СУБЪЕКТІЛЕРІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ

Халықаралық құқық субъектілері

Халықаралық құқық субъектісі-халықаралық құқықтар мен міндеттерге ие, оларды халықаралық құқық негізінде жүзеге асыратын және қажет болған жағдайларда халықаралық-құқықтық жауаптылықта болатын халықаралық қатынастарға қатысушылар.

Халықаралық құқық субъектісінің белгілері

ұжымдастык;

ұйымдық құрылымының болуы;

дербестендіру (халықаралық қатынастарға біртұтас тұлға түрінде кіру) ;

егеменді құқықтар мен міндеттерді жеткізуші;

халықаралық өмірдің басқа да акторларының еркіне қатысты оқшау және тәуелсіз;

өзіне алған халықаралық міндеттемелерді ерікті және адал орындайды;

Халықаралық құқық нормаларын жасауға қабілетті.

Халықаралық құқық субъектілері

туынды

алғашқы

Мемлекеттер - халықаралық құқықтың негізгі субъектілері.

1) тұрақты халық; 2) белгілі бір аумақ; 3) үкімет; 4) басқа мемлекеттермен қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі.

1. тәуелсіздігі бар мемлекеттер

2. өз тәуелсіздіктері үшін күресуші халықтар мен ұлттар

субъектінің объективті қасиеттері

дербес шарттық тәжірибесі

тәуелсіздік

дипломатиялық және елшілік өкілдіктерімен шетелдік мемлекеттермен алмасу

халықаралық ұйымдардың қызметіне тәуелсіз мемлекеттің қатысуы

“КСРО құрамынан шығуына байланысты мәселелерді шешу тәртібі туралы” 1990 ж. 3 сәуірінде Заң қабылданды.

1990 ж. 25 қарашасында Қазақ КСР-інің мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Декларациясын қабылданды.

1991 ж. 16 желтоқсанында “Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” конституциялық заң қабылданды.

Қазақстан Республикасының халықаралық шарттың құқықтары туралы 1969 ж. Вена Конвенциясына қосылды.

ҚР Президентінің 1995 ж. 12 желтоқсанында “Халықаралық құқықтарды жасау, орындау және күшін жою тәртібі туралы” заң күші бар жарлығы шыкты.

ТМД қатысушы-елдер 1991 ж. ядролық қаруға қатысты бірлескен шаралар туралы келісімге, 1992 ж. қарусыздану мәселелері бойынша Бірлескен Консультациялық комиссия құру туралы келісімге қол қойды. Қазақстан Республикасы 1994 ж. Будапештте ядролық қаруды таратпау туралы Шартқа қосылуына байланысты қауіпсіздік кепілдемесі туралы Меморандумға қол қойды.

Тәуелсіздік үшін күресетін ұлттар мен халықтар

Тәуелсіздік үшін күресетін ұлттар мен халықтардың халықаралық заңды тұлғасы тәуелсіздік үшін күресетін ұлт біртұтас орталыққа біріктірілген және мемлекетаралық қатынастарда ұлт немесе халық атынан әрекет ете алатын белгілі бір билік құрылымдары құрылған жағдайда халықаралық құқықтың субъектілері ретінде танылуы мүмкін. Іс жүзінде мұндай субъектілер бір уақытта саяси басшылық болып табылатын бірыңғай қолбасшылығы бар қарулы отрядтар болып табылады. Ұлт пен ұлттың бастапқы заңды тұлғасы бар, олар халықаралық құқықтың нақты субъектісі ретінде халықаралық құқықтың субъектісі ретінде танылуы керек. Мысал: Ұйым Палестина босату (ОББ) . Израиль басып алған Палестина аумақтарының халқын білдіреді және өзінің араб мемлекетін құру (қалпына келтіру) үшін күресуде, оның халықаралық құқық субъектілігін ХХ ғасырдың 70-ші жылдары БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі мойындады.

Туынды

1986 ж. Вена Конвенциясының 3-бабына сәйкес, халықаралық ұйымдар халықаралық құқықтың субъектілері болып табылады.

Халықаралық ұйымның белгілері * 1. Халықаралық құқыққа сәйкес құрылады және әрекет етеді. • 2. Халықаралық шарт негізінде құрылады. • 3. Қызметтің нақты салаларында ынтымақтастықты жүзеге асырады. • 4. Тиісті ұйымдық құрылымның болуы. • 5. Ол мүше мемлекеттердің еріктерінен өзгеше автономды ерік-жігерге ие.

1. халықаралық ұйымдар

2. мемлекет тәріздес құрылымдар

Мемлекет тәрізді құрылымдар

Еркін қалалар

Ватикан

Батыс берлин

халықаралық шарт (халықаралық ұйымның шешімі) негізінде құрылған халықаралық құқықтың туынды субъектілері бар және өзіндік конституциясы (ұқсас сипаттағы акт), жоғары мемлекеттік органдары мен азаматтығы бар шектеулі құқықтық қабілеті бар мемлекет болып табылады. Қазіргі уақытта тек Ватикан мен Мальта Орденінің діни-аумақтық мемлекеттік құрылымдары барлар жатады.

Жеке тұлғалардың халықаралық құқық субъектілігі.

"Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының" 6-бабында. БҰҰ Ассамблеясы 10. 12. 1948 берілген құқықтар:

өз елінен еркін кету (13 - бап)

саяси баспана алу құқығы (14-бап §1)

іс жүзінде мемлекеттік шекаралардан асуга

барлық осы жағдайларда жеке тұлға алған құқықтар мемлекеттер арқылы делдал болады және олардың келісімінсіз әрекет етпейді. Жеке тұлға жеке шартта (шарттарда) белгіленген белгілі бір әрекеттерді жасай алады немесе оларды орындай алмайды.