Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары

«ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ» Практикалық жұмыс №13

Тақырыбы: Ядролық зақымданулар орталығы

Жоспар

Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары.

Ядролық жарылыстың радиациялық зақымдаушы факторлары.

Ядролық жарылыстың радиациялық емес факторларымен зақымдалуы.

2. 1949 ж. тамызда КСРО-да Семей полигонында

бірінші атом бомбасын сынау өткізілді.

3. Ядролық қару

Биологиялық қару

Химиялық қару

Биологиялық қару

Notes: 3. Ядролық қару

Биологиялық қару

Химиялық қару

Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары:

Әсер ету ұзақтығына байланысты ажыратады:

Қысқа уақыт әсер ететін зақымдаушы факторлар (жарылыс толқыны, жарықтық сәулелену және енуші радиация) ;

Ұзақ уақыт әсер ететін фактор (радиоактивті жердің зақымдалуы)

Ядролық жарылыстың радиационды зақымдаушы факторлар

Енуші радиация -жарылыс ортасынан жан жаққа 3 км дейін таралған гамма-сәулелер мен нейтрондардың ағымы. Енуші радиацияның көзі болып жарылыс уақытында соғыс жарақтарында өтетін ядролық радиацияның бөліну және синтезі, соған қоса ядролық бөлінудің радиактивті ыдырау өнімдері болып таблады.

Атомды және сутекті жарылыстар кезінде енуші радиацияның әсер ету ұзақтығы бірнеше секундтан аспайды, гамма-сәулелер түгелдей ауамен толығымен сіңірілетін осы биіктікке бұлттың көтерілу уақытымен анықталады.

Гамма - кванттар ядролық реакцияларда жіті бөлінетін немесе ауа немесе грунт атомында нейтрондармен тудырылатын ядролық өзгерістер кезінде туындайды.

Нейтрондар жіті, жарылыстың ядролық реакцияның өту жолында бөлінеді, негізінен жарылыстан кейін 2 - 3 сек соң ядролық бөлінуінің өнімдері ыдыраған кезінде түзіледі.

Жергілікті жердің радиоактивті зақымдалуы

Уран және плутоний бөлінуінің радиоактивті изотоптары ең қауіпті және негізгі зақымдалу көзі болып табылады.

Радиоактивді жауын шашындар жергілікті жердің бірдей мөшлерде зақымдамайды. Радиацияның ең жоғарғы мөлшері жарылыс орталығы және эллипс осі маңайында, ал жарылыс орталығынан және радиация осінен алыстаған сайын радиация деңгейі азаяды. Радиоактивді жауын шашындар іздері 4 аймаққа бөлінеді:

Радиоактивті жауын шашындар іздері 4 аймаққа бөлінеді:

Ядролық жарылыстың радиационды емес факторларымен зақымдалуы

Жарылыс күші орта және күшті ядролық жарылыстардың негізгі зақымдаушы факторы. Ол негізінен жарылыс орталығынан барлық бағыттарға тарайын тығыздалған ауа айғағы болып табылады. Адамдардың жарылыс күшімен зақымдалу жарылыс толқыны фронтында шамадан тыс қысымның, ауаның жылдамдық адымының және екіншілік жарақаттайтын снарядтардың әсерімен туындайды.

Ашық жерлерде 1 кг/кв. см мөлшерінен жоғары шамадан тыс қысым жағдайында аса ауыр, өлімге әкелетін жарақаттар туындайды; фронтта қысым мөлшері 0, 5-0, 9 кг/кв. см - ауыр жарақаттар; 0, 4-0, 5 кг/кв. см - орташа жарақаттар; 0, 2-0, 3 кг/кв. см - жеңіл жарақаттар.

Жер және әсіресе жер асты жарылыстар кезінде 5-7 балл деңгейіндегі жер сілкінісімен тең жердің дірілі байқалады.

Жарылыс күшінен қорғаныс құралына жергілікті жердің жиырылыстары, қорғандар болады.

Жарықтық сәулелену. Оттық шардан 10-20 сек бойы жоғары температуралы күшті жарық ағымы мен жоғары температуралы жылу толқындары тарайды. Оттық шар маңайында барлығы ериді, газ тәрізді жағдайға айналып, саңырауқұлақ тәрізді бұлтпен бірге көтеріледі. Жарық сәулелерінің әсер ету радиусы жарылыс күші мен түріне және атмосфераның мөлдірлігіне байланысты.

Жарықтық сәулелену жаңғыш заттардың жануын және массалы өрттер тудырады, ал адамдар мен жануарларда- түрлі дәрежедегі дене кұйіктерін тудырады.

Зақымдаушы әсерінің дәрежесі жарық импульсімен, яғни жарықтанатын 1 кв. м дене бетіне түсетін энергия мөлшерімен анықталады, 1 кв. м мөлшердегі килоджоульмен өлшенеді. 100-200 кДж/кв. м жарықтық импульс I дәрежелі күйіктер, 200-400 кДж/кв. м - II, 400 кДж/кв. м жоғары - III дәрежесін тудырады.

Материалдардың зақымдалу дәрежесі олардың қызу дәрежесіне байланысты, ол өзалдына бірқатар факторларға байланысты: жарықтық импульс мөлшеріне, материалдардың қасиеттеріне, жылу сіңірілу коэффициентіне, ылғалдылық, материалдың жаңғыштығымен және т. б.

Соған қоса жарық импульсі адамдардың соқырлығын тудрады, әсіресе қарашық кеңейгенде уақытты, түнде.

Электромагнитті импульс және екіншілік факторының зақымдалуы.

Ядролық жарылыс кезінде ауаның ионизацисы мен жоғарғы жылдамдықпен электрондарың қозғалысы салдарынан импульсті электрлік разряд пен ток түзетін электромагнитті аудан түзіледі. Атмосферада түзілген электромагнитті импульс найзағай тәрізді антенналар, кабельдарда, сымдарда күшті токтар бағыттау мүмкін. Бағытталған автоматты ауыстырғыштардың өшірілуін, изоляцияның бұзылысын, радиоаппаратура элементтерінің жанып кетуін және адамдардың электр тогымен зақымдалуын тудыру мүмкін. ЭМИ әсер ету радиусы 1 мегатонн күшті ауа жарылыстарында 32 км тең, 10 мегатонн -115 км дейін.

Зақымдалудың екіншік факторларына өрттер мен химиялық және мұнай өндеуші заводтара жарылыстар жатқызылады, олар адамдардың жалпылай көміртек қышқылымен және өзге улы заттармен улану себептері болуы мүмкін. Су қоймалардың және гидротехникалық құрылымдардың бұзылысы салдарынан тұрғылықты жерлердің топан су басуының қаупін тудырады.