Адам денсаулығы қоршаған орта мен әлеуметтік ортаның туындысы

Презентация қосу

Қоршаған орта үшін мүмкін болатын қолайсыз
эффектілерінің қауіптілігін бағалау. Қоршаған
ортаны қорғау – пән ретінде қалыптасу тарихы
және мәселері. Адамның ауылшаруашылық
әрекетінің табиғаттағы экологиялық тепе-
теңдікке әсері
КІРІСПЕ
Халқымыз табиғатты анаға теңеген. Өйткені табиғатта тіршілік өсіп-өнеді.
Өзіндегі барды адамға, жан-жануарға, өсімдікке берген. Табиғатта басы артық ештеңе
жоқ. Табиғат сырын терең білмей, оған немқұрайлы қарау үлкен апатқа соқтырады. Бір
кездерде табиғатты бағындыруды мақсат тұтып, ормандар аяусыз балталанды, аң-
құстар шамадан тыс ауланды, жер жөн-жосықсыз жыртылып, топырақта эрозия пайда
болды. Соның салдарынан бүгінгі таңда адам баласына ядролық апаттан гөрі
экологиялық апат аса үлкен қауіп төндіріп отыр.
Бізді экологиялық апатқа душар еткен адам санасының эрозиясының нәтижесі.
Бүгінде тәуелсіз Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлем алдында экология мәселелері тұр.
Адам ақыл-ойының нәтижесі алып ракеталар, атом станциялары, зауыттар, т.б. ғылыми
прогресс жетістіктері өмірімізді байыта, жеңілдете түсумен қатар қауіп-қатер туғызуда.
Осының бәрі экологиялық сананың жеткіліксіздігінен, адамдардың болашақ ұрпақ
алдындағы жауапкершілігін жете сезінбеуінен. Адам өміріне экологиялық
зардаптардың әсер ете бастауы олардың қоршаған ортаға жыртқыштықпен қарауының
салдары.
Бүгінде санасында сәулесі бар әрбір адамды туған жердің табиғатының тағдыры
толғандыруы керек. Ауылдық жерлердегі экологиялық, санитарлық, эпидемиялық
жағдайдың нашарлауы салдарынан жұқпалы аурулар көбейіп отыр. Адамдар ядролық
жарылыстардың зардабын әлі де тартуда, рак, өкпе, қан аздығы, қант диабеті, қан
қысымының жоғары болуы, жүрек, психикалық аурумен ауыратындар көп.
Радиациялық заттар қоршаған ортаға
ядролық отындар өндірісінде, атом құралдарын жасап сынау кезінде таралады.
Радиацияның шамадан артық мөлшері ағзада қатерлі ісіктің, генетикалық
өзгерістердің пайда болуына әсер етуде, Семей аумағында қазір 700 мың га
радиациямен зақымданған жер бар. Оның адам денсаулығына тигізетін әсері үлкен.
Сонымен бірге, табиғи ортаға ғарыштық сәулелер, топырақтан, күн сәулесінен
келетін немесе жасанды жолмен-флюорография, теледидар экраны, сағаттардың
шағылыс циферблаттарынан т.с.с. туындайтын сәулелер де адамға әсер етеді.
«Қоршаған ортаны қорғау»
«Қоршаған ортаны қорғау» қоршаған ортаны қорғау (ҚОҚ) бойынша ғылымдардың бірі
болып табылады. Бұл мәселелермен экология, медициналық география, химия
(аналитика, қалдықтарды тазалау), экономика (ортаның ластануынан келетін шығынды
бағалау), санитарлық техника сияқты биологиялық ғылымдар шұғылданады. Сондықтан
табиғат пен қоғамның өзара қатынасының жаңа түрін анықтау қажеттігі пайда болды.
Бұл жаһандық мәселелерді шешу жолдарын іздеу үшін БҰҰ шеңберінде қоршаған
ортаны қорғау мен дамыту бойынша бірнеше рет конфренциялар жүргізілді. Қазіргі
жағдайда қоршаған ортаның нысандарының сапасын жақсартуда мемлекеттің
экономикалық өсуімен қатар, қоршаған ортаға экологиялық жүктеміні төмендету де
маңызды.
Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі қағидалары:
· адам құқығының қолайлы қоршаған ортаға және тұрақты дамуға басымдылығы қағидасы. Адамдардың
табиғатпен үйлесімді, салауатты өмір сүруге құқығы бар; 8
· табиғи ресурстарды пайдалануға мемлекеттің егемендік кағидасы. Қоршаған ортаны қорғау саласында
мемлекет тиімді заңдық актілер қабылдайды;
· қоршаған ортаны қорғау ісіне әрбір адамның қатысу қағидасы. Табиғаттың жағдайы әрбір адамға
байланысты болады, біз табиғат үшін жауаптымыз және болашақ ұрпақ үшін табиғат байлығын сақтауға бар
күшімізді жұмсауға тиістіміз;
· қоршаған ортаны қорғаудағы жауаптылық қағидасы. Ол жер бетінің барлық бөліктеріне қатысты
қолданылады. Табиғаттың сұлу өңірлері ерекше қорғалуы тиіс. Қазақстанда бастапқы табиғи күйінде
сақталған және
· табиғи ортаны ерекше бақылауға
пайдаланудағы алынған
басымдылық түрліТабиғат
кағидасы. қорықшалар мен қорықтар
байлықтарын бар. ұқыпты және ұтымды пайдалану
ысырап қылмай,
керек. Қазақстанда мемлекеттің ерекше қорғауға алынған өсімдіктері мен жануарлары тіркелген Қызыл Кітабы бар. Мысалы,
сексеуіл – шөлді жерде өсетін өсімдік, ол жойылып кету үстінде тұр, сондықтан да оны отынға жағу үшін кесуге және
пайдалануға тыйым салынған;
· қоршаған ортаны ластаудың және табиғатқа өзге де зиянды әсер етудің алдын алу қағидасы;

· коршаған ортаны қорғау саласындағы тығыз халықаралық ынтымақтастық кағидасы;
· қоршаған ортаға қатысты мәселелер бойынша халыққа ақпараттардың жеткілікті болу кағидасы. Экологиялық сауатсыздық тек
оның жеке басына ғана емес, сондай-ақ барлық тұрғындарға да зардабын тигізетінін әрбір адам білуі керек. Мысалы,
ормандарда от жағуға, тұрғын аймаққа жақын жерлерде полиэтилен материалдарын өртеуге болмайды, улы заттарға ұқыпты
болу керек және т.б.
Қазіргі кезде халықтың 20 пайызы аллергия ауыруына
шалдығуда, күн сайын Жер шарында 25 мын адам лас суды
пайдалану нәтижесінде қайтыс болуда, өндірістік қалалардағы
халықтың 35 пайызы қоршаған ортаның ластануы нәтижесінде
жүйелі түрде әр түрлі аурулармен ауырады. Күн сайын адамның
тиімсіз жұмысының салдарынан 44 гектар жер шөлге айналады,
күн сайын жануарлар мен өсімдіктердің бір түрі жойылып
отырады; күн сайын 40 мыннан астам бала аштықтан өлуде.
Оттек қоры 10 млрд тоннадан азайған, 200 млн гектарға жуық
суармалы жер пайдаға аспай қалды. Пайдалы қазбалардың –
мұнайдың, табиғи газдың, көмір және тағы басқалардың жоғалуы
байқалып отыр, жер шарының әрбір бесінші тұрғыны таза су
ішпейді. Бұл дегеніміз, біздің әрбір қызметіміз қоршаған ортаға
қалай да болса әсер етеді дегенді білдіреді. Қоршаған ортаны
қорғаудың негізгі шартттары Мемлекет өз органдарына қоршаған
ортаны қорғау бойынша экономикалық, техникалық, ұйымдық
және құқықтық шараларды жүзеге асыруды міндеттейді.
оздар –
Агроэко адам
жүйелер үнемі
-
Ауылшаруашылық дақылдарының қолдайты
таралуы жер экожүйесіне өте қатты әсер етті.
ауылшар н
Ауқымды территорияларда ормандарды жою, қалыптыбиотикал
уашылыл
және тропикалық аймақтардағы
жерлерді ұтымсыз пайдалану ық тарихи қалыптасқан экожүйені
ық бұзды. Табиғи
биоценоздар, экожүйелер,өндірісі
ландшафтар орнына агросфералар,
қауымдас агроэкожүйелер,
процесін
агроценоздар, аграрлы ландшафтар пайда болды. тық,
де экология Аграрлы
адамның лық ландша
өзгерткен сенімділі фт –
Агросфе
экожүйес гі төмен, ландшаф
ра –
і. Бұл бірақ ттың
адамның
ауылшар өсімдікте (далалық,
ауылшар
уашылыл р мен тайғалық
уашылыл
ық жануарла және
ық
далалар, рдың бір басқа)
әрекетіне
бақшалар немес ауылшар
ұшыраға
, бақтар, бірнеше уашылық
н Жердің
виноград таңдаулы өзгеруі
барлық
ники түрлері нәтижесі
территор
жүзім жоғары нде
иясын
алқаптар өнім қалыптас
біріктірет
ы, егіс беретін қан
ін
қорғайты ауылшар экожүйе
жаһанды
н орман уашылық (степного
қ жүйе.
жолақтар өнімдері ,
ы және н алу таежного
т.б. мақсатын и т.д.).
Агроэкож да
үйенің ауылшар
негізі уашылық
агроцено қа
здар пайдалан
ХIХ ғасырға дейін аграрлық өркениет процесінде алғашқы консументтердің бір
вегетациялық кезеңі барысында жиналған, сонымен қатар көптеген жылдар
барысында ағаштармен жиналған энергиялар қолданылды. Сонымен аграрлық
өркениеттің қалыптасуында адам экожүйесінің гомеостазы жоғары денгейде болды.
Антропогенді өзгерістердің немесе экожүйенің ауысуына қарамастан адам іс-әрекеті
биогеохимиялық айналымға енсе де, биосферадағы энергия ағымын өзгерткен жоқ.
Ауылшаруашылық өндірісі әсерінен Жердегі биосфераның қайтымсыз,
жаһандық өзгерістері ХХ ғасырда күрт жоғарлады. ХХ ғасырдың 70-90 жылдары
қарқынды технологияны енгізу (монодақылдар, жоғары өнімді, бірақ қорғалмаған
сорттар, агрохимикаттар) су және жел эрозиясына, екінші реттік тұздануға,
топырақтың тозуы мен деградацияға ұшырауына, ормандардың азаюына, жыртылған
жерлердің көбеюіне әкелді.
Ауылшаруашылығында қолданылатын пестицидтер органикалық
қосылыстардың әртүрлі кластарына (хлорорганикалық, фосфорорганикалық,
симметриялы триазиндер, гетероциклді қосылыстар және басқа) жатады.
Олар зиянды ағзаларға улы болумен қатар, адамдар мен жануарларға,
қоршаған ортаға да қауіп төндіреді. Барлық пестицидтерге тән экологиялық
қасиеттерінің жиынтығынан олардың әсері ешқашан бір бағытта болмайды:
кең спектрлі улы әсер етеді. Инсектицидтер, фунгицидтер,
гербицидтер аталуы да осыдан.

2. Пестицидтер жануарлар мен адам үшін өте улы.

3. Қорғану шараларын жүргізу кезінде пестицидтер
арқашан популяцияға қарсы бағытталған.
4. Пестицидтер әсері популяция тығыздығына байланысты
емес, бірақ оларды зиянкестер популяциясы саны көбейген
кезде ғана қолданады.
5. Пестицидтерді зиянкестерді жоюға қажет шамадан
артық қолданады: егу алаңдарын артық мөлшерде өңдеу
оның «сенімділігімен» түсіндіріледі.
6. Пестицидтер қолданылатын алаңдар жүздеген миллион
гектарларды құрайды.

7. Көптеген пестицидтер топырақта бірнеше айдан 2-3
жылға дейін, ал кейде одан да көп ұзақ уақыт сақталады.
Қорытынды
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасында
қоршаған ортаны қорғау, табиғатты пайдалану және тұрғындар денсаулығының
мәселесі маңызды құрамды бөлік болып табылады. «Қазақстан-2030» стратегиясында
«ҚР азаматтарының денсаулығы мен амандығы» ұзақ мерзімді маңызды сұрақтардың
бірі. Онда тұрғындар өлімінің 20 және одан да жоғары пайызының себебі
республикадағы нашар экологиялық жағдай екені көрсетіледі. Қоршаған ортаны
қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, Қазақстанның әртүрлі аймағында
тұрып жатқан азаматтардың қауіпсіз өмір сүру жағдайына байланысты мәселелер
өзекті болып қалады. Қазіргі заманғы өркениетке қауіп төніп тұр және антропогенді
әсердің нәтижесінде пайда болған көптеген экологиялық мәселелерді шешуді талап
етеді. Табиғи ресурстарды пайдалануда адамзат қоршаған ортаға кері зиянды әсерін
тигізеді. Бұнда қоршаған орта нысандарының сапасы ғана емес, адамның өмір сүру
жағдайы мен денсаулығы да өзгереді. Жер шарында ластаушы заттардың қандай да бір
мөлшері кездеспейтін жер жоқ. Олар басқа континенттен ауа ағымымен
тасымалданады. Адам денсаулығы қоршаған орта мен әлеуметтік ортаның туындысы.
Денсаулықты тәуелсіз, автономды деп қарастыра алмаймыз. Сондықтан қоршаған
табиғаттың өзгеруі адам денсаулығының өзгеруіне бірден бір себепші.

Ұқсас жұмыстар

Адам тіршілігі үшін экологиялық қолайлы және қолайсыз аудандар

Жалпы гигиена және экология

Адамның экологиялық түрі ретінде эволюциялық ерекшеліктері

Табиғи ортаның сапасы мен халық денсаулығы

Адам ауруының туындауы мен дамуында қоршаған ортаның әсері

Қоршаған орта түсінігі және сипаттамасы

Ғалымдардың есептеулері бойынша адамдардың денсаулық жағдайы

Химиялық ластанудың адам денсеулығына әсері

Тіршілік қауіпсіздігі ғылымы

Денсаулыққа әсер ететін қауіпті факторлар

Пәндер