Қоғам және әлеуметтік институттар

Презентация қосу

Қоғам және
әлеуметтік
институттар

Орындаған:
Тобы:
Тексерген:
ЖОСПАР

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім
2.1 Әлеуметтік институт-жалпы түсінік
2.2 Қоғам әлеуметтік институттардың біртұтас жүйесі

III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Мақсаты

• Әлеуметтік институттар жайлы қысқаша мағлұмат беру;
• Қоғам мен әлеуметтік институттар арасындағы байланысты қарастыру;
Кіріспе
Кез келген әлеуметтік институт сол немесе басқа қажеттіліктерді атқара отырып
пайда болады және қызметтеледі. Егер мұндай қажеттілік мыңызды емес болса
немесе жоғалып кетсе, онда институттың өмір сүруі мәнсіз, мығынасыз болып
қалады.
Институт ұғымы көп мағыналы, латын тілінен аударғанда құрлым деген
мағынаны білдіреді. Оның екі түрлі мағынасы бар, тар мағнады, яғни
техникалық, жоғарғы оқу орындарының аттары, ал кең мағнада, яғни әлеуметтік
қоғамдық қатынастардың анықталған айналымындағы құқық нормаларының
жиынтығы. Мыс: неке институты. Өздерінің күнделікті өмірлерінде адардар
институт ұғымында әртүрлі әлеуметтік бірліктерді түсінеді.Ол білім беру және
ғылыми ұғымдар мен ерекшеліктер, кез-келген ірі мақсаттық ұйымдар болуы
мүмкінКейбір ғалымдар бұл ғылымды тек қана ірі маштабты ұйымға
қолданады.
Егер топ дегеніміз бір –бірімен қарым-қатынас жасайтын индивдтердің жиынтығы
болса, ал институт дегеніміз адамзат қызметінің анықталған салдарында ғана болатын
әлеуметтік нормаоар жиынтығы мен әлеуметтік байланыстар жүйесі. Тағы бір
анықтамасы, әлеуметтік институт дегеніміз қоғамның негізгі қажеттіліктерін
қанағаттандыратын қоғамдық құндылықтар мен процелураларды біріктіретін
әлеуметтік нормалар мен байланыстардың ұйымдастырылған жүйесі болып табылады.

Негізгі бөлім
2.1 Әлеуметтік институт жалпы түсінік
Латын тілінен іnstіtutum - орнату, жайластыру деп тәржімаланады.
“Институция” термині орнату, қоғамда қалыптасқан әдет-ғұрып,
тәртіп дегенді білдіреді. “Институт” ұғымы әдет-ғұрыптар мен
тәртіптердің заң немесе мекеме түрінде бекітілуін білдіреді.
Әлеуметтік институт әлеуметтік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз
ететін қоғамдық байланыстар мен қатынастардың кез келген
тәртіптелуі, ресмиленуі дегенді білдіреді.
Социологтар “институт” ұғымын
құқықтанушылардан бай әлеуметтік мазмұнмен толықтырып
алған. Ол базалық социологиялық категориялардың бірі
болып табылады, теориялық тұжырымдамаларды құру
мен шынайы қоғамдағы әлеуметтік қатынастарды талдауда
оны айналып өту мүмкін емес.
Әрбір институт:
- белгілі бір қызмет аясын;
- белгіленген құқықтар мен міндеттер негізінде қоғамдық, ұйымдық
немесе басқару функцияларын орындауға өкілетті адамдар тобын;
- ресми тұлғалар арасындағы қарым-қатынастың ұйымдық
нормалары мен принциптерін;
- қойылған міндеттерді шешуге қажетті материалдық құралдарды
(қоғамдық ғимараттар, құрал-жабдықтар және т.б.) қамтиды.
Әлеуметтік институт
Қоғамның маңызды салаларындағы адамдардың іс- әрекеттерін реттейтін және
бақылайтын әлеуметтік нормалар,рольдер және байланыстардан ұйымдастырылған
әлеуметтік жүйе
«Әлеуметтік институт» ұғымы қоғамдық байланыстарды
стандарттау, реттеу, заңдастыруды сипаттайды. Ал сол
стандарттау, реттеу, заңдастыру процесін «институттану» дейді.
Ол заңдастырылған немесе заңдастырылмаған ережелер,
принциптер, нормалар мен бағдарларды құрайды. Бұлар
адамдардың әрқилы қызметтерін, әркелкі іс-әрекеттерін бір
әлеуметтік рольдер мен статустар жүйесіне, іс-әрекеттер
жүйесіне ұйымдастыру үшін керек.

Ағылшын социологы Г.Спенсер ғылымға алғашқы болып «әлеуметтік институт»
терминін енгізді. Ол әлеуметтік институттарды зерттей отырып, оның алты түрін
сипаттап көрсетті. Олар: өнеркәсіптік, кәсіподақтық, саяси, рәсімдік, діни,
жанұялық. Спенсердің пайымдауынша, барлық әлеуметтік институттар әлеуметтік
әрекеттердің тұрақты құрылымы ретінде қалыптасады.
с
ті
к
ы
и
ка
и
и
л
н
ын
с
қс
т
и
т
и
и
н
т
т
с
у
у
т
т
и
т
ы
т
а
у
р
т
Негізгі бөлім
2.2 Қоғам — әлеуметтік институттардың біртұтас жүйесі.
Әлеуметтік институттардың әрқайсысы өзінің функцияларын,
міндеттерін атқара отырып, қоғамның қалыпты тіршілігі мен
дамуын қамтамасыз етеді. Қоғамдағы орнына, атқаратын
міндеттеріне, қызметінің сипатына қарай оларды ғалымдар
бірнеше топқа біріктіре отырып қарастырады.
Айталық, бірінші топта — экономикалық институттар. Олар ұлттық
және трансұлттық корпорациялар, қоғамдық өндірісті, шикізат
өнімдерін өңдеуші барлық зауыт, фабрикалар, экономикалық
бірлестіктер, шағын және орта кәсіпорындар мен шаруашылықтар,
индустрия және ауыл шаруашылығында қызмет көрсетуші
субъектілер, шару шаруашылықтары, экономика институттарын
өзара байланыстырушы жүйелер, банктер т.б. Әлеуметтік
қызметтері — өндіріс жиынтығын қамтамасыз ете отырып,
қоғамдық байлықты жасау және оны бөлу, экономиканы қоғамның
басқа салаларымен үйлестіру. Сонымен қатар заң талаптарымен
санаспай, табысы үкімет назарынан тыс қалып жатқан көлеңкелі
экономиканың да қоғамда орын алып келе жатқанын ескеру
қажет.
Екінші топта — қоғамның саяси ұйымы: мемлекет (заң шығарушы,
атқарушы және соттық билік жүйесі); саяси партиялар
(әлеуметтің әркелкі топтары мен қабаттарының мүдделерін
бейнелей отырып, бұл мәселелердің мемлкеттің қатынасуымен
шешілуін қамтамасыз ету, оған бақылау жасау және бұл істерге
тікелей ат салысу, қоғамдық сана мәселері); мемлекеттік емес
қоғамдық ұйымдар (халық және оның әркелкі әлеуметтік
топтарының өмірлік мүдделерін бейнелеу, шешу немесе оны
мемлекет алдына қою, мемлекетпен бірлесе отырып іске асыру).
қызметтері — қоғамның
өркениет жолымен
басқарылуын, дамуын
қамтамасыз ету және
өркениетті даму
идеологиясын, стратегиясын
жасау, құндылықтарын
нақтылау негізінде
әлеуметтік ұйымдастыру.
Әрине, жеке тұлға да басқару
субъектісі. Ол ешбір ұйымға,
партияға енбей-ақ, өзінің
ғылыми, жасампаздық,
мамандық еңбектері арқылы,
ақпарат құралдарын
пайдалану, сайлау құқын
адал пайдалану т.б.
жолдармен басқару,
бағдарлау ісіне өз үлесін қоса
алады. Сайлаудың
демократиялық мүмкіндігін
өзі мен халық таңдырын сеніп
тапсыратын тұлғаларды
дұрыс таңдауға саналы түрде
пайдалану оның қоғам
Келесі топта — әлеуметтендіру
институттары: отбасы, балабақша,
мектеп т.б. білім мекемелері,
арнайы мәдени қызмет көрсету
институттары (театр, әдебиет пен
өнер, бұқаралық ақпарат
құралдары, музей, кітапхана т.б.).
Міндетті қызметтері — жас
ұрпақты қоғам мен әлеуметтік
уақыт талабына сай жан-жақты
тәрбиелеу, әлеумет мәдениетін,
денсаулығын, интеллектуалдық
рухани байлығын, азаматтық
тіршілігін қамтамасыз ету.
Қорытынды
Кез келген әлеуметтік институттың пайда болып, қалыпты
қызмет етуінің, яғни институттануының және қызметінің
тиімді және дұрыс орындалуы мына факторларға байланысты:
- бұл мекеменің (ұйымның) қызметіне қоғамдық сұраныстың
болуы;
- мекеменің (ұйымның) заңдық, нормативтік негіздері мен
мақсат, міндеттерін дұрыс анықтаған құжаттардың болуы
және реттелуі;
- әлеуметтік институттың функцияларын орындаушы
маманданған кадрладың жеткіліктігі және олардың біліктілігі;
- мекеме немесе ұйым алдына қойылған функцияларды
атқаруды қамтамасыз ете алатын материалдық базаның
болуы.
Институттар әрдайым қоғамдағы өзгешеліктерге бейімделеді.
Бір институтаға өзгеріс ереже бойынша басқа институттаға өзгеріске әкеледі.
Отбасылық дәстүрлердің әдеп-ғұрыптардаң тәртіп
ережелері өзгергеннен кейін, конт. Институтың қатысуымен осындай
өзгешеліктерді әлеуметтік қамтамасыз етуде жаңа жүйесі құрылады. Шаруалар
ауылдан қалаға көкенде өздерінің субмәдениетін саяси институтың, заңды
ұйымдардың іс-әрекеттерінен өзгеруі тиіс. Саяси ұйымдардағы кез-келген
өзгеріс біздің өміріміздің барлық жауабына әсер етуіне біз үйреніп қалғанбыз.
Басқа институтарға өзгерусіз құрылатын институттар және олардан жеке
өндіріс институтар жоқ.

Сөйтіп, аталған әлеуметтік институттар өзінің тиісті қызметтерін барынша тиімді
атқарса, қоғамның жоғары дамыған өкениетті әлеуметтік кеңістік екеніне еш
күмән болмайды.
1.С.СФролов Соцологоия М. «Логос» 1998

2.А.И.Кравченко Соцология учебное пособие Екатеренбург 1998

3.Ю.П.Андреев. Н.М.Коршевсая, Н.Б.Костина Соцальные
институты: содержание, фунуци, контроль. Сверловск 1998

4.Ю.М.Резник Гродонское общество как феномен цивилизаци.
М.1993

5.Американская соцология. Перспектива провлемы, методы. М.1972

6.Человек и общество // Социально-политические науки 1992 № 8

7.Н.Смелзер. Соцология М.1994

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтік институттың түрлері

Әлеуметтік құрылымның басты элементтері

Әлеуметтік институттар мен процесстер

Әлеуметтік институттар

Институттардың негізігі мақсаты - жеке адамдардың, топтардың және жалпы қоғамның іргелі қажеттіліктерін қанағаттандыру

Саяси институттар

Әлеуметтік институт, оның мәні

Әлеуметтік құрылым мен әлеуметтік институттар

Қоғамдық құрылымдар

Қоғам әлеуметтік жүйе ретінде

Пәндер