Байкал дейді, орыс

Презентация қосу

Байкал
Байкөл (көнетүркіше bay köl — бай көл; кейде Байкал дейді, орыс. Байкал) —
Шығыс Сібірдің оңтүстігіндегі әлемдегі ең терең көл және ең ірі тұщы судың табиғи
сутоғаны болып табылады. Көл іші мен жағалауы өте бай флора мен фаунасымен
ерекшеленеді. Жергілікті тұрғындар тарихи көлді «теңіз» деп атайды.
Байкал — Шығыс Сібірдің оңтүстігіндегі тұщы көл. Теңіз деңгейінен 456 м
биіктіктегі тауаралық тектоникты ойыста орналасқан. Дүние жүзіндегі аса ірі көлдің
қатарына жатады. Ауданы 31,5 мың км², суының көлемі 23,6 мың км3. Ұзындығы 636
км, ені орта есеппен 48 км. Байкал — жер бетіндегі ең терең көл (1620 м), орташа
тереңд. 730 м. Көлде дүние жүзіндегі тұщы су қорының (мұздықтарды есептемегенде)
20%-і шоғырланған. Жағасы аз тілімделген. Геофизикалық зерттеулер көл суының
астында 6000 метрге жететін шөгінді қабаттың жатқанын көрсетті. Ірі шығанақтары
— Баргузин, Чыркуй, Провал, ірі түбегі — Әулие Тұмсық. Көлде 27 арал бар, ең
үлкені—Ольхон (730 км²). Көлге 336 өзен құяды. Олардың ірілері: Селенга, Баргузин,
Жоғ. Ангара, Турка, т.б. Бір ғана Ангара өз. ағып шығады. Байкалға құйылатын судың
50%-ы Селенга өзенінен келеді. Ең биік су деңгейі тамыз — қыркүйек, ал ең төмен
деңгейі наурыз — сәуір айларында байқалады. Судың беткі қабатының температурасы
тамыз айында 9 — 12ӘС-қа дейін көтеріледі. Желтоқсанның соңы мен қаңтардың
басында суы қатады, мамырда мұзы ериді. Мұздың қалыңдығы 70 — 115 см-ге дейін
барады. Суы өте мөлдір (40 м тереңдіктен көл түбін көруге болады), әрі оттегіне бай.
Байкалда жануарлардың 1800, өсімдіктің 600 түрі кездеседі. Жануарлардың 82%-ы
эндемиктер (байкал итбалығы, тірі туатын голомянка балығы, байкал түркесі, т.б.).
Кәсіптік маңызы бар омул, хариус, т.б. балықтар ауланады. Байкал, Усть-Баргузин,
Нижнеангарск порттары аралығында кеме қатынайды. Көл төңірегінде туризм жақсы
дамыған. Байкалдың солтүстік-шығыс бөлігі Баргузин қорығының құрамына енеді.
Морфометриясы
Теңiз деңгейiнен биіктігі - 456—457м

Өлшемі - 636 × 79,5 км

Ауданы - 31 722 км²

Көлемі - 23 615 км³

Жағалау сызығының ұзындығы - 2000 км

Тереңдігі - 1642 м

Орташа тереңдігі - 744,4 м
С
д
у
ы
д
ң
ы
т
ң
ұз

Гидрологиясы
м
д
ө
ы
л
л
ді
ы
р
ғ
лі
ы
гі
-
-
0,
0
м
0
‰
Су алабы
Суды жинау ауданы - 571 000 км²

Құятын өзендері:

Жоғ
Селе арғы
нга Барг
узин
, Анга
ра
,
Байкал – бірегей тұщы су көлі. Көлемі және тереңдігі
бойынша әлемде бірінші орында тұр. Онда әлемтұщы суының 20%,
ал Ресей тұщы суының 80% көлемнен артық су бар. Судың улкен
көлемі мен үнемі төмен температуралар салдарынан су айналым
және өздігінен тазарту процесстері баяу жүреді. Әйтсе де, 1960-шi
жылда, қоғам наразылықтарына қарамастан, көл жағасында Байкал
целлюлоза-қағаз комбинаты (БЦҚК) құрылды. Ал кешірек Байкалға
ағып құятын Селенга өзенінде Селенга целлюлоза картон комбинаты
құрылды. 1970-80 жылдары Прибайкалье және Забайкалье
өндірістерін белсенді игеру мен транспорттық және рекреациялық
игеру жүрді, ағаш дайындау іске қосылды. Көлдің
солтүстігінде Байкало-Амурская магистраль құрылды; Солтүстік
Байкалды 150 мың тұрғыны бар өндіріс орталығы ретінде
дамытудың жоспарлары болды. Бұл Байкалдың және оның
ағыстарының гидрохимиялық жағдайының нашарлауына,
атмосфераның ластануына, эроциялақ процесстердің дамуына,
Байкалдың тірі организмдерінің жоюлуына алып келді, орманға да
өз әсерін тигізді. Байкал – әлемдегi тұщы судың терең сулы фаунасы
бар жалғыз суат болып есептеледі.
Орналасуы
Координаттар: 53°13′00″ с. е. 107°45′00″ ш. б. (G) (O) (Я) (T)
Ел - Ресей
Аймақ - Иркутск облысы
Аудан - Ангара
Су ерекшелігі
Байкал тарихында оның флорасы мен фаунасын зерттеуге
ерекше орын алады. Анықталғанындай, көлдің су жергілікті флора
мен фаунаның, оның бірегей тазалығын міндетті. табиғи жүйелердің
барлық элементтері бір-бірімен өзара байланысты және әсері болып
табылады. Көлі су жоғары оттегімен болып табылады. Ол еріген
минералды заттар мен органикалық қоспалардың құрамында шамалы
саны. Тіпті ластануы адам қызметінің нәтижесінде пайда болатын, су
сапасын айтарлықтай нашарлауына әкеп соқпайтын. өнеркәсіп және
туризм саласының дамуы көлінің экологиялық мемлекет үшін бекер
өтпейді. Алайда, оның сипаттамалары зертханада алынған өнімнің су
айдау жақын қалады. оның тамаша тазалығы үшін себептерінің бірі
микроскопиялық шаян өмірінде болып табылады. Бұл өкілі фауна
Байкал тарихында маңызды рөл атқарды. Шаян үлкен мөлшерде
тұқымдарының және табиғи көлдің су тазартып, органикалық сіңіріп
алады.
ПАЙДА ГИПОТЕЗА
Байкал құрылу тарихы кейбір дау туғызады. көл қыртысының сынған
пайда үлкен бассейнінде орналасқан. салдарынан тектоникалық
себептері Байкал пайда болуы. Еуразиялық және үнді - Кейбір
зерттеушілер қуысы екі құрлықтық таңбаларының өзара нәтижесінде
бұл нұсқасын ұсынды. Басқа көл түрлендіру кінәсінен аймағында
орналасқан деп тұжырымдайды. Мұндай қыртыс түрі алшақтықты
литосфералық тақталарының жылжу шекарасында орын алады.
Сонымен қатар, жанартау рок бетіне қашып туындаған вакуум
ошақтарында пайда туралы гипотеза, көзқарасы ғылыми тұрғыдан
нашар негізді бар. Бұл нұсқа бойынша, бұл шөгуі шұңқырлар себеп
болды.
Тарихы туралы даулар Байкал шыққан жалғастыруда. Алайда, осы
аймақтағы өсті сейсмикалық белсенділік су пайда тектоникалық
табиғаты үшін ешқандай күмән қалдырмайды.
ЖАС
Ғалымдардың айтуынша қатты Байкал тарихы ұзындығы
шамамен келіспеймін. Дәстүрлі нұсқа көл 25 млн жыл бойы бар
екенін мәлімдейді. Бұл гипотеза бірқатар күмән туғызады.
Әдетте, оның бастапқы түрінде сақталған көлдер астам 10-15
мың жыл емес. балшық үлкен сомасының төменгі жиналуына
байланысты, бұл кейін олар батпақтар айналады. сұрақ
туындайды: неге, тарихы Байкал жылдары көптеген
миллиондаған қарамастан бірдей тағдырын шегеді емес?
жанама кейбір зерттеулер расталған балама нұсқасы бар. Оның
айтуынша, көлі жасы шамамен 8000 жыл. дәстүрлі және
баламалы теориялары арасындағы қызығы үлкен сәйкессіздік.
Қазіргі уақытта, Байкал жасына мәселе ашық болып қалуда.
Тарихы
Байкал даму тарихы б.д.д. ІІ ғасырдан шамамен бастады. Көлдің
алғашқы ескертпені сол дәуірдің қытай қолжазба бар.
Археологтар айтуынша, 3000 жыл бұрын, Байкал облысы моңғол
тайпаларының, Эвенкі бабаларымыз мекендеген. ерте орта
ғасырларда оңтүстік Сібірде қытай жазбаша көздері «guligan» деп
аталды, ұлтын, пайда болды. металдар пах алдық оның өкілдері,
мал шаруашылығы және ауыл шаруашылығы айналысты. XVII
ғасырда батысқа оңтүстік Сібірге қоныс моңғол тайпаларының
Бурят ұлты қалыптастыру.
Байкал ашу Ресей тарихы казак Kurbat Иванов атымен
байланысты. оның басшылығымен экспедициясы 1643 жылы көл
жетті. Байкал тарихы одан әрі дамыту, алдын ала белгіленген
облысының байлығы туралы патша үкіметі баяндамалар алынған.
Қысқаша, 1665 жылы тұтқынға жолында оның жағалауына барып
атақты діни қызметкер Аббақұқ, көл сипаттайды.
Ғұмырын Байкал көлін зерттеуге арнаған атақты Г.Ю.
Верешчагиннің есептеуіне қарағанда, көлге ешқандай өзен
құймай тұрғанның өзінде Ангара Байкалдың суын
тауысуы үшін 400 жыл ағуы керек екен.
Көлде өсімдіктердің 850, жануарлардың 1400 түрі бар. Бұл жердегі
өсімдіктердің 133 түрі, жануарлардың 848 түрі басқа жерлерде
кездеспейді. Байкал, сондай-ақ, ежелгі жаратылыстардың табиғи
мұражайы ретінде белгілі. Бұл жерге жоғарыда атап кеткен
эндемиктердің келгеніне 5 миллион жылдан асқан екен.
Тіпті жазда көл су 10 ° С жоғары қыздыруға емес, максималды
температура 23 ° С кезінде бақылау бүкіл тарихында атап өтті Қыста, су
толықтай дерлік айна қатып. мұз қалыңдығы 1 м дейін жетеді, ал кейбір
жерлерде дейін 2 м болуы мүмкін. Қыста, көл балық оттегі тапшылығы
шегеді. Байланысты бірнеше метр кең мұз жарықтары ауыр аяз үшін.
Олардың ұзындығы 10-30 км. жарықшақты тесіп оттегімен су қанықтылық
жүреді. Бұл өлімнен балық үлкен санын сақтайды. көл кезең толық қату
әдетте мамыр қаңтардан бастап созылады. Жолаушылар және жүк шарлау
маусым айында басталады және қыркүйек айында аяқталады.
Байкалдың табиғи қоры өте мол.
Ол минералды-шикiзат базасынан, су және гидроэнергетикалық,
орман, аңшы-кәсiпшiлiк, рекреация және басқа ресурстардан
құралады. Аймақ үлкен дәрежеде тас көмір және қоңыр көмірге бай,
алайда, түбегейлi ауқымдарда Байкал алды және Иркутск көмір
бассейндері пайдаланылады. Қолданылып жатқан немесе сақталып
тұрған темір кендері Байкал алды аумағында бар. Ең ірі түстi
металлдардың кендерi (қалайы, молибден, вольфрам, кен, алтын, уран
және сирек кездесетiн элементтер, қорғасын, мырыш) Байкал алды да
өнделеді.
Экологиясы
Қазiргi
Қазiргi кездегі
кездегі Байкал
Байкал көлінің
көлінің мәселесі
мәселесі 1960-шi
1960-шi жылдан
жылдан бері
бері орын
орын алып
алып келе
келе жатыр.
жатыр. Судың
Судың улкен
улкен көлемі
көлемі
мен үнемі төмен температуралар салдарынан су айналым және өздігінен тазарту процесстері
мен үнемі төмен температуралар салдарынан су айналым және өздігінен тазарту процесстері баяу жүреді.баяу жүреді.
Әйтсе
Әйтсе де,
де, 1960-шi
1960-шi жылда,
жылда, қоғам
қоғам наразылықтарына
наразылықтарына қарамастан,
қарамастан, көл
көл жағасында
жағасында Байкал
Байкал целлюлоза-қағаз
целлюлоза-қағаз
комбинаты
комбинаты (БЦҚК) құрылды. Ал кешірек Байкалға ағып құятын Селенга өзенінде Селенга целлюлоза
(БЦҚК) құрылды. Ал кешірек Байкалға ағып құятын Селенга өзенінде Селенга целлюлоза картон
картон
комбинаты құрылды. 1970-80 жылдары Прибайкалье және Забайкалье өндірістерін белсенді
комбинаты құрылды. 1970-80 жылдары Прибайкалье және Забайкалье өндірістерін белсенді игеру мен игеру мен
транспорттық
транспорттық және
және рекреациялық
рекреациялық игеру
игеру жүрді,
жүрді, ағаш
ағаш дайындау
дайындау іске
іске қосылды.
қосылды. Көлдің
Көлдің солтүстігінде
солтүстігінде Байкало-
Байкало-
Амурская магистраль құрылды; Солтүстік Байкалды 150 мың тұрғыны бар өндіріс орталығы
Амурская магистраль құрылды; Солтүстік Байкалды 150 мың тұрғыны бар өндіріс орталығы ретінде ретінде
дамытудың
дамытудың жоспарлары
жоспарлары болды.
болды. Бұл
Бұл Байкалдың
Байкалдың және
және оның
оның ағыстарының
ағыстарының гидрохимиялық
гидрохимиялық жағдайының
жағдайының
нашарлауына,
нашарлауына, атмосфераның
атмосфераның ластануына,
ластануына, эроциялақ
эроциялақ процесстердің
процесстердің дамуына,
дамуына, Байкалдың
Байкалдың тірі
тірі организмдерінің
организмдерінің
жоюлуына
жоюлуына алып
алып келді,
келді, орманға
орманға да
да өз
өз әсерін
әсерін тигізді.
тигізді. Байкал
Байкал –– әлемдегi
әлемдегi тұщы
тұщы судың
судың терең
терең сулы
сулы фаунасы
фаунасы бар
бар
жалғыз
жалғыз суат
суат болып
болып есептеледі.
есептеледі.

Қазiргi
Қазiргi кездегі
кездегі Байкал
Байкал көлінің
көлінің мәселесі
мәселесі 1960-шi
1960-шi жылдан
жылдан бері
бері орын
орын алып
алып келе
келе жатыр.
жатыр. Бұл
Бұл табиғи
табиғи
ресурстарға бай аймақтарды шарашылыққа пайдалану мен осы бірегей көлді қазіргі және
ресурстарға бай аймақтарды шарашылыққа пайдалану мен осы бірегей көлді қазіргі және келешектегі келешектегі
ұрпақтарға
ұрпақтарға сақтап
сақтап қалу
қалу қажеттілігі
қажеттілігі арасындағы
арасындағы қақтығыстармен
қақтығыстармен байланысты.
байланысты. Судың
Судың улкен
улкен көлемі
көлемі мен
мен үнемі
үнемі
төмен
төмен температуралар
температуралар салдарынан
салдарынан сусу айналым
айналым және
және өздігінен
өздігінен тазарту
тазарту процесстері
процесстері баяу
баяу жүреді.
жүреді. Әйтсе
Әйтсе де,
де, 1960-
1960-
шi
шi жылда,
жылда, қоғам
қоғам наразылықтарына
наразылықтарына қарамастан,
қарамастан, көл
көл жағасында
жағасында Байкал
Байкал целлюлоза-қағаз
целлюлоза-қағаз комбинаты
комбинаты (БЦҚК)
(БЦҚК)
құрылды.
құрылды. Ал
Ал кешірек
кешірек Байкалға
Байкалға ағып
ағып құятын
құятын Селенга
Селенга өзенінде
өзенінде Селенга
Селенга целлюлоза
целлюлоза картон
картон комбинаты
комбинаты құрылды.
құрылды.
1970-80 жылдары Прибайкалье және Забайкалье өндірістерін белсенді игеру мен транспорттық
1970-80 жылдары Прибайкалье және Забайкалье өндірістерін белсенді игеру мен транспорттық және және
рекреациялық
рекреациялық игеру
игеру жүрді,
жүрді, ағаш
ағаш дайындау
дайындау іске
іске қосылды.
қосылды. Көлдің
Көлдің солтүстігінде
солтүстігінде Байкало-Амурская
Байкало-Амурская магистраль
магистраль
құрылды;
құрылды; Солтүстік Байкалды 150 мың тұрғыны бар өндіріс орталығы ретінде дамытудың жоспарлары болды.
Солтүстік Байкалды 150 мың тұрғыны бар өндіріс орталығы ретінде дамытудың жоспарлары болды.
Бұл Байкалдың және оның ағыстарының гидрохимиялық жағдайының нашарлауына,
Бұл Байкалдың және оның ағыстарының гидрохимиялық жағдайының нашарлауына, атмосфераның атмосфераның
ластануына,
ластануына, эроциялақ
эроциялақ процесстердің
процесстердің дамуына,
дамуына, Байкалдың
Байкалдың тірі
тірі организмдерінің
организмдерінің жоюлуына
жоюлуына алып
алып келді,
келді,
орманға да өз әсерін тигізді. Байкал – әлемдегi тұщы судың терең сулы фаунасы бар жалғыз
орманға да өз әсерін тигізді. Байкал – әлемдегi тұщы судың терең сулы фаунасы бар жалғыз суат болып суат болып
есептеледі.
есептеледі.
Әдетте, көлдер 10-15 мың жыл өмір сүріп, содан кейін батпаққа
айналады. Бірақ, мамандардың пікірінше, Байкөлдің жасы 25 миллион
жыл. Сондай-ақ, ол жыл сайын 2 сантиметрға үлкейіп отырады екен. Бұл
құбылысты ешкім түсіндіре алмауда, ал кейбір ғалымдар, Байкал
болашақта мұхитболады деген болжам жасап отыр.
Әдебиеттер:
1. Власова Т.В., Аршинова М.А., Ковалева Т.А. Физическая география
материков и океанов. М.: Академия, 2005.
2. Экология Байкала. http://ecosib.bos.ru/6.html.
3. Романов А.А., Саакянц Р.Г. География туризма. М.: Советский спорт,
2003.
4.Галазий Г. И. Байкал в вопросах и ответах — 1989.
5. ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев –
Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998
ISBN 5-89800-123-9, II том;

Ұқсас жұмыстар

МЕРКІТТЕР - ЕЖЕЛГІ ТҮРКІ ТАЙПАСЫ

Балқаш көлінің көріністері

РЕСЕЙ ФЕДЕРАЦИЯС

Каспий көлінің көріністері

Ақтөбе қаласынан

Кескін картаға Еуразия өзендерінің алаптарын түсір

БАЙКАЛ КӨЛІ

Атлант мұхиты

Географиялық орны

Математикалық жаттықтырушы. Үшбұрыш. Сөз құрастыр

Пәндер