Əлеуметтену кезеңдері

Презентация қосу

Қала мен ауылдағы отбасының
әлеуметтік мәртебесінің
баланың әлеуметтену үрдісіне
әсері" тақырыбында
презентация дайындаңыз
ОРЫНДАҒАН:
Әлеуметтену
ӘЛЕУМЕТТЕНУ — ЖЕКЕ АДАМДАРҒА ҚОҒАМ МЕН ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМДАРЫ
ТА РА П Ы Н А Н Ү Н Е М І ( Ж И Н А Қ Ы , Б А Қ Ы Л А У Л Ы , Ш А Ш Ы РА Ң Қ Ы Т Ү РД Е ) Ә С Е Р Е Т У
П Р О Ц Е С І . С О Н Ы Ң Н Ә Т И Ж Е С І Н Д Е А Д А М Д А Р Б Е Л Г І Л І Б І Р Б І Л І М Д Е РД І ,
Қ Ұ Н Д Ы Л Ы Қ ТА Р М Е Н Н О Р М А Л А РД Ы И Г Е Р І П , Н А Қ Т Ы Қ О Ғ А М Д А , Ә Л Е У М Е Т Т І К
ТО П ТА Р М Е Н Ұ Й Ы М Д А РД А Ө М І Р С Ү Р У Т Ә Ж І Р И Б Е С І Н Ж И Н А Қ ТА Й Д Ы Ә Р І
ТҰЛҒАҒА, СОЛ ҚОҒАМНЫҢ ТЕҢ ҚҰҚЫЛЫ МҮШЕСІНЕ АЙНАЛАДЫ.
Ə Л Е У М Е Т Т Е Н Д І Р У – АУ Қ Ы М Д Ы Ж Ə Н Е К Ү РД Е Л І П Р О Ц Е С С . О Л Ө З І Н І Ң
Т А Б И Ғ АТ Ы Н А Н Ə Л Е У М Е Т Т І К О РТ А М Е Н Б А Й Л А Н Ы С Т Ы , Ə Л Е У М Е Т Т І К О Б Ъ Е К Т І С І
Ж Ə Н Е С У Б Ъ Е К Т І С І Т Ұ РА Қ Т Ы , А Д А М Н Ы Ң ( А Д А М ТО П ТА Р Ы Н Ы Ң ) Ү З Д І К С І З Ж Ə Н Е
Қ А Р Қ Ы Н Д Ы Ө З А РА Ə Р Е К Е Т І . С О Л Б І Р Ғ А Н А А Д А М ( М Ы С А Л Ы , Ə К Е ) Б І Р
Б А Й Л А Н Ы С Т А ( Б А Л А Л А Р М Е Н Қ АТ Ы Н А СТА ) С У Б Ъ Е К Т Р Е Т І Н Д Е ,
ƏЛЕУМЕТТЕНДІРУ АГЕНТІ РЕТІНДЕ КӨРІНЕДІ, АЛ КЕЛЕСІ ЖАҒДАЙДА
( Ə Л Е У М Е Т Т І К ТО П Қ А Қ АТ Ы Н А С Ы Н А Қ А РА Й ) О Л Ə Л Е У М Е Т Т Е Н Д І Р УД І Ң
О БЪ Е К Т І С І Р Е Т І Н Д Е К Ө Р І Н Е Д І . Е К І Н Ш І Ж А Ғ Ы Н А Н А Л Ғ А Н Д А , Қ А Й С Ы Б І Р Ө З А РА
Ə Р Е КЕ Т Ш Е Ң Б Е Р І НД Е ƏЛ Е У МЕ Т Т Е Н У СУ БЪЕ К Т І СІ Ə Л Е У МЕ Т Т Е Н УД І Ң
О Б Ъ Е К Т І С І Н Е Ы Қ П А Л Ж А С А П Қ А Н А Қ О Й М А Й Д Ы , С О Н Ы М Е Н Қ АТ А Р С У Б Ъ Е К Т І
О Б Ъ Е К Т І ТА РА П Ы Н А Н К Е Р І Ə С Е РД І Д Е С Е З І Н Е Д І . М Ы С А Л Ы , АТ А - А Н А Л А Р
Б А Л А Л А РД Ы Т Ə Р Б И Е Л Е У П Р О Ц Е С І Н Д Е Б А Л А Л А Р Ғ А Ш Е Ш У Ш І Ы Қ П А Л Ж А С А Й
О Т Ы Р Ы П , Ө З К Е З Е Г І Н Д Е , Т Ə Р Б И Е Л Е Н У Ш І Л Е РД І Ң ТА РА П Ы Н А Н Т Ə Р Б И Е Г Е
Б Е Л Г І Л І Б І Р К Е Р І Ə С Е РД І Д Е Б А Й Қ А Й Д Ы
Тұлғалардың объект ретінде
əлеуметтендірілуі дегеніміз-мəдениеттің
жəне əлеуметтік ережелер мен
құндылықтарының əлеуметтілігін оның
игеруі арқылы жəне осының негізінде
тұлғаның əлеуметтік мəндерін, белгілерін
қалыптастырып, қоғаммен əлеуметтік
қауымдастықтың əртүрлілігмен бірігетін
процесі. Бұл өте кең, ауқымды процесс. Бұл
процесс əр тұлғаның табиғи əлеуметтік
объектімен байланысқан дағдыларды,
шеберлікті, білімді иелену мəселелерін жəне
əлеуметтік тəртіптің құндылықтарының
мұраттары мен негізінің қалыптасуын
қамтиды. Əлеуметтік қасиеттер жаңа пайда
болып, адамдарға бірте-бірте сіңуі үшін, ол
адам əлеуметтік қатынастардың объектісі
ретінде əлеуметтік ортада біте қалыптасып,
еңбек етуі тиіс. Тұлғаның əлеуметтендірілу
процесіне адамдарды қоршаған барлық
орта кіреді. Тұлғаның əлеуметтендірілуінің Тұлғалардың объект
кеңеюі мен тереңдеуі негізгі үш сала
бойынша жүреді:
ретінде əлеуметтендірілуі
1. қызмет саласы.
2. басқалармен байланыс саласы.
3. сана-сезім саласы.
Әлеуметте
ну
Алғашқы қарапайым мəліметтерді адам отбасынан алады. Мұнда танымның да, мінез-
құлықтың да негіздері қаланады. Əлеуметтендіру тек жай оқу емес, ол меңгеру, адамның
өзінің тарапынан болатын белсенді процесс. Ешқандай мектеп те, ешбір мұғалім де
адамды жақсы зайып, жақсы күйеу, өз ісінің нағыз шебері, кəсіпқойы болуды толық үйрете
алмайды. Мұнда өмір бойы үйренуге тура келеді. Адам биологиялық тірлік иесі ретінде 2
млн. жыл өмір сүріп келеді, ал, ақылды, есті тіршілік иесі ретінде 40 мың жыл тіршілік
етуде. Жеке адам өзінің қысқа ғұмырында адамзаттың бүкіл тəжірибесін меңгеруі тиіс,
себебі хайуандардың тарихы жоқ, ал адамдардың тарихы бар. Бала кезде адамның тұлға
ретіндегі қасиеттері 70% қаланады, сол себепті дұрыс тəрбие өте қажет. Барлық дамуы
жоғары хайуандардың ішінде ана хайуандар өмірге бейім жəне дамыған болып келеді.
Себебі ұрпақты сақтауға қамқорлық жасау солардың мойнына түседі. Отбасындағы
алғашқы əлеуметтену, оған жауапты агенттер: ата-аналар, туыстар. Отбасынан тыс екінші
дəрежелі əлеуметтену, оның агенттері: адамдар мен мекемелер (оқу орындары, армия,
милиция, мемлекет, СМИ т.б.) Ұрпақтардың өзара қарым-қатынасындағы аса маңызды
аспектілердің бірі - балалар мен жастардың əлеуметтенуі. “Əлеуметтену“ термині
индивидтің белгілі бір білім, нормалар, құндылықтар, жүйесін меңгере отырып қоғамның
толық құқы бар азаматы ретінде қызмет етуіне əсер ететін қоғамдық өмірге араласып
өндірістенуін қамтамасыз етуінде маңызды роль атқаратын процесс. Əлуметтену саналы,
бақыланатын, мақсатты іс-əрекеттерден құралады, сондай-ақ, жеке тұлғаның дамуында
шатасқан, соқтығысуға толы əсері бар процестерден де тұрады.
Əлеуметтену кезеңдері
Алғашқы балалық. Нəресте үшін ата- Балалық шақ жəне есею Есею шағы.Жас адамдарда көп
ана арасындағы қарым-қатынасы ортасы . Балалық шақта достары мен некеде тұрғандар.
оның өміріндегі алғашқы Орташа алғанда оны саны 7
əлеуметтену сəті (мезеті) болып құрдастар тобы бірге ойнай
адамды құрайды; олар талғам
табылады. Бұл байланыс негізі отырып, бірге қалыптасып, ұқсастығы, жеке
нəрестенің көзқарасы,қимылы мен дамиды, дос қызығушылықтары мен ақыл – ой
жымиғаны болып табылады. болады.Жасөспірімдер
Сондай-ақ, өмірінің екінші аптасында деңгейі ортақтығы, өзара көмек
нəресте адамзат бетінен
үлкендер өз жынысы, қабаты, беру мен ашықтығы арқылы
айырмашылықты байқап, өз анасы діні қауымында болса да өз қоғамда бір-бірін тауып өзара
мен бөтен адамды ажырата құрдастарымен оңай сыйласады. Есею кезінде
бастайды. 8-12 айында нəрестенің достасады. Достық пен қызметтік көтерілу, өмірлік
бауыр басушылығы анық жыныстық байланыс өз мақсаттарға қол жеткізуде
байқалады.Ол анасынан (немесе достыққа уақыт жете бермейді. Ең
өзіне қарайтын адамнан ) алып ортасында өте тығыз орын мықты байланыстар ғана қолдау
кеткенде айқайы мен жылауы алған. Жақсы достардың өзі тауып, достар саны 5-ден не одан
арқылы өз тітіркенісін білдіреді. жасөспірімде аз болғанымен кем болуы мүмкін төмендейді.
Мұндай реакция баланың өзіне басқа жасқа қарағанда өзге Қартая келе түрлі драматикалық
бейтаныс адамнан қорқуы,
анасының таныс бейнесіне
жыныс өкілдерінен көбірек жағдайды басынан кешірген соң,
ұқсамауын байқап,8 айлығында болады. өмірлік серіктерін жоғалтып алу
нəресте бірден жоғалған затты арқылы өз достарынан тыс
белсенді іздей бастайды, алдымен қалудан қорқып, достық қатая
анасына байланысты тұрақтылық түседі, бұл кезеңде,
басқа да объектіге ауысатындығын зейнеткерлікке шыққан адамның
айтады. Мұндай əлеуметтік бауыр орташа алғанда достары 6
басушылықтық маңыздылығы адамды құрайды. Əлеуметтену
бейтаныс жерде анасының қасында процесі ешқашан тоқтамайды.
немесе бұрынғы қарым-қатынастағы Өте қарқынды əлеуметтену
балалармен бірге тез игерілетіндігін балалық жəне жасөспірімдік
айтып өтті. шақта өтеді, алайда орта жəне
қартаю шағында да əлеуметтену
жалғасады.
Еңбек әсері

Отандық ғылымдарда əлеуметтену кезеңдерін анықтау еңбек қызметінің ең тиімді жағына
қарай қарастырады. Сондықтан да əлеуметтену кезеңдерін еңбек қызметіне байланысты
бөліп алады: -еңбекке дейінгі, еңбек қызметіне дейінгі барлық кезең.Бұл кезең екіге
бөлінеді:ертедегі əлеуметтену (мектепке дейінгі) жəне жасөспірімдік əлеуметтену, онда
мектеп, техникум жəне жоғары оқу орындағы кезең; -еңбектік кезең адамның бүкіл
есейген кезеңін қамтиды; -еңбектен кейін, қартайған жас, еңбек қызметін тоқтату кезеңі;
Жастардың əлеуметтенуін қарастырғанда маңызды кезең болып еңбек қызметін бастау,
немесе еңбекке кəсіби дайындалу кезеңі болып табылады. Дəл кезеңде өзін - өзі дамыту,
əлеуметтік таным мен құндылықтар ережесі қоғамда алғашқы кезеңде əлеуметтенуде
тəрбиелік іс-шаралар айқын көрінеді. Қоғамның ресми институттарының тəрбиелік
функциясының ауытқуы жастар үшін қауіпті, ол əлеуметтік бейімделу мен нормадан
ауытқуға алып келеді. Қазіргі кезде əлеуметтенудің маңызды кезеңінің бірі жоғары оқу
орындарындағы кəсіби оқыту проблемасы. Жоғары оқу оқу орындарындағы əлеуметтену
жеке тұлғаның қалыптасуына əсерінің мазмұны едəуір ерекшеленеді. Бұл жерде тəрбие
мақсатты бағытталған процесс, тəрбиеші (отбасы мүшесі, мұғалім, институт басшылары,
дін басшылары)жеке тұлғаның қалыптасуына арналған жоспарлы бағдарламалары бар.
Жоғарғы мектеп еңбектік этниканы қалыптастырып, басқарушы жəне интеллектуалды -
гуманитарлы кəсіби қабаттар қатарын толықтырып əлеуметтік дамудың əрі қарай
дамуына өз үлесін қосады.
Бала тәрбиесіндегі отбасы рөлі

Отбасы-баланың әлеуметтану жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын
бастапқы адым. Ол балаға моральдық қалпы туралы алғашқы түсініктер
береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын
қалыптастырады. Ата- ананың әрекеті мен мінез - құлқы,өмір сүру салты
арқылы балаға дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік саяси құндылықтар
беріледі
Бала тәрбиесінде отбасы төмендегідей рөлдерді атқарады:
отбасы болашақ ұрпақтың бойында ең құнды адамгершілік қасиеттерді
қалыптастырады;
отбасы жеке тұлғаны әлеуметтендіру міндетін жүзеге асырады;Ол болашақ
жас азаматтың дене жетіліуіне, рухани және адами тұрғыдан дамуынан,жалпы
адамзаттық құндылықтарды және ұлттық рухани байлықты бағалауға еңбек ету
дағдысы тәрбиелеуге ықпал жасайды;
отбасында бала тәрбиесінде ұлттық дәстүрлер жалғасады;
отбасы Қазақстан Республикасының мемлекеттік заңдарын құрметтеуші,
елжанды азаматты тәрбиелейді
АУЫЛ БАЛАСЫ

ҚАЛА БАЛАСЫ
Ауыл баласы мен қала баласының мінез ерекшеліктері

Ауыл баласы мен қала баласын қатар қоятын болсақ, екеуі екі түрлі мәдениеттің,
екі түрлі дүниетанымның өкілі екенін бірден байқайсыз. Өйткені қалада
шарттылық көп. Ауылда табиғилық басым. Ауыл баласына ұстамдылық,
сабырлылық, ұяңдық, салмақтылық тән болса, қаланың баласына ұшқалақтық,
сабырсыздық тән. Әрине, бұдан бәрі де сондай екен деген ұғым тумаса керек.
Өйткені әр адамның өзіне тән ерекшеліктері болады. Ол кейде өскен ортаға да,
тәлім-тәрбиеге де байланысты. Бірақ жағымсыз әдеттерге қала баласы ең
алдымен үйірсек келетіндей көрінеді. Өйткені күнделікті өмірде, жүрген
ортасында солардың бәрін көріп өседі. Былайша айтқанда, көз алдында дайын
үлгілер көп. Соларға еліктейді, көкейіне қондырады. Ауыл баласының алдында
қалай дегенмен ел бар, елдің дәстүрі, салт-санасы бар. Ұлағатты сөз айтар
үлкендер, ақсақалдар, әжелер бар. Ауылдың әр ұланы «кімнің баласысың, әкең
кім, шешең кім?» деген сауалдарға жауап бере жүріп-ақ өздерінің кім екенін,
тегінің қайдан шыққанын біле бастайды. «Қайда барасың, қайдан келесің?» деген
сауалдың өзі баланың бойындағы тәртіптілікті, жүріс-тұрысының дұрыс әрі түзу
болып қалыптасуына негіз болады. Жалпы, адамды әңгімеге тарту, сұхбат құру,
кеңесіп отыру, жақсы, ғибратты дүниелер айту – ұлттық ерекшелігіміз.
Ауыл мен қала баласының еңбекке қабілеті

Ауыл баласының тағы бір артықшылығы жастайынан еңбекке араласып өсетіндігі.
Еңбек – ауылдың тіршілік көзі. Күнделікті өмір еңбек дейтін ұғыммен астасулы.
Мысалы, су әкелу, отын жару, көмір тасу, мал жайлау, шөп шабу, қора-қопсыны
тазалау, аула сыпыру, т.б. көптеген еңбек түрлері баланы шынықтырып, қиыншылыққа
төзуге, ауыр еңбекке шыдамды болуға, жұмысты тиянақты атқаруға, жауапкершілікке,
ептілікке тәрбиелейді. Ал қала баласы мұндай еңбектің бірін де көрмей өседі. Адами
қасиеттердің қалыптасуында еңбектің алатын өзіндік орны бар екенін ескерсек,
еңбексіз ер жеткен баланың бойында ерік-жігер, намыскерлік аздау болады. Бүгінде
қаншама қала балаларының уақыты дене еңбегінсіз өтіп жатыр. Өйткені қалада
ауылдағыдай істейтін қара жұмыс жоқ. Қалалықтардың бала еңбегіне көзқарасы да
басқаша. Жасыратын несі бар, заманауи ата-аналардың көбі балаларын еңбекке
баулығысы келмейді. Баласының еркін өскенін қалайды. Негізі, қала балаларының
сабақтан тыс уақыттарда көбіне-көп бос жүретіндерін байқайсың. Бұл тұрғыдан
алғанда ауыл баласының бос жүруге уақыты да, мүмкіндігі де бола бермейді.
Әйтеуір, алдында бір міндеттер, жұмыстар даяр тұрады. Бәріне үлгеру керек. Сөйтіп
жүріп, уақыттың да қадірін біліп өседі. Яғни, бойында уақытты бос өткізуге қарсы
иммунитет қалыптасады. Сондай баладан күні ертең еліне елеулі еңбек сіңіретін
азамат өсіп шығады.

Ұқсас жұмыстар

ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТЕНУІ ҮРДІСІНІҢ КЕЗЕҢДЕРІ МЕН ИНСТИТУТТАРЫ

Әлеуметтендіру кезеңдері

Сәйкестендіру теориялары

Әлеуметтену және бірегейлік теориялары

Қажеттіліктердің түрлері

Тұлғаның әлеуметтену кезеңдері

Саяси әлеуметтену

Саяси мәдениет және саяси әлеуметтену

Әлеуметтану түсінігі

Саясаттанудың категориялары мен түсініктері

Пәндер