Қазақстан Республикасында және шетелде инклюзивті білім берудің даму тарихы

Презентация қосу

Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық Университеті

Қазақстан Республикасында
және шетелде инклюзивті білім
берудің даму тарихы

Орындаған: Оңғарбай Әлия
Қапи Шуақ
Сағатова Айгерім
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Назарбаевтың 2014 жылғы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат,
бір мүдде, бір болашақ» атты халыққа Жолдауында даму мүмкіндігі шектеулі
адамдарға қолдау мен көмек көрсету мәселесіне арнайы тоқталғаны белгілі.
Атап көрсетсек, «...мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу
керек. Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуға тиіс. Бізде аз емес,
ондай адамдарға қамқорлық көрсетілуге тиіс – бұл өзіміздің және қоғам
алдындағы біздің парызымыз.
Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттарына
баршаның сапалы білім алуға құқықтарының теңдігі; әрбір адамның зияткерлік
дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке ерекшеліктері ескеріле отырып,
халықтың барлық деңгейдегі білімге қолжетімділігі жатады («Білім туралы» ҚР
Заңының, 3-бабының, 1, 2-тармақтары). Инклюзивті білім беру баршаның
сапалы білімге қол жетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған білім беру
жүйесін тарату процестерінің бірі болып табылады.
Өткен жүзжылдықтың аяғынан бастап инклюзивті білім беруді дамыту әлемнің
көптеген: АҚШ, Ұлыбритания, Дания, Испания, Финляндия, Германия, Италия,
Австралия және т.б. елдерінде білім беру саясатының жетекші бағдарына айналды. Осы
елдерде балалардың дамуы мен әлеуметтік бейімделуі үшін тиісті психологиялық-
педагогикалық жағдай жасалған жалпы білім беру ұйымдарында психикалық және дене
бұзылыстары бар, дамуында артта қалушылығы бар балалар қалыпты дамыған
құрдастарымен бірге табысты білім алуда.Бүгінгі бала – ертеңгі азамат. Сол азаматты
балабақшадан бастап болашақ өмірге бейімдеу, дені сау адамдардың арасында өздерін
жәйлі сезіну үшін қолайлы атмосфера қалыптастыру – білім беру ұйымдарының міндеті
болып табылады.Мүмкіндігі шектеулі балалардың дамуында қазіргі заманға сай моделін
құрудың басты бағыты − бұл білім беру қызметтерінің сапасын арттыру және қол
жетімділігін қамтамасыз ету үшін жағдайларды жасау.
Инклюзивті білім берудің халықаралық тәжірибесі
Инклюзивті оқыту – ерекше мұқтаждықтары бар балалардың жалпы білім
беретін мекемелердің оқыту үрдісін сипаттауда қолданылады. Демек, инклюзивті
оқыту негізінде балалардың қандай да бір дискриминациясын жоққа шығару, барлық
адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге оқытудың ерекше
қажеттілігі бар балаларға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр. Осы
бағыт балаларды оқуда жетістікке жетуге ықпал етіп, жақсы өмір сүру жағдайын
қалыптастырады. Инклюзивті білім беру мәселесі шет елдерде 1970 жылдан
бастау алады, ал 90-жылға қарай АҚШ пен Еуропа өздерінің білім беру саясатына
осы бағдарламаны толық енгізді. Бүгінгі таңдағы білім беруді дамытудың негізгі
сипаттамаларының бірі, жаңа бағыттағы арнайы білім беруді талап ететін балаларға
тең дәрежеде білім беру мәселесі болып табылады. «Жалпыға бірдей білім»
бағдарламасына сәйкес 1994 жылы Саламанка қаласында (Испания) арнайы
қажеттілігі бар балаларға білім беруді дамытуға арналған бүкіләлемдік конференция
болып өтті. Конференция соңында Саламан декларациясы жасалды.
Ресей Федерациясының білім және ғылым министрлінің айтуы бойынша 2008-
2009 жылдары инклюзивті білім беру үлгісі экспериментальды түрде көптеген
білім беру мекемелеріне енгізілген. Ресейде мүгедек балаларды оқытудың
инклюзивті білім беруден басқа да нұсқалалары бар: арнайы мектептер мен
интернаттар; коррекциялық мектептер; «Интернат-үйлер»; үйден оқыту;
қашықтықтан оқыту. Швеция. Бұл елде ерекше қажеттілікке мұқтаж балалар
қарапайым сыныптарға орналастырылған және олар онда қажетті қолдау алуда
(сыныпта арнайы педагогтың немесе ассистенттің көмегі және көмекші арнаулы
құралдарды қолдану). Есту, көру қабілеттері бұзылған, ойлауында қалушылық бар
балалар ауытқулары бойынша бөлінген арнайы мектептерде білім алады, олар
мұнда 21-23 жасқа дейін оқи алады. Ойлауы артта қалған балаларға арналған
арнайы мектептер жалпы білім беретін мектептердің ғимараттарына сыныптарды
біріктіру жолымен орналасқан. Франция. Франциядағы арнайы білім беру жалпы
білім беретін мектептерге дамуында жетпіспеушілігтері бар балалардың санын
неғұрлым көбейтуге бағытталған.
АҚШ. АҚШ-тың мүмкіндігі балаларды оқытудағы қазіргі саясаты жалпы және
арнайы оқытуды біріктіру ұсыныстарынан тұрады. Бұл біріктірулерде 3 негізгі жолдар
бар: «негізгі бағыт», «жалпы білім инициативасы», «енгізу». Бұл арнайы білім беру
алаңында үлкен дау-дамай тудыруда. «Негізгі бағыт» мүмкіндігі шектеулі балаларды
оқыту негізгі мектептерде оқытуды көздейді. Бұл балалар қоғамға араласуы керек
болғандықтан, оларды әлеуметтік және білім беру қызметтеріне қосу керек деп
есептейді. «Жалпы білім беру инициативасы» - бұл АҚШ-тың білім департаментінің
арнайы білім беру бөлімінің ұсынысы. Жалпы білім беру инициативасы – дамуында
ауытқуы бар балаларға білім беру шарттарына фундаментальды өзгеріс енгізуді ұсына
отырып, «негізгі бағыттан» ары қарай дами түскен. Кейбір дефектологтар мен негізгі
мектептің басшылары жалпы білім беру инициативасын мақұлдаса, кейбір
дефектологтар мен негізгі мектептің мұғалімдері ауытқуы бар балаларға жалпы білім
беру инициативасының әсер ету мүмкіндіктерін түсіну үшін қосымша сынақтар мен
зерттеулер қажет дейді.
Қазақстандағы инклюзивті білім беру жүйесі
Білім беру саласындағы негізгі халықаралық құжаттарға сәйкес Қазақстан
Республикасының заңнамасында даму мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін білім алуға тең
құқықтар қағидаты көзделген. Біздің елімізде инклюзивті білім беру жүйесінің дамуы туралы
ресми дерек «Қазақстан Республикасының Білім беруді дамытудың 2010-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасында» көрсетілген. Республикада 2375 бала үшін 166
балабақшада инклюзивті білім беру жүзеге асырылуда, бұл анықталған даму мүмкіндіктері
шектеулі балалардың жалпы санының 14%-ын құрайды. Бұдан басқа, даму мүмкіндігі
шектеулі балаларға арналған 39 арнайы балабақша мен жалпы мақсаттағы балабақшаларда
315 арнайы топ жұмыс істейді. Олардың контингенті балабақшаларда 4945 баланы, арнайы
топтарда 5879 баланы құрайды. Арнайы мектепке дейінгі ұйымдарға баруға мүмкіндігі жоқ
мүмкіндігі шектеулі балалар үшін оңалту орталықтарында, психологиялықпедагогикалық
түзету кабинеттерінде (бұдан әрі − ППТК) түзетупедагогикалық қолдау көрсету көзделген.
Республиканың жұмыс істеп тұрған 129 ППТК-де негізінен мектепке дейінгі жастағы
балаларға қызмет көрсетіледі. Даму мүмкіндіктері шектеулі 43811 баланың 15244-і мектепке
дейінгі тәрбиемен қамтылған.
Қазақстан Республикасында 2020 жылға қарай инклюзивті білім жүйесі
енгізеледі; инклюзивті білім үшін жағдай жасайтын мектептердің үлесі мектептердің
жалпы санынан 70%-ға ұлғаяды; мүгедек балалар үшін «кедергісіз қол жеткізуді»
жасайтын мектептердің үлесі мектептердің жалпы санынан – 20%; инклюзивті
біліммен қамтылған балалардың үлесі даму мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы
санынан 50% құрайтын болады. Бүгінгі таңда елімізде 18 жасқа дейінгі мүмкіндігі
шектеулі балалар саны 138,5 мыңды құрайды. Ол жалпы бала санының 2,8%
құрайды. Оның ішінде 44 мың 773 мектепке дейінгі мүмкіндігі шектеулі балалар.
Инклюзивті білім беруді даму мүмкіндіктері шектеулі балалардың білім алу жүйесін
жетілдірудің басты бағыттарының бірі ретінде қарастырған жөн. Бала және оның ата-
анасының тұрғылықты жеріне сәйкес жалпы типтегі мекемелерде мұндай балаларға
білім беруді ұйымдастыру оларды ұзақ мерзімге мектеп-интернатқа жіберуден
сақтап, отбасында тәрбиеленіп тұруы үшін жағдай жасайды, қалыпты деңгейдегі
дамыған құрдастарымен күнделікті қарым-қатынас жасауды қамтамасыз етеді,
әлеуметтік бейімделуі және қоғамға кіріктіруге қатысты мәселелерді тиімді шешуге
мүмкіндік береді.
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Инклюзивті білім берудің мазмұны

Қазіргі әлемдегі инклюзивті білім беру жағдайы

ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ

Психикалық дамуында кемістігі бар балалар

Мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту және тәрбиелеу

Жалпы білім беру ұйымдарындағы инклюзивті үрдістің құқықтық негіздері

Инклюзивті білім беру

Конвенцияның негізгі мақсаты - максималды түрде баланың қызығушылығын сақтау

Қазақстан Республикасында инклюзивті білім беруді дамыту

Мүмкіндігі шектеулі балалардың білім алу құқықтары

Пәндер