Тұқымдар Аналық гаметофит

Презентация қосу

Ашық тұқымды
өсімдіктер
.
• Тұқымдар өсімдік эволюциясының бағытын
өзгертті, олардың құрғақ жер экожүйелерінің
басым өндірушілеріне айналуына мүмкіндік
берді.

• Тұқым құрылысы: ұрық – эмбрион, қоректік
зат, қабықша (қорғаныш қызметін атқарады).
• Тұқымды өсімдіктердің гаметофиттері аналық
спорофиттің ұлпаларында сақталатын спора
қабырғаларында дамиды

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Тұқымдар мен тозаң дәндері құрлықтағы тіршілік
үшін негізгі бейімделулер болып табылады
• Тұқымнан басқа, барлық тұқым өсімдіктеріне
ортақ :
– Кішірейген гаметофиттер

– Гетероспора

– Жұмыртқа

– Тозаң

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Әр түрлі өсімдік топтарындағы гаметофит / спорофит қатынастары

ӨСІМДІКТЕР ТОБЫ
Мүктер және басқа Папоротниктер және
да тамырсыз өсімдіктер басқа тұқымсыз тамырлы Тұқымды өсімдіктер
өсімдіктер (ашық және жабық тұқымдылар)
Кішірейген, тәуелсіз
Кішірейген (әдетте микроскопиялық), қоректену үшін
Доминантты (фотосинтетикалық
Гаметофит және еркін өмір сүреді)
қоршаған спорофит тініне тәуелді

Кішірейген, қорек үшін
Спорофит Доминантты Доминантты
гаметофитке тәуелді

Гимносперм Ангиосперм
Спорофит Микроскопиялық аналық
(2n) гаметофит (n) ұрықтанғкн
бүрдің ішінде
Микроскопиялық
Спорофит аналық
(2n) гаметофит
(n) гүлдің осы
Гаметофит бөліктерінің
ішінде
(n)
Мысылы

Микроскопиялық
аталық
гаметофит
Микроскопиялық (n) гүлдің осы
аталық гаметофит бөліктерінің
(n) ішінде
тозаң бүрі ішінде
Спорофит (2n) Спорофит (2n)
Гаметофит
(n)
Гетероспория: Тұқымдық Өсімдіктер
Арасындағы Ереже
• Тұқымдық өсімдіктердің арғы аталары
гомоспоралы болған, ал тұқымдық өсімдіктер
гетероспоралы.

• Мегаспорангиялар аналық гаметофиттерді
тудыратын мегаспораларды түзеді.
• Микроспорангиялар аталық гаметофиттерін
тудыратын микроспораларды түзеді.

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Жұмыртқа жасушасы мен оның түзілуі

• Жұмыртқа жасушасы мегаспорангий,
мегаспора және қорғаныш қызметін
атқаратын бір немесе бір неше
интегументтен тұрады.
• Ұрықтанған жұмыртқа жасушасынан тұқым
дамиды.
• Ашық тұқымдылардың мегаспорасында тек
бір интегумент бар.
• Жабық тұқымдылар мегаспорасында екі
интегумент болады.
Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Тозаң мен спермийдің түзілуі

• Микроспоралар аталық гаметофиті бар
тозаң дәндеріне дамиды.
• Тозаңдану - тозаңды аталықтан
жұмыртқасы бар аналыққа тасымалдануы.
• Тозаң су қажеттілігін жойып, ауамен немесе
жануарлармен үлкен қашықтыққа таратылу
мүмкіндігін береді.

• Тозаң дәні өніп, екі спремийдің аналық
гаметофитте орналасқан жұмыртқа
жасушасына өтуін қамтамасыз ететін тозаң
түтігін береді.
Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Тұқымның эволюциялық артықшылығы

• Тұқым бүкіл жұмыртқа жасушасынан дамиды.

• Тұқым қорек заты мен қорғайтын қабығы бар
спорофит эмбрионы.
• Тұқымдардың спораларға қарағанда кейбір
эволюциялық артықшылықтары бар :
– Олар өну үшін қолайлы шарттар болғанға
дейін бірнеше күннен бірнеше жылға дейін
тыныштық күйде сақталуы.
– Олар жел немесе жануарлар арқылы ұзақ
қашықтықтарға тасымалдана алады.
Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Ашық тұқымдылардың пайда болу

Ең алғаш ашық тұқымдылар
350 млн. жыл бұрын девон
кезеңінің соңында пайда болды.

Тас көмір кезеңінің басында
жойылып кеткен ертедегі
папортниктәрізділерден пайда
болған.

Мезозой эрасында — тау түзілу дәуірінде, материктердің
көтерілуі және климаттың құрғауы кезінде – ашық
тұқымдылар көбейе бастады.
Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
1. 600 шамасында түрлері
болса, оның 100-ге жуығы
қарағай түрлерінің үлесіне
тиеді.
2. Ағаштектестерге жатады,
алайда бұта тектестерде
кездесді.
3. Жапырақтары қылқан
тәрізді.
4. Мәңгі жасыл өсімдіктер.
5. Гүл және жеміс түзбейді.
6. Негізгі тамыры болмайды.
7. Әр түрлі жынысты
өсімдіктер.
8. Ұрықтану судың
қатысуынсыз жүреді.
9. Аталық гаметалары –
қозғалыссыз спермалар.
10. Көбеюі тұқым арқылы
Copyrightжүзеге асады.
© 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Ашықтұқымдыларда тұқым жеміс
қабырғасымен жабылмаған. Олар бүрде,
қабыршақта орналасады, яғни ашық.
Тұқымның пайда болуы – споралы
өсімдіктерден артықшылығын көрсететін,
үлкен эволюциялық алға басу
Тұқымда артық қор заты болады және
ұрық қоршаған ортаның қолайсыз
әсерлерінен жақсы қорғалған.
Шырша және қарағай – қылқан
жапырақты ашық тұқымдылардың ең
белгілі өкілдері.
Тұқым түрі өзгерген, қысқарған,
генеративті өркен – бүрінде түзіледі.
Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
жұмыртқадан тұқымға дейін

Интегумент

Мегаспора
қабырғасы
Жетілмеген аналық
бүр

Мегаспорангий
(2n)

Мегаспора(n)
(a) Ұрықтанбаған аналық жасуша
жұмыртқадан тұқымға дейін

Аналық
гаметофит(n)
Мегаспора
қабырғасы Жұмыртқа
ядросы (n)

Аталық гаметофит
(өнген тозаңмен) (n) Бөлінген аталық
ядро (n)

Micropyle Тозаң (n)
(b) Ұрықтанған аналық жасуша
жұмыртқадан тұқымға дейін

Тұқым қабығы
(интегументтен
дамиды)

Қорек
(аналық
гаметофит тіні) (n)

Ұрық – эмбрион (2n)
(жаңа спорофит)

(c) Тұқым
жұмыртқадан тұқымға дейін

Тұқым қабығы
Интегумент Аналық (интегументтен
Гаметофит (n) дамиды)
Мегаспора
қабырғасы Жұмыртқа
Жетілмеген аналық ядросы(n) Қорек
бүр (аналық
гаметофит тіні) (n)
Аталық гаметофит
Мегаспорангий (өнген тозаңмен)(n) Бөлінген аталық
(2n) Ядро (n)
Ұрық – эмбрион (2n)
Megaspore (n) Micropyle Тозаң (n) (жаңа спорофит)

(a) Ұрықтанбаған (b) Ұрықтанған (c) Тұқым
(b) аналық жасуша аналық жасуша
Гимноспермлердің тұқымдары бүрлерде ашық
орналасады
• Ашықтұқымдылар типтері
– Цикадофиталар (Цикадалар)
– Гинкгофита (бір түрі тіршілік етуде: Гинкго билоба)

– Гнетофиталар (үш тұқымдасы: Гнетум, Эфедра,
Вельвичия)
– Қылқан жапырақтылар - Кониферофита (қарағай,
шырша және cеквоя сияқты қылқан жапырақты
өсімдіктер).

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
• Тұқымды өсімдіктерді екі топқа бөлуге болады
ашықтұқымдылар және жабықтұқымдылар.
• Ашықтұқымдылар палеонтологиялық
жазбалардың ерте кезеңінде пада болып,
Мезозойдың құрлық экожүйелерінде басым
болған.
• Ашықтұқымдылар өткізгіш шоқтары жоқ
өсімдіктерге қарағанда құрғақ жағдайларға
жақсы бейімделген.
• Бүгінгі таңда солтүстік ендіктерде
ашықтұқымдылардан қылқан жапырақтылар
басым
Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Тип Гинкгофита
• Тек бір өкілі бар, Гинкго билоба.

• Ол ауаның ластануына өте төзімді және
танымал сәндік ағаш болып табылады.

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Ашықтұқымдылар

Гинко билоба
тозаң шығаратын,
ұрықтары шырынды ағаш
Ашықтұқымдылар
бүрлер

Вельвичия
Тип Қылқан жапырақтылар
• Бүгінгі таңда бұл тип ашықтұқымдылардың
ішіндегі ең үлкені болып табылады.
• Қылқан жапырақты өсімдіктердің көпшілігі үнемі
жасыл болып, жыл бойы фотосинтез жасай
алады.

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Ашықтұқымдылар: Қылқан жапырақты өсімдіктер жыл бойы фотосинтез жасайды

Дугласов майқарағайы
Қылқан Жапырақты Өсімдіктер

Секвойя - ең үлкен және ежелгі тірі организмдердің бірі

Алып Секвойя : 2500 тонна / жасы1800 - 2700
Қарағайдың өмірлік циклі

• Ашықтұқымдылар өмірлік циклінің үш негізгі
ерекшелігі:
– Спорофит ұрпағының басымдығы.

– Спермийлердің тозаң арқылы жұмыртқаға
тасымалдануы.
– Ұрықтанған жұмыртқалардан тұқымның
дамуы.

Copyright © 2008 Pearson Education, Inc., publishing as Pearson Benjamin Cummings
Кілт Қарағайдың
гаплоид (n) өмірлік циклі
Жұмыртқа жасушасы
диплоид (2n)

Ұрықтанған Мегаспороцит (2n)
бүр
Интегумент
Аталық бүр

Микроспороциттер
Жетілген (2n)
Мегаспорангий
спорофит Тозаң (2n)
(2n) Тозаң дәні
дәндері(n) МЕЙОЗ
МЕЙОЗ
Микроспорангийлер
Mикроспорангий (2n) мегаспора(n)
Seedling

Архегоний

Тұқымдар Аналық
гаметофит

Қорек Спермий
(n) ядросы(n)
Тұқым қабығы
(2n)
Тозаң
түтігі
Ұрық-эмбрион
(2n)
ҰРЫҚТАНУ Жұмыртқа ядросы (n)

Ұқсас жұмыстар

Жабық тұқымдылардың өмірлік циклі

Андроцей. Гинецей

Ашық тұқымды өсімдіктер

Жоғары сатыдағы өсімдіктер

Тірі организмді классификациялау ерекшеліктері

Жалаңаш тұқымдылар бөлімі

Папоротник тәрізділер

Гүлді өсімдіктер. Қызғалдақ

Өсімдіктердің көбею тәсілдері

Жынысты көбею

Пәндер