МСОП халықаралық

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Ш. ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

Жаратылыстану-ғылыми және гуманитарлық дайындық факультеті

Жаратылыстану-ғылыми пәндер кафедрасы

Пәні: Экология және тұрақты даму

№6 Дәріс

Тақырыбы: Тұрақты даму тұжырымдамасы

“Тұрақты даму” ұғымының пайда болу тарихы: Рим клубы, Медоуз және Форестер еңбектері (өсу шектері, 1972) .

БҰҰ-ның қоршаған орта жөніндегі бірінші конференциясының декларациясы (Стокгольм, 1972) .

Рио-де-Жанейрода (1992) және Йоханнесбургте (2002) өткен Дүниежүзілік саммиттер. Еуропа қалаларының тұрақты даму хартиясы (Ольборг қаласы, Дания, 1994) .

Тұрақты даму факторлары: экологиялық фактор (өркениет дами алатын дәліз шекаралары), экономикалық фактор (нарық жүйесін қайта құру), әлеуметтік фактор (ауылшаруашылық өндірісі, адам құқықтары, демография) .

Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері.

Тұрақты даму деңгейлері-жергілікті, аймақтық ұлттық, мемлекетаралық, әлемдік деңгейлері. Әр деңгейдегі тұрақты даму мүмкіншіліктерін анықтаушы факторлар. Тұрақты дамуды қамтамасыз ету жолындағы халықаралық ынтымақтастық.

Тұрақты дамудың ғылыми теориясын жасау жолындағы халықаралық ұйымдардың қызметі.

Қарастырылатын сұрақтар:

Тұрақты даму деп қазіргі уақыттағы қажеттілікті қамтамасыз ететін дамуды айтады, алайда бұл даму болашақ ұрпақтың қажеттілігін қамтамасыз ету қасиетіне қауіп төндірмеуі тиіс.

«Тұрақты» даму концепциясы 1987 жылы 200-ден аса мемлекет өкілдері ұсынған БҰҰ-ның Дүниежүзілік комиссиясының Докладында алғаш рет ұсынылды. 1992 жылы Рио-де-жанейрода өткен ҚО және даму бойынша БҰҰ-ның Конференциясында осы концепцияны XXI ғасырдағы біздің планетамыздағы барлық елдерде жүретін басшылық құжат ретінде бекітті.

Тұрақты даму деп аталатын дамудың жаңа үлгісіне көшу өзін-өзі сақтап қалу арықарай дамуға талпынатын әлемдік бірлестіктің табиғи әрекеті болып табылады.

Негізгі мақсаты - биосфера мен өркениетті сақтау. Тұрақты даму мақсатына жету үшін қоғам мен табиғаттың өзара қарым қатынасын түбегейлі өзгерту, қоршаған ортаға антропогенді қысым түсіруді азайту керек.

Тұрақты даму термині 1987 жылы Норвегияның пример министрі Гру Харли Брутланэ БҰҰ арнап дайындаған баяндамасында қолданғаннан кейін кеңінен таралды.

Бұл ағылшын тілінен шыққан термин тұрақты даму дегенді білдіреді. Бірақ көп сөздіктерде оның балама ұғымдары:

-Ұзақ уақытты:

- үздіксіз:

- өзін өзі қалыпты сақтайтын;

-демелуші;

- сақталатын даму кездеседі:

Даму тұрақты болу үшін оның экономикалық аспектілері ғана емес сондай-ақ әлеуметтік және экологиялық факторлары да ескерілуі.

Тұрақты даму факторлары:

экологиялық фактор (өркениет дами алатын дәліз шекаралары),

экономикалық фактор(нарық жүйесін қайта құру),

әлеуметтік фактор (ауылшаруашылық өндірісі, адам құқықтары, демография

Тұрақты даму - қазіргі уақыттағы қажеттіліктерді қанғаттындыратын біз болашақ ұрпақтың өз қажеттілігін қанағаттандыру қаблетіне қауіп төндірмейтін даму деп кеңінен қарстынған.

Тұрақты даму мынадай жағдайда сипатталуы керек:

Экономикалық

Биосфералық сиымдылық

Әлеуметтік әділеттікпен

Болашақ тұрақты қоғам қалыптастырудың ең басты міндеттерінің бірі биосфераны бұзбайтын, керісінше оны сақтауға бағытталған, яғни экожүйелердің сыйымдық шектерінен шықпайтын шаруышылық іс-әрекеттерді қалыптастыру.

Тұрақты даму деңгейлері - жергілікті, аймақтық, ұлттық, мемлекетаралық, әлемдік деңгейлері

Қоршаған ортаны қорғау объектілері ұлттық және халықаралық болып бөлінеді.

Табиғи ортаның ұлттық (мемлекет ішілік) объектілерін қорғау дегеніміз -жер, су, жер қойнауын, биотаны және басқа да мемлекет ішіндегі аймақтың табиғи ортасының басқа да элементтерін қорғау деген сөз.

Қоршаған ортаны қорғаудың халықаралық (бүкілдүниежүзілік) объектілерін қорғау, яғни жеке ұлттық мемлекеттерге жатпайтын табиғи объектілерді қорғау. Оларды бірнеше топқа бөледі:

-барлық мемлекеттер пайдаланатын объектілер (атмосфералық ауа, Дүниежүзілік мұхит, Антарктида, Космос) ;

-екі немесе бірнеше мемлекеттер пайдаланатын объектілер (мысалы, шекаралық сулар, Балтикалық немесе Қара теңіз, Дунай өзені, Каспий теңізі) ;

-әртүрлі елдер аймақтары бойынша ауысатын объектілер (қоныс аударып отыратын жануарлар) .

Қоршаған ортаны қорғау облысы бойынша халықаралық қауымдастықтар түрлері әртүрлі келеді. Яғни:

-табиғи ортаны қорғау бойынша халықаралық ұйымдар;

-халықаралық (екі жақты немесе көп жақты) келісімдер, конвенциялар;

-халықаралық келісімдердер бойынша мемлекеттердің ұсыныстары.

Қазіргі кезде экология мәселесімен айналысатын халықаралық ұйымдар жұмыс жасаудағы ең беделдісі - Біріккен Ұлттар Ұйымы. Оның негізгі бағыттарының бірі- табиғатты қорғау облысында келісіммен жұмыс істеу. Генералдық Ассамблеяда маңызды сұрақтарды қарастырады, резолюциялар мен декларациялар қабылдайды, халықаралық конференциялар өткізеді. БҰҰ адамды қоршаған ортаны қорғаудың арнайы принциптерін тауып, бұл Стокгольм конференциясындағы Декларациясында (1972 ж) және табиғаттың Дүниежүзілік Хартиясында (1982 ж) қабылдады.

Қоршаған ортаны қорғаудың арнайы халықаралық ұйымы БҰҰ-да жұмыс істейді.

Қоршаған ортаны қорғау бойынша БҰҰ-ның арнайы органы қоршаған ортаны қорғау бойынша ұзақ мерзімді бағдарламасын жүзеге асыруда, ол үшін БҰҰ Генералды Ассамблеясы Қоршаған орта қорын құрды.

Білім бері, ғылым және мәдениет сұрақтары бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымы (ЮНЭСКО) қоршаған ортаны және оның ресурстарын зерттеуді ұйымдастырады, онда «Адам және биосфера», «Адам және оны қоршаған орта» бағдарламалары бекітілген.

Денсаулықты сақтаудың дүниежүзілік ұйымы қоршаған ортаның гигиенасы, атмосфералық ауаны қорғау проблемаларымен айналысады.

Табиғатты және табиғи ресурстарды қорғаудың халықаралықодағы (МСОП) әкімшіліктік, ұлттық және халықаралық ұйымдар, сондай-ақ жеке адамдар арасындағы қоршаған ортаны және табиғатты қорғау туралы сұрақтар бойынша бітімдер жасаумен айналысады. МСОП халықаралық Қызыл кітапты (10 том) ұсынды.

Жалпы халықаралық-құқықтық келісімдер қоршаған табиғи орта бойынша сұрақтарды да қозғауы мүмкін.

Табиғи ресурстардың таусылуы және қоршаған ортаның өзгеруі адамзат қоғамының дамуына экологиялық қауіп туғызып, адамдардың әртүрлі топтарының, барлық елдердің үкіметтік және үкіметтік емес мекемелердің алаңдатушылығын туғызып отыр. Осы себепке байланысты 20 ғасырдың соңғы төрттен бір бөлігі табиғатты пайдалануға, тұрақты дамудың ұстанымдарын игеруді аяқтауға жаңа жолдар қарастыруда.

1972 жылы Стокгольмде өткен конференцияда 113 елдің өкілдері алғаш рет дамыған елдер өткен экономикалық даму тағыда қайталанатын болса оның өркениеттің жойылуына әкеліп соғатынын болашағымыз» тақырыбында доклад дайындады.

Онда ТД-дың негізгі ұстанымдары алғаш рет жасалынды. Онда келтірілгендей, әлемдік экономиканың дамуы планетамыздың экологиялық мүмкіндіктеріне байланысты анықталуы тиіс. Осыған байланысты кез-келген елдің экономикалық дамуы өнімі мен ақшасына ғана байланысты анықталмайды.

1983 жылы ҚО және даму бойынша Дүниежүзілік комиссия «біздің жалпы даму бойынша 1992 жылы Рео-де-жанейрода өткен БҰҰ конференция «XXI ғасырға күн тәртібін» қабылдады. Ол әлемдік қоғамдастықтың болашаққа стратегиясы болып табылады, сондай-ақ негізгі мақсаттарға - ҚО жоғарғы сапасына және барлық мемлекеттер өмірінде экологиялық қауіпсіз экономикаға жетуге бағытталған. Осы құжатта айтылғандай, адамзаттың бұрынғы деңгейі сын көтермейді, яғни планетамыздың табиғи ресурстарының көп бөлігі таусылды, ал экологиялық жағдай барған сайын қиындап бара жатыр. Сондықтан да тұрақты дамуға көшу қажет.

Ұқсас жұмыстар

Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер

Қоршаған ортаны бақылаудың халықаралық бірлестігі

Биологиялық қауіп

Теңбілдақты сымбатты жануар жайлы

Экологиялық сараптама

Ақсу - Жабағалы қорығы

Халықаралық құқық

Халықаралық жария құқық

Халықаралық құқықтық жауапкершілік

Халықаралық құқық бұзушылық түрлері

Пәндер