МСОП халықаралық

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК
ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ
Жаратылыстану-ғылыми және гуманитарлық дайындық факультеті
Жаратылыстану-ғылыми пәндер кафедрасы

Пәні: Экология және тұрақты даму

№6 Дәріс
Тақырыбы: Тұрақты даму
тұжырымдамасы
Қарастырылатын сұрақтар:

* “Тұрақты даму” ұғымының пайда болу тарихы: Рим клубы, Медоуз және Форестер еңбектері
(өсу шектері, 1972).
* БҰҰ-ның қоршаған орта жөніндегі бірінші конференциясының декларациясы (Стокгольм,
1972).
* Рио-де-Жанейрода (1992) және Йоханнесбургте (2002) өткен Дүниежүзілік саммиттер. Еуропа
қалаларының тұрақты даму хартиясы (Ольборг қаласы, Дания, 1994).
* Тұрақты даму факторлары: экологиялық фактор (өркениет дами алатын дәліз шекаралары),
экономикалық фактор (нарық жүйесін қайта құру),әлеуметтік фактор (ауылшаруашылық
өндірісі, адам құқықтары, демография).
* Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері.
* Тұрақты даму деңгейлері–жергілікті, аймақтық ұлттық, мемлекетаралық, әлемдік деңгейлері.
Әр деңгейдегі тұрақты даму мүмкіншіліктерін анықтаушы факторлар. Тұрақты дамуды
қамтамасыз ету жолындағы халықаралық ынтымақтастық.
* Тұрақты дамудың ғылыми теориясын жасау жолындағы халықаралық ұйымдардың қызметі.
Тұрақты даму деп
деп
қазіргі уақыттағы қажеттілікті
қамтамасыз ететін дамуды айтады,
алайда бұл даму болашақ ұрпақтың
қажеттілігін қамтамасыз ету қасиетіне
қауіп төндірмеуі тиіс.
«Тұрақты» даму концепциясы
1987 жылы 200-ден аса мемлекет
өкілдері ұсынған БҰҰ-ның
Дүниежүзілік комиссиясының
Докладында алғаш рет ұсынылды.
1992 жылы Рио-де-жанейрода өткен
ҚО
ҚО және
және даму
даму бойынша
бойынша БҰҰ-ның
БҰҰ-ның
Конференциясында осы концепцияны
XXI ғасырдағы біздің
планетамыздағы
планетамыздағы барлық
барлық елдерде
елдерде
жүретін басшылық құжат ретінде
бекітті.
*Тұрақты даму деп аталатын дамудың жаңа үлгісіне
көшу өзін-өзі сақтап қалу арықарай дамуға талпынатын
әлемдік бірлестіктің табиғи әрекеті болып табылады.

*Негізгімақсаты – биосфера мен өркениетті сақтау.
Тұрақты даму мақсатына жету үшін қоғам мен
табиғаттың өзара қарым қатынасын түбегейлі
өзгерту, қоршаған ортаға антропогенді қысым түсіруді
азайту керек.
* Тұрақты даму термині 1987 жылы Норвегияның
пример министрі Гру Харли Брутланэ БҰҰ арнап
дайындаған баяндамасында қолданғаннан кейін
кеңінен таралды.
* Бұл ағылшын тілінен шыққан термин тұрақты даму
дегенді білдіреді.Бірақ көп сөздіктерде оның балама
ұғымдары:
-Ұзақ уақытты:
- үздіксіз:
- өзін өзі қалыпты сақтайтын;
-демелуші;
- сақталатын даму кездеседі:

* Даму тұрақты болу үшін оның экономикалық
аспектілері ғана емес сондай-ақ әлеуметтік және
экологиялық факторлары да ескерілуі.
*Тұрақты даму факторлары:
экологиялық фактор (өркениет дами алатын
дәліз шекаралары),
экономикалық фактор(нарық жүйесін қайта
құру),
әлеуметтік фактор (ауылшаруашылық
өндірісі, адам құқықтары, демография
*Тұрақты даму – қазіргі уақыттағы қажеттіліктерді
қанғаттындыратын біз болашақ ұрпақтың өз қажеттілігін
қанағаттандыру қаблетіне қауіп төндірмейтін даму деп
кеңінен қарстынған.
* Тұрақты даму мынадай жағдайда сипатталуы керек:
1.Экономикалық
2.Биосфералық сиымдылық
3.Әлеуметтік әділеттікпен
* Болашақ тұрақты қоғам қалыптастырудың ең басты
міндеттерінің бірі биосфераны бұзбайтын,керісінше оны
сақтауға бағытталған,яғни экожүйелердің сыйымдық
шектерінен шықпайтын шаруышылық іс-әрекеттерді
қалыптастыру.
Тұрақты
Тұрақты даму
даму деңгейлері
деңгейлері –– жергілікті,
жергілікті, аймақтық,
аймақтық, ұлттық,
ұлттық,
мемлекетаралық,
мемлекетаралық, әлемдік
әлемдік деңгейлері
деңгейлері
Қоршаған
Қоршаған ортаны
ортаны қорғау
қорғау объектілері
объектілері ұлттық
ұлттық және
және
халықаралық
халықаралық болып
болып бөлінеді.
бөлінеді.
Табиғи
Табиғи ортаның
ортаның ұлттық
ұлттық (мемлекет
(мемлекет ішілік)
ішілік) объектілерін
объектілерін
қорғау
қорғау дегеніміз
дегеніміз –жер,
–жер, су,
су, жер
жер қойнауын,
қойнауын, биотаны
биотаны және
және
басқа
басқа да
да мемлекет
мемлекет ішіндегі
ішіндегі аймақтың
аймақтың табиғи
табиғи ортасының
ортасының
басқа
басқа да
да элементтерін
элементтерін қорғау
қорғау деген
деген сөз.
сөз.
Қоршаған
Қоршаған ортаны
ортаны қорғаудың
қорғаудың халықаралық
халықаралық
(бүкілдүниежүзілік)
(бүкілдүниежүзілік) объектілерін
объектілерін қорғау,
қорғау, яғни
яғни жеке
жеке
ұлттық
ұлттық мемлекеттерге
мемлекеттерге жатпайтын
жатпайтын табиғи
табиғи объектілерді
объектілерді
қорғау.
қорғау. Оларды
Оларды бірнеше
бірнеше топқа
топқа бөледі:
бөледі:
-барлық
-барлық мемлекеттер
мемлекеттер пайдаланатын
пайдаланатын объектілер
объектілер
(атмосфералық
(атмосфералық ауа,ауа, Дүниежүзілік
Дүниежүзілік мұхит,
мұхит, Антарктида,
Антарктида,
Космос);
Космос);
-екі
-екі немесе
немесе бірнеше
бірнеше мемлекеттер
мемлекеттер пайдаланатын
пайдаланатын
объектілер
объектілер (мысалы,
(мысалы, шекаралық
шекаралық сулар,
сулар, Балтикалық
Балтикалық
немесе
немесе Қара
Қара теңіз,
теңіз, Дунай
Дунай өзені,
өзені, Каспий
Каспий теңізі);
теңізі);
-әртүрлі
-әртүрлі елдер
елдер аймақтары
аймақтары бойынша
бойынша ауысатын
ауысатын объектілер
объектілер
(қоныс
(қоныс аударып
аударып отыратын
отыратын жануарлар).
жануарлар).
Қоршаған
Қоршаған ортаны
ортаны қорғау
қорғау облысы
облысы бойынша
бойынша халықаралық
халықаралық
қауымдастықтар
қауымдастықтар түрлері
түрлері әртүрлі
әртүрлі келеді.
келеді. Яғни:
Яғни:
-табиғи
-табиғи ортаны
ортаны қорғау
қорғау бойынша
бойынша халықаралық
халықаралық ұйымдар;
ұйымдар;
-халықаралық
-халықаралық (екі
(екі жақты
жақты немесе
немесе көп
көп жақты)
жақты) келісімдер,
келісімдер,
Қазіргі кезде экология мәселесімен
айналысатын халықаралық ұйымдар
жұмыс жасаудағы ең беделдісі – Біріккен
Ұлттар Ұйымы. Оның негізгі бағыттарының
бірі- табиғатты қорғау облысында
келісіммен жұмыс істеу. Генералдық
Ассамблеяда маңызды сұрақтарды
қарастырады, резолюциялар мен
декларациялар қабылдайды,
халықаралық конференциялар өткізеді.
БҰҰ адамды қоршаған ортаны қорғаудың
арнайы принциптерін тауып, бұл
Стокгольм конференциясындағы
Декларациясында (1972 ж) және
Қоршаған ортаны қорғаудың арнайы халықаралық ұйымы БҰҰ-да жұмыс
істейді.
Қоршаған ортаны қорғау бойынша БҰҰ-ның арнайы органы қоршаған
ортаны қорғау бойынша ұзақ мерзімді бағдарламасын жүзеге асыруда, ол
үшін БҰҰ Генералды Ассамблеясы Қоршаған орта қорын құрды.
Білім бері, ғылым және мәдениет сұрақтары бойынша Біріккен Ұлттар
Ұйымы (ЮНЭСКО) қоршаған ортаны және оның ресурстарын зерттеуді
ұйымдастырады, онда «Адам және биосфера», «Адам және оны қоршаған
орта» бағдарламалары бекітілген.
Денсаулықты сақтаудың дүниежүзілік ұйымы қоршаған ортаның
гигиенасы, атмосфералық ауаны қорғау проблемаларымен айналысады.
Табиғатты және табиғи ресурстарды қорғаудың халықаралықодағы
(МСОП) әкімшіліктік, ұлттық және халықаралық ұйымдар, сондай-ақ жеке
адамдар арасындағы қоршаған ортаны және табиғатты қорғау туралы
сұрақтар бойынша бітімдер жасаумен айналысады. МСОП халықаралық
Қызыл кітапты (10 том) ұсынды.
Жалпы халықаралық-құқықтық келісімдер қоршаған табиғи орта
Табиғи ресурстардың таусылуы және қоршаған ортаның өзгеруі
адамзат қоғамының дамуына экологиялық қауіп туғызып,
адамдардың әртүрлі топтарының, барлық елдердің үкіметтік
және үкіметтік емес мекемелердің алаңдатушылығын туғызып
отыр. Осы себепке байланысты 20 ғасырдың соңғы төрттен бір
бөлігі табиғатты пайдалануға, тұрақты дамудың ұстанымдарын
игеруді аяқтауға жаңа жолдар қарастыруда.
1972 жылы Стокгольмде өткен конференцияда 113 елдің
өкілдері алғаш рет дамыған елдер өткен экономикалық даму
тағыда қайталанатын болса оның өркениеттің жойылуына әкеліп
соғатынын болашағымыз» тақырыбында доклад дайындады.
Онда ТД-дың негізгі
ұстанымдары алғаш рет
жасалынды. Онда
келтірілгендей, әлемдік
экономиканың дамуы
планетамыздың
экологиялық
мүмкіндіктеріне
байланысты анықталуы
тиіс. Осыған байланысты
кез-келген елдің
экономикалық дамуы өнімі
мен ақшасына ғана
байланысты
1983
1983 жылы
жылы ҚОҚО және
және даму
даму бойынша
бойынша Дүниежүзілік
Дүниежүзілік
комиссия «біздің жалпы даму бойынша 1992
жылы Рео-де-жанейрода өткен БҰҰ конференция
«XXI
«XXI ғасырға
ғасырға күн
күн тәртібін»
тәртібін» қабылдады.
қабылдады. Ол
Ол
әлемдік қоғамдастықтың болашаққа стратегиясы
болып табылады, сондай-ақ негізгі мақсаттарға -
ҚО жоғарғы сапасына және барлық мемлекеттер
өмірінде экологиялық қауіпсіз экономикаға
жетуге бағытталған. Осы құжатта айтылғандай,
адамзаттың бұрынғы деңгейі сын көтермейді,
яғни планетамыздың табиғи ресурстарының көп
бөлігі таусылды, ал экологиялық жағдай барған
сайын қиындап бара жатыр. Сондықтан да
тұрақты дамуға көшу қажет.
Тұрақты даму үштіктегі маңызды
индикаторлардың:
индикаторлардың: адам-шаруашылық-табиғат
адам-шаруашылық-табиғат
тиімді динамикасын қалайды, яғни олар
социалды, экономикалық және экологиялық
ортаның
ортаның қозғалысын
қозғалысын тұрақты
тұрақты түрде
түрде қамтамасыз
қамтамасыз
етуі тиіс. Басқа сөзбен айтқанда, тұрақты даму
қазіргі және болашақ ұрпақтың әлеуметтік-
Бекітуге арналған тест тапсырмалары:
1. Тұрақты дамуды қалай түсінесіз?
A) дамуды болашақ ұрпаққа қауіп төндірмей, өз қажеттіліктерін
қанағаттандыратындай жасау керек
B) табиғаттың кей құрамдас бөліктері өзгеріссіз қалуы тиіс
C) даму бір кезде мүмкін болмай қалатындай жағдай тудырмауы тиіс
D) табиғаттың құрамдас бөліктері әрқашан тұрақты болып қалуы керек
E) халықаралық даму тоқтамауы тиіс
2. Тұрақты даму факторларын ата?
A) экологиялық, экономикалық, әлеуметтік
B) жасанды,табиғи,физикалық
C) экожүйелік, экономикалық,экологиялық
D) әлеуметтік,құқықтық,биосфералық
E) абиотикалық,антропогендік,биотикалық

3.Тұрақты даму деңгейлері қайсысы?
A) жергілікті, аймақтық, ұлттық, мемлекетаралық, әлемдік
B) аудандық,облыстық,мемлекеттік
C) аймақтық, қалалық, ұлттық
D) ғаламдық, әлемдік, мемлекетаралық,
E) аймақтық, ұлттық, қалалық
4.Қоршаған ортаны қорғау объектілері қалай бөлінеді?
A) ұлттық және халықаралық
B) экологиялық және экономикалық
C) мемлекетаралық және аудандық
D) халықаралық және трансшекаралық
E) облыстық және аймақтық

5. Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау стратегиясы қай жылы қабылданды?
A) 1991 жылы
B) 1891 жылы
C) 1972 жылы
D) 1992 жылы
E) 1971 жылы
Бақылау сұрақтары:
1.“Тұрақты даму” ұғымын қалай түсінесіз?
2. Тұрақты даму факторларын түсіндіріңіз?
3. Өнеркәсіп орындары – атмосфераны
ластаушы факторлар.
4. Тұрақты дамудың стратегиясы мен
принциптері.
5. Тұрақты дамуды қамтамасыз ету
жолындағы халықаралық ынтымақтастық.
Ұсынылған әдебиеттер:
1.Оспанова Г.С.,Бозшатаева Г.Т. «Экология» Алматы
2002ж.
2.Ә.С. Бейсенова, Ж.Б.Шілдебаев, Г.З.Сауытбаева
«Экология» Алматы, Ғылым-2001 ж.
3.Ю.Одум «Основы экологии» Москва-1975 ж.
4. Ю.Одум « Экология» Москва, Мир-1986 ж.

Ұқсас жұмыстар

Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер

Қоршаған ортаны бақылаудың халықаралық бірлестігі

Биологиялық қауіп

Теңбілдақты сымбатты жануар жайлы

Экологиялық сараптама

Ақсу - Жабағалы қорығы

Халықаралық құқық

Халықаралық жария құқық

Халықаралық құқықтық жауапкершілік

Халықаралық құқық бұзушылық түрлері

Пәндер