Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары

Презентация қосу

«ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ»
Практикалық жұмыс №13

Тақырыбы: Ядролық
зақымданулар орталығы
Жоспар
• Ядролық жарылыстың зақымдаушы
факторлары.
• Ядролық жарылыстың радиациялық
зақымдаушы факторлары.
• Ядролық жарылыстың радиациялық
емес факторларымен зақымдалуы.
2. 1949 ж. тамызда КСРО-да 3. Ядролық қару
Семей полигонында Биологиялық қару
бірінші атом бомбасын сынау Химиялық қару
өткізілді.

Химиялық қару Биологиялық қару
Ядролық жарылыстың зақымдаушы
факторлары.

Ядролық
жарылыстың Әсер ету Физикалық
зақымдаушы ұзақтығына табиғаты
факторлары байланысты бойынша
Ядролық жарылыстың зақымдаушы
факторлары:
Жарылыс
толқыны

Электромаг
Жарықтық
нитті сәулелену
импульс

Жергілікті
жердің
Енуші радиация
радиоактивті
зақымдалуы
Әсер ету ұзақтығына байланысты ажыратады:

Қысқа уақыт әсер ететін зақымдаушы
факторлар (жарылыс толқыны, жарықтық
сәулелену және енуші радиация);

Ұзақ уақыт әсер ететін фактор (радиоактивті
жердің зақымдалуы)
Физикалық
табиғаты
бойынша

Радиационды
Радиационды
емес
Ядролық жарылыстың радиационды
зақымдаушы факторлар
• Енуші радиация –жарылыс ортасынан жан жаққа
3 км дейін таралған гамма-сәулелер мен
нейтрондардың ағымы. Енуші радиацияның көзі
болып жарылыс уақытында соғыс жарақтарында
өтетін ядролық радиацияның бөліну және синтезі,
соған қоса ядролық бөлінудің радиактивті ыдырау
өнімдері болып таблады.
• Атомды және сутекті жарылыстар кезінде енуші
радиацияның әсер ету ұзақтығы бірнеше
секундтан аспайды, гамма-сәулелер түгелдей
ауамен толығымен сіңірілетін осы биіктікке
бұлттың көтерілу уақытымен анықталады.
• Гамма – кванттар • Нейтрондар жіті,
ядролық реакцияларда жарылыстың ядролық
жіті бөлінетін немесе ауа реакцияның өту
немесе грунт атомында жолында бөлінеді,
нейтрондармен негізінен жарылыстан
тудырылатын ядролық кейін 2 – 3 сек соң
өзгерістер кезінде ядролық бөлінуінің
туындайды. өнімдері ыдыраған
кезінде түзіледі.
Жергілікті жердің радиоактивті
зақымдалуы
• Уран және плутоний бөлінуінің
радиоактивті изотоптары ең қауіпті және
негізгі зақымдалу көзі болып табылады.
• Радиоактивді жауын шашындар жергілікті
жердің бірдей мөшлерде зақымдамайды.
Радиацияның ең жоғарғы мөлшері жарылыс
орталығы және эллипс осі маңайында, ал
жарылыс орталығынан және радиация
осінен алыстаған сайын радиация деңгейі
азаяды. Радиоактивді жауын шашындар
іздері 4 аймаққа бөлінеді:
Радиоактивті жауын шашындар іздері 4
аймаққа бөлінеді:
- Б аймағы
- А аймағы– – күшті
аз мөлшердег
мөлшердегі
зақымдалу і
аймағы; зақымдалу
аймағы;

- В аймағы
– қуіпті - Г аймағы–
мөлшердег аса қауіпті
і зақымдалу
зақымдалу аймағы
аймағы;
Ядролық жарылыстың радиационды емес
факторларымен зақымдалуы
• Жарылыс күші орта және күшті ядролық жарылыстардың
негізгі зақымдаушы факторы. Ол негізінен жарылыс
орталығынан барлық бағыттарға тарайын тығыздалған ауа
айғағы болып табылады. Адамдардың жарылыс күшімен
зақымдалу жарылыс толқыны фронтында шамадан тыс
қысымның, ауаның жылдамдық адымының және екіншілік
жарақаттайтын снарядтардың әсерімен туындайды.
• Ашық жерлерде 1 кг/кв.см мөлшерінен жоғары шамадан тыс
қысым жағдайында аса ауыр, өлімге әкелетін жарақаттар
туындайды; фронтта қысым мөлшері 0,5-0,9 кг/кв.см – ауыр
жарақаттар; 0,4-0,5 кг/кв.см – орташа жарақаттар; 0,2-0,3
кг/кв.см – жеңіл жарақаттар.
• Жер және әсіресе жер асты жарылыстар кезінде 5-7 балл
деңгейіндегі жер сілкінісімен тең жердің дірілі байқалады.
• Жарылыс күшінен қорғаныс құралына жергілікті жердің
жиырылыстары, қорғандар болады.
• Жарықтық сәулелену. Оттық шардан 10-20 сек бойы жоғары температуралы
күшті жарық ағымы мен жоғары температуралы жылу толқындары тарайды.
Оттық шар маңайында барлығы ериді, газ тәрізді жағдайға айналып,
саңырауқұлақ тәрізді бұлтпен бірге көтеріледі. Жарық сәулелерінің әсер ету
радиусы жарылыс күші мен түріне және атмосфераның мөлдірлігіне
байланысты.
• Жарықтық сәулелену жаңғыш заттардың жануын және массалы өрттер
тудырады, ал адамдар мен жануарларда– түрлі дәрежедегі дене кұйіктерін
тудырады.
• Зақымдаушы әсерінің дәрежесі жарық импульсімен, яғни жарықтанатын 1
кв.м дене бетіне түсетін энергия мөлшерімен анықталады, 1 кв.м
мөлшердегі килоджоульмен өлшенеді. 100-200 кДж/кв.м жарықтық импульс
I дәрежелі күйіктер, 200-400 кДж/кв.м – II, 400 кДж/кв.м жоғары – III
дәрежесін тудырады.
• Материалдардың зақымдалу дәрежесі олардың қызу дәрежесіне
байланысты, ол өзалдына бірқатар факторларға байланысты: жарықтық
импульс мөлшеріне, материалдардың қасиеттеріне, жылу сіңірілу
коэффициентіне, ылғалдылық, материалдың жаңғыштығымен және т.б.
• Соған қоса жарық импульсі адамдардың соқырлығын тудрады, әсіресе
қарашық кеңейгенде уақытты, түнде.
Электромагнитті импульс және екіншілік
факторының зақымдалуы.
• Ядролық жарылыс кезінде ауаның ионизацисы мен жоғарғы
жылдамдықпен электрондарың қозғалысы салдарынан импульсті электрлік
разряд пен ток түзетін электромагнитті аудан түзіледі. Атмосферада түзілген
электромагнитті импульс найзағай тәрізді антенналар, кабельдарда,
сымдарда күшті токтар бағыттау мүмкін. Бағытталған автоматты
ауыстырғыштардың өшірілуін, изоляцияның бұзылысын, радиоаппаратура
элементтерінің жанып кетуін және адамдардың электр тогымен
зақымдалуын тудыру мүмкін. ЭМИ әсер ету радиусы 1 мегатонн күшті ауа
жарылыстарында 32 км тең, 10 мегатонн –115 км дейін.
• Зақымдалудың екіншік факторларына өрттер мен химиялық және мұнай
өндеуші заводтара жарылыстар жатқызылады, олар адамдардың жалпылай
көміртек қышқылымен және өзге улы заттармен улану себептері болуы
мүмкін. Су қоймалардың және гидротехникалық құрылымдардың
бұзылысы салдарынан тұрғылықты жерлердің топан су басуының қаупін
тудырады.
Ядролық жарылыс тарихы

Ядролық жарылыс Бірінші жарылыс Аламогордодағы сынақ
полигонында 1945 жылғы 16 шілдеде жасалды.
1945 ж. тамызда әр қайсысының қуаттылығы
20 кт болатын 2 атом бомбасы Жапонияның
Хиросима (8 тамыз) мен Нагасаки(9 тамыз)
қаласына тасталып,үлкен адам шығынына ұшыратты
(Хиросимада 140 мыңдай, Нагасакида 75 мыңға жуық
адам). КСРО-да академик И.В. Курчатов басқарған
ғалымдар тобы ядролық қару жасады. 1947 ж. Кеңес
үкіметі КСРО үшін атом бомбасының құпиясы жоқ
екендігін мәлімдеді. 1949 ж. тамызда КСРО-да Семей
полигонындабірінші атом бомбасын сынау өткізілді.
1986 жылы 26 апрельде Украинаның Чернобыль
қаласында АЭС-те үлкен апат болды.КСРО-дағы
ядролық қаруды сынаудың барлық түрлері негізінен
экологиялық апат әкелді.
Сондықтан КСРО-ның ыдырауықарсаңында тәуелсіз
Қазақстан үшін ең басты мәселеел аумағындағы
ядролық қарудың тағдыры болды. КСРО-ның ыдырауы
алдында Қазақстанда 1040 ұрыс зарядты 104 “РС-20”
ракетасы (НАТО классификациясы бойынша – “СС-18”)
болды1994 ж. Қазақстан ядролық қарудан ерікті
түрде бас тартты.
Ядролық қару – жаппай қырып-жою қаруы.
Дүние жүзіндегі ең бірінші
атом
бомбаларының бірі, салмағы
20т
(1950 жылдар) Атом
бомбасы (Атомная бомба) —
авиациялық
ядролық бомбаның алғашқы
атауы. Оның әрекеті
жарылғыш тізбекті ядролық
бөлінуі реакциясына
негізделген.
Ядролық қару жаппай қырып-жою құралы ретінде қысқа мерзім ішінде
әкімшілік орталықтарды, өнеркәсіп және әскери нысандарды, әскерлер
тобын, флот күштерін талқандау, қоршаған ортаны радиоактивтік
ластандыру, жаппай бүлдіру, суға батыру, т.б. мақсаттар үшін
қолданылады. Ядролық қару адамдарға күшті моральдық және
психологиялық әсер етеді. Оның қуаттылығы тротилдік эквивалентпен
бағаланады. Қазіргі заманғы бұл қарудың қуаты ондаған тротилден
бірнеше ондаған млн. тротилге дейін жетеді.
Соққы толқын

Соққы толқын өз жолында кездескен барлық
нысандарғаәсер етеді.Мысалы, 100 кт
тротилдік эквиваленті бар ядролық жарақ
ауада жарылған кезде екпінді толқын
жасырынатын орыннан сыртқа, жарылыс
эпицентрінен 1,6 км қашықтықтағы
адамдарды апатқа ұшыратып,
4,5 км радиустағыкөп қабатты тас
ғимараттарды толықтай қиратады.Жарылыс
кезіндегі жарықтық сәулелену әр түрлі
материалдарды балқытады, тұтандырады,
түрін өзгертіп, көмірлендіреді.
Жанды тіндер әр түрлі дәрежедегі күйіктерге
ұшырайды; 1,4 км қашықтықта жасырынған
адамдар жарықтық сәулеленуге ұшырайды, 3,5
км-де ауыр дәрежедегі, 3,8 км-де орташа
дәрежедегі, 5 км-ге дейін жеңіл дәрежедегі
күйікке ұшырайды, 7 км радиуста өрттер
шығады.
Жер бетінде Су бетінде
Семей-Қазақстанның экологиялық апат аймағы

Ұқсас жұмыстар

Сыртқы сәулелену салдарынан сәулелі зақымдалу

Заманауи жаппай қырып жою қаруларының жалпы сипаттамасы

Ядролық жарылыстар

Зақымдаушы факторлар

Жаппай қырып жою қарулары

Жарықтық сәулелену

Радиацияның қоршаған ортаға әсері

Соққы толқын. Өткір радиация. Радиацияға қарсы қорғаныс

Соққы толқыны

Семей ядролық полигоны

Пәндер