық нормалар

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚ

Халықаралық қатынастар

Азаматтық құқық қатынастарының ұғымы

Азаматтық құқықтық қатынастар

Құқықтық қатынастардың субъектілері

Азаматтық –құқықтық жауапкершілікті сақтандыру

Халықаралық қатынас

Пәндер