ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

Презентация қосу

• әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
• Биология және биотехнология факультеті

ТАҚЫРЫП: БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ
ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

Орындаған: Бекет Арайлым
БТ 18-08топ
Жоспары:
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
Термодинамика – ағзадағы энергия, жылу және зат алмасу процестері
жөніндегі ғылым.
Жүйелер түсінігі. Биологиялық және термодинамикалық жүйелер.
Биологиялық жүйелердің алуантүрлілігі.
Термодинамикалық жүйелердің негізгі параметрлері.
Термодинамикалық процесс.
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Термодинамика - физика ғылымындағы жылудың жұмыс және басқа энергия
түрлерімен арадағы қарым-қатынасын зерттейтін тармағы. Термодинамика —
тәжірибелерден жинақталған нәтижелерге сүйенетін феноменологиялық ғылым.
Ол көптеген құрамдас бөліктерден тұратын макроскопиялық жүйелер -
термодинамикалық жүйелерді зерттейді. Мұндай жүйелерде жүретін процестер
макроскопиялық шамалар, мысалға қысым немесе температура арқылы
сипатталады және олар молекулярлық деңгейде қолдануға келмейді.
Термодинамика заңдылықтары жалпы сипатта қолданылады және заттардың
атомдық деңгейдегі құрылымына тәуелді емес. Сондықтан термодинамика
ғылым мен техниканың энергетика, қозғалтқыштар, фазалық ауысу, химиялық
реакциялар, секілді көптеген салаларында қолданылады.Термодинамиканың
физика мен химияның бірқатар салаларында, химиялық технология,
аэроғарыштық технология, машина жасау, жасушалық биология,
биомедициналық инженерия секілді алуан түрлі салаларда алатын орны ерекше.
ТЕРМОДИНАМИКА – АҒЗАДАҒЫ ЭНЕРГИЯ, ЖЫЛУ ЖӘНЕ ЗАТ
АЛМАСУ ПРОЦЕСТЕРІ ЖӨНІНДЕГІ ҒЫЛЫМ.
Энергия – ғылымдағы өте маңызды физикалық түсінік болып табылады. Энергия деп физикада
материяның қозғалысының әр түрлі формаларының жалпы шамасын көрсететін скалярлық физикалық
өлшемді айтамыз.
Жүйенің энергиясы дегеніміз сол жүйенің белгілі бір жұмыс жасауға қабілеттілігі. Қандай да болмасын
термодинамикалық күйде болатын кез келген термодинамикалық жүйенің толық энергиясы болады.
Дені сау ересек адамның дене температурасы +36,5°С+36,9°С. Бір тәуліктің ішінде де дене
температурасының сәл де болса ауытқуы байқалады. Мысалы, түнге қарағанда күндіз сәл жоғарылау
болады. Бұл ағзадағы зат алмасудың өзгеруіне тікелей байланысты. Адам дене температурасының мұндай аз
ғана ауытқуын сезе бермейді. Дене температурасының +43°С көтерілуі немесе +25°С төмендеуі қазаға
ұшыратады. Ағзаның өз дене температурасын бірқалыпты сақтауға бағытталған физиологиялық
үдерістерін жылуды реттеу дейді. Дене температурасының тұрақтылығы ағзада пайда болған жылумен,
сыртқа бөлінетін жылудың мөлшеріне байланысты. Ағза жылуды тері арқылы шығарады. Адамның бір
тәулікте бөлетін жалпы жылуы шамамен 13 500 Дж болса, оның 80%-ы тері арқылы сыртқа бөлінеді.
Зат алмасу дегеніміз – организмде жүріп жататын барлық химиялық процестердің жиынтығы.Организмдегі
зат алмасу тіршіліктің негізгі белгісі болып табылады. Тірі организм зат алмасудың нәтижесінде пайда
болып жарыққа шығады, тіршілік етеді, өсіп жетіледі және өледі. Зат алмасу физиологиялық – ас қорыту,
сіңіру, бөліп шығару, физикалық-химиялық-сорбция, диффузия, биопотенциалдар, биохимиялық-заттардың
синтезделуі, ыдырауы, өздігінен- өзі құралуы сияқты т.б әртүрлі кейде қарама-қарсы процестерді айтамыз.
Дененің бір күйден басқа бір күйге ауысуы кезіндегі белгілі бір жұмыс істеу қабілеті оның
энергиясы деп аталды. Материя қозғалысының әртүрлі формалары бір-біріне айналып
(түрленіп) отырады.
Тірі организмдердегі жылу алмасу
Адам денесінде жылу екі жолмен реттеледі:

ХИМИЯЛЫҚ ФИЗИКАЛЫҚ
• Химиялық жолмен жылудың
реттелуі зат алмасу кезінде ағзада
түзелетін жылу мен бұлшықеттердің
жұмысына байланысты. Бұл тағамның
құрамындағы ағзалық заттардың
ыдырауынан бөлінетін энергия арқылы
реттеледі.
• Физикалық жолмен реттелуі ағзада
пайда болған энергияның сыртқы ортаға
жылу түрінде бөлінуі арқылы жүзеге
асады. Оған теріден судыңтер арқылы
булануы мысал болады. Тері арқылы
ағзадағы жылудың реттелуі тер
бездерінің, қантамырлардың, тері
шелмай қабатының қатысуымен жүреді.
ТІРІ ОРГАНИЗМДЕРДЕГІ ЗАТ АЛМАСУ ПРОЦЕССІ

• Заттар мен энергия алмасу арқылы ағзаның ішкі ортасының (қан, ұлпа сұйықтығы,
лимфа) тұрақтылығы сақталады.
• Ағза заттар мен энергия алмасу арқылы өседі, дамиды және тіршілігін жалғастырады.
Заттар мен энергияның алмасуы 2 процестен тұрады. Біріншісі – пластикалық алмасу
(ассимиляция), екіншісі – энергетикалық алмасу (диссимиляция). Алмасудың бұл екі
жолы өзара тығыз байланысты, әрі бір-біріне тәуелді, біртұтас процестер.

Пластикалық алмасу

Су мен минералды
тұздардың алмасуы Нәруыздардың алмасуы

Көмірсулардың алмасуы Майдың алмасуы.
ЖүйелерТҮСІНІГІ.
ЖҮЙЕЛЕР түсінігі.БИОЛОГИЯЛЫҚ
Биологиялық ЖӘНЕ
және ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ
термодинамикалық
ЖҮЙЕЛЕР. жүйелер.
• Жүйе дегеніміз– күрделі
бірлікті құрайтын бір-
бірімен байланысты немесе
өзара байланысты Жүйе
объектілердің жиынтығы
немесе комплекс, белгілі бір
схемаға не жоспарға сәйкес
реттеліп орналасқан
бірнеше бөлімнен тұратын
тұтастық. Табиғи Аралас Жасанды
• Биологиялық жүйе– бір-
бірімен қарым-қатынаста
және байланыста болатын,
сөйтіп белгілі бір тұтастық,
бірлестік құратын көптеген Тірі табиғат Өлі табиғат
құрамдас бөліктер Материалдық Қоғамдық
жүйесі жүйесі
жиынтығы.
БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖҮЙЕ
• Биологиялық жүйе - тірі жүйелерде белгілі бір функцияны орындайтын
компоненттердің ажырамас жүйесі. Биологиялық жүйелерге әр түрлі ұйым деңгейіндегі
күрделі жүйелер жатады: биологиялық макромолекулалар, жасуша астындағы
органеллалар, жасушалар, мүшелер, организмдер, популяциялар, тұтастай алғанда
биосфера.
Биологиялық жүйелерінің қасиеттері:
• тұтастық (жүйенің қасиеттерінің оның элементтерінің қасиеттерінің жиынтығына
кемімеуі),
• салыстырмалы тұрақтылық,
• ашықтық,
• сыртқы ортаға бейімделу мүмкіндігі,
• даму,
• өзін-өзі көбейту,
• эволюция
АШЫҚ ЖӘНЕ ЖАБЫҚ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР
• Егер зат шекара арқылы өтпесе, онда біз мұндай жүйені жабық жүйе деп атаймыз.. Жабық
жүйенің ішіндегі мәселе әрдайым бірдей. Реакция орын алғанда, жүйе кеңейе алады немесе ол
төмен температурада болса, айналаға энергияны бере алады. Мысалы, поршеньде сығылған
сұйықтық болған кезде ол жабық жүйе болып табылады. Онда сұйықтықтың массасы өзгермейді,
бірақ көлемі өзгеруі мүмкін.
• Оқшауланған жүйе сонымен қатар жабық жүйе болып табылады. Алайда, ол жабық жүйеден
ерекшеленеді, өйткені оқшауланған жүйенің айналасында механикалық немесе жылу байланысы
жоқ. Уақыт өте келе оқшауланған жүйелер қысым, температура немесе басқа да
айырмашылықтарды теңдестіру арқылы термодинамикалық тепе-теңдікке жетеді.
• Ашық жүйеде зат пен энергия жүйе мен айналаның арасындағы шекара арқылы өтеді. Ашық
болғандықтан, ол қоршаған адамдармен үнемі байланыста болады. Мысалы, біздің денеміз ашық
жүйе. Ашық жүйеде және одан шығатын энергия ағынын басқару қиын. Сонымен қатар,
энергетикалық баланс қиын. Ашық болғандықтан, жүйенің массасы міндетті түрде өзгермейді;
керісінше оның көлемі тұрақты
• Термодинамиканың бірінші заңы ашық жүйелерге қатысты. Онда ашық жүйенің ішкі энергиясы
туралы айтылады. Біз жүйенің ішкі энергиясын жүйеде немесе жылу жүйесінде жұмыс жасай
отырып өзгерте аламыз. Ашық жүйенің ішкі энергиясының өзгеруі біз жүйеге қосу керек
энергияның мөлшеріне тең (қыздыру немесе жұмыс жасау арқылы), заттың ағып кетуінен және
жұмыс нәтижесінде жоғалған энергияның минусынан. жүйесі.
ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ЖҮЙЕ
• Термодинамикалық жүйе дегеніміз - бір-бірімен (бір-
бірімен) де, сыртқы денелермен де энергия алмасатын
макроскопиялық (өте көп бөлшектерден тұратын)
денелердің жиынтығы.
• Термодинамикалық тепе-теңдік - бұл термодинамикалық
параметрлер өзгермейтін жағдай.
• Термодинамикалық процесс деп термодинамикалық
жүйеде болатын кез келген өзгерісті айтады.
Термодинамикалық жүйелер
түрлері:

Оқшауланған Жабық Ашық
(көршілес (көршілес (көршілес
затпен де, энергиямен затпен және
энергиямен де алмасады, энергиямен
алмаспайды) затпен емес) алмасады)
БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ АЛУАН
ТҮРЛІЛІГІ
• Биологиялық жүйелерді зерттеу олардың барлығы
бір-бірінен күрделілік дәрежесінде,
құрылымдардың, процестер мен функциялардың
өзіндік ерекшелігінде ерекшеленетінін көрсетеді.
Қарапайым биожүйелер неғұрлым күрделі болып
табылады. Тіршіліктің төменгі деңгейлеріндегі
биохимиялық реакциялар биологиялық ұйымның
жоғары деңгейлерінде болатын процестердің
алғышарты болып табылады. Биологиялық
жүйелердің алуантүрлілігі — түрлердің белгілі бір
аумақта, экожүйеде немесе тіпті планета бетіндегі
түрлері. Бүкіл организмдер әлемінің бір-бірімен
филотектік байланыстары тұрғысынан ретке
келтірілген тізбегі.
• Биологиялық жүйелер - бұл әртүрлі күрделіліктің
Жүйелердің қасиеттері:
объектілері, құрылымдық-функционалдық тұтастық (жалпы мақсаттың
ұйымдастырудың бірнеше деңгейлері бар, өзара құрамдас бөліктерінің
байланысты және өзара әрекеттесетін элементтер бағыныштылығы);
жиынтығын білдіреді. өзара байланыс (бір
• Биосистема-тірі компоненттердің өзара әрекеттесуіне компоненттің өзгеруі
байланысты тіршілік формасы. Биожүйе ретінде басқалардың өзгеруіне әкеледі);
иерархия (жүйе басқа үлкен
өсімдік ағзасы-өзара әрекеттесетін органдардың ,
жүйенің бөлігі бола алады).
тіндердің және жасушалардың жиынтығы
ТІРІ ЖӘНЕ ТІРІ ЕМЕС ЖҮЙЕЛЕР
• Тірі және тірі емес жүйелер тек материалдық жүйелердің әртүрлі күйлері екенін және өмірді құбылыс ретінде
"кең" анықтауға назар аудара отырып (өмір - бұл материалдық жүйелердегі ақпараттың кеңейтілген
көбеюі), біз Биосфера болып табылатын тірі жүйелердің маңызды сипаттамаларын бөліп аламыз.
• 1. Тірі жүйелерде уақыт антиэнтропиялық бағытқа ие, ал тірі емес жүйелерде уақыт ағымының бағыты
энтропияның өсу бағытымен сәйкес келеді.
• 2. Тірі жүйелер тірі емес жүйелерден айырмашылығы- ақпараттың тұрақты өсуімен сипатталады.
(Құрылымдық - күрделілік өлшемі, жылу - жұмыс қабілеттілігінің өлшемі, нақты ақпарат - тәртіптің
өлшемі, ұйымшылдық, қатынастардың сенімділігі, қатынастар және өзара әрекеттесулер.)
• 3. Тірі жүйелердегі элементтердің әр түрі қалғандардың қосындысына құрылымдық және функционалды
түрде толықтырылады. Тірі емес жүйелерде элементтер функционалдылыққа ие емес. Элементтің
құрылымы мен қызметі өзара тәуелді.
• 4. Тірі жүйелер тұтас: олар құрылымның салыстырмалы толықтығымен (тұтастай алғанда бөліктердің
сандық корреляциясы) және тиісті функционалды сенімділікпен (тұтастай алғанда бөліктердің сапалық
корреляциясы) сипатталады.
• 5. Тірі жүйелер өзгермелі: әр орташа уақыт бірлігі үшін энергияны тұтыну энергия шығарудан басым
болады. Кейінге қалдырылған босату энергиясын, сопровождающееся ұлғаюымен ұзақтығын, оны ұстап
қалу, шаруашылығынан тұрақты ұстап тұру неравновесного жай-күйі. Тірі емес жүйелер тұрақты тепе-
теңдік күйімен сипатталады. Тірі жүйелердің ішкі ұйымдастырылуы дискілер, таратқыштар және энергия
трансформаторлары желісі түрінде ұсынылуы мүмкін.
БЕРТАЛАНФИДІҢ ПІКІРІНШЕ, ОРГАНИЗМ ЖҮЙЕ
РЕТІНДЕ КЕЛЕСІ СИПАТТАМАЛАРҒА ИЕ:
Тұтастық, яғни жүйенің қасиеттері элементтер
қасиеттерінің қосындысына азайтылмайтын
ұйымдастырудың жоғары деңгейі.
Ашықтық, яғни жүйе мен сыртқы орта арасындағы
материяның, энергияның, ақпараттың қарқынды
алмасуы.
Динамизм, яғни жалпы тепе-теңдік пен тұрақты
құрылымды сақтай отырып, жүйе элементтерін үнемі
жаңартып отыру.
Белсенділік, яғни сыртқы ортаның айтарлықтай
өзгеруі.
Эквифиналдылық, яғни әртүрлі бастапқы күйлерден
әртүрлі жолдармен бірдей нәтижеге жету мүмкіндігі.
КҮЙДІҢ НЕГІЗГІ ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ
ПАРАМЕТРЛЕРІ ТУРАЛЫ ҰҒЫМ
Дененің физикалық күйі, осы күйді сипаттайтын кейбір шамалармен анықталады,
олар – күй параметрлері. Бірқатар шамалар күй параметрлері бола алады: меншікті
көлем, абсолюттік қысым, абсолюттік температура, ішкі энергия, энтальпия,
энтропия, концентрация, изохора-изотермиялық потенциал жəне т.б.
• Күш өрісі болмаған кезде (гравитациялық, электрмагниттік жəне т.б.) біртекті
дененің күйі тек үш параметрмен ғана анықталады. Олар техникалық
термодинамикада:
- меншікті көлем,
- абсолюттік температура,
- қысым.
• Бұл үш параметр, негізгілер деп аталады, олар тəуелсіз шамалар емес жəне өзара
белгілі бір математикалық тəуелділіктермен байланысады.
• Біртекті заттың меншікті Қысым - Молекулярлық-кинетикалық теория
көлемі – көлемнің массаға тұрғысынан
қатынасымен анықталатын қарағанда, қысым үздіксіз хаосты қозғалыста
шама, өлшем бірлігі – м3 /кг : болатын газ
молекуласының ыдыс қабырғасына
• v = V/m, (1) соқтығысуының орташа нəтижесі жəне күштің
• мұндағы V - зат мөлшерінің қабырғаға перпендикуляр
көлемі, м3 құраушысының бет ауданына қатынасымен
анықталады, яғни
• m – осы заттың массасы, кг. p= Fn/A
• Заттың тығыздығы - массаның мұндағы p – қысым;
көлемге қатынасымен Fn– нормальді құраушы күш;
A – əсер етуші күшке перпендикуляр беттің
өлшенетін шама, кг/м3
ауданы
• ρ=m/V. (2) Қысым н/м2 немесе Па өлшенеді.
Температура дененің қызу дəрежесін
• Күйдің термодинамикалық сипаттайды, молекулалар қозғалысының
параметрі тек абсолюттік қысым орташа қарқындылығын көрсетеді.
болады, яғни қысымның Қаншалықты молекула қозғалысының
абсолюттік нөлінен немесе жылдамдығы жоғары болса, дененің
температурасы да жоғары болады.
абсолюттік вакуумнан Молекуланың үдемелі қозғалысының орташа
есептелетін қысым. кинетикалық энергиясы mw2/2 мен
• Абсолюттік қысымды анықтау абсолюттік температура арасында тікелей
байланыс бар:
екі жағдайда жүреді:
mw2/2 = 3/2кТ, (6)
• 1) Ыдыстағы қысым мұндағы m – молекула массасы;
атмосфералықтан жоғары жəне w – молекуланың үдемелі қозғалысының
орташа квадраттық жылдамдығы;
• 2) Ол атмосфералықтан төмен. T – абсолюттік температура;
k –Больцман тұрақтысы, ол 1,38·1023 Дж/К
тең.
ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ПРОЦЕСС
• Егер термодинамикалық Дененің тепе-теңдікті күйі – оның көлемінің барлық
жүйенің сыртқы жағдайы нүктелеріндеқысымның, температураның, меншікті
өзгерсе, онда жүйенің күйі де көлемнің жəне басқа физикалық қасиеттердің бірдей болуы.
өзгереді. Термодинамикалық • Жүйе күйінің өзгеру процесі тепе-теңдікті жəне тепе-
теңдіксіз бола алады.
жүйенің бір тепе-теңдік • Егер процесс тепе-теңдікті күй арқылы өтсе, онда ол тепе-
күйден екінші тепе-теңдік теңдікті.
күйге өтуі кезіндегі күй • Нақты процестердің тепе-теңсіздігі, олардың сыртқы
өзгерісінің жиынтығы жағдайлар əсерінен түпкілікті жылдамдықпен өтуімен жəне
жұмысшы денеде тепе-теңдікті күйдің орнығып
термодинамикалық процесс
үлгермеуімен анықталады.
деп аталады. Егер процесс • Мысалы: цилиндр поршені астындағы газдың жылдам
тепе-теңдікті күйде өтсе, кеңеюі мен сығылуы кезінде жұмысшы дененің көлеміндегі
онда ол тепе-теңдікті əртүрлі нүктелердегі температура мен қысым бірдей
процесс. болмайды, яғни тепе-теңсіз күй орын алады, ал процесс
тепе-теңсіз болады
ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТЕР ТҮРЛЕРІ:
• Күй теңдеуі f(p,v,T) = 0 жүйенің үш осьті координатасында p, v жəне T кейбір бетті
сипаттайды, бұл беттік термодинамикалық бет деп аталады.
• Егер термодинамикалық бетті координата өстеріне параллель жазықтықтармен қиса,
онда бетте қисықтар пайда болады:
• • v = const жазықтығымен қимасы p, T координаталарындағы температураға тəуелді
қысымның өзгеру процесін сипаттайтын түзуді береді; осы түзумен сипатталатын
процесс тұрақты көлемде өтеді жəне изохоралық деп аталады
• р = f(Т);
• • р = const жазықтығымен қимасы v, T координаталарындағы температураға тəуелді
көлемнің өзгеру процесін сипаттайтын түзуді береді; осы түзумен сипатталатын процесс
тұрақты қысымда өтеді жəне изобаралық деп аталады
• v = f(Т)
• • Т = соnst жазықтығымен қимасы изотермиялық деп аталады Р=f(v) көрсетеді.
• Термодинамикалық процестерді зерттеу
кезінде тұйықталған немесе айналымды деп
аталатын процестер ерекше орын алады, бұл
кезде жүйе бірқатар бірізді күйлерден өте
отырып, бастапқы күйге қайта оралады.
Айналымды процесс цикл деп аталады.
Параметрлер жүйенің массасына тәуелді де,
тәуелсіз де бола алады. Жүйенің массасына
тәуелді емес күй параметрлері қарқынды
параметрлер (қысым, температура, т.б.), ал
мәні жүйенің массасына пропорционал
болатын параметрлер аддитивтік немесе
экстенсивтік параметрлер (көлем, энергия,
энтропия және т.б.) деп аталады.
ҚОРЫТЫНДЫ
• Қорыта айтқанда, биологиялық жүйе дегеніміз бір-бірімен қарым-қатынаста және байланыста болатын,
сөйтіп белгілі бір тұтастық, бірлестік құратын көптеген құрамдас бөліктер жиынтығы. Ал
термодинамикалық жүйе- бұл энергияның берілуін талдауда қолданылатын процесс немесе орта.
• Биологиялық және термодинамикалық жүйелер ашық, жабық және т.б. жүйелерден тұрады.
• Биофизиканың міндеті- ашық жүйелер күй заңдылықтарын ашып көрсету болып табылады.
• Өмірдің барлық әртүрлілігі жабайы табиғатты жүйелі ұйымдастырудың иерархиясында көрінетін бірлікті
көрсетеді. Жер планетасында тірі және тірі емес тіршіліктің өзара байланысы мен өзара тәуелділігі
энергияның, ақпараттың және заттың тұрақты ағымына байланысты.
• Әр түрлі деңгейдегі заманауи биожүйелер олардың эволюциясының және тұтастай алғанда ғаламшардың
ұзаққа созылған кезеңінің нәтижесінде қалыптасты - адамға мән бермеу, экономикалық қызмет процесінде
табиғаттың қызмет ету заңдылықтары туралы білім биожүйелердің жұмысында бұзылуларға әкелуі
мүмкін.
• Жер планетасындағы адамның өмірі - бұл көптеген табиғи факторлармен шартталған ғарыштық құбылыс,
ерекше құбылыс, бірақ ең бастысы - сырттан энергия ағыны.
• Зерттелетін объектілердің кез-келген жиынтығын термодинамикалық жүйе деп атауға болады. Жүйелерге
мысал ретінде жасуша, жүрек, организм, биосфера және т.б.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Төлеуханов С.Т. Биофизика. Оқу құралы. – Қарағанды:
«MedetGroup» ЖШС, 2016.
Инюшин В.М., Төлеуханов С.Т., Кулбаева М.С., . ГумароваЛ.Ж.,
ШвецоваЕ.В., Қайрат Б.Қ. Экологиялық биофизика. Оқу құралы. –
Алматы: Қазақ университеті, 2018.
Рубин А.Б. Биофизика. – Москва: Кнорус, 2019. – 190 с.4. Гумарова
Л.Ж. Радиобиология: Оқулық. – Алматы: ЖШС РПБК «Дәуір»,
2011.
http://cleverpenguin.ru/biologicheskiye-sistemy
https://medicknow.com/bookschool/biologiya-sistema-10-teremov/3.php
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Термодинамикалық жүйе типтері

Статистикалық термодинамика

Нақты жүйелердегі тепе - теңдік

ДИСПЕРСТІ ФАЗА ДИСПЕРСТІК ОРТА

Термодинамика анықтамалары және сыныптамасы

Термодинамикалық жүйе, процесс және тепе - теңдік

Термодинамиканың бастамалары

ТЕРМОДИНАМИКА ЗАҢДАРЫ

ДИСПЕРСТІ ЖҮЙЕЛЕРДЕГІ КЕҢІСТІКТІК ҚҰРЫЛЫМДАР

Термодинамика - тәжірибелерден жинақталған нәтижелерге сүйенетін феноменологиялық ғылым

Пәндер