Бактерияларды зерттейттін ғылым

БАКТЕРИЯЛАР.

Бактериялар (гр. bakterion -«таяқша») - тек микроскопта ғана көрінетін аса ұсақ жасушалар.

Бактерияларды зерттейттін ғылым

БАКТЕРИОЛОГИЯ деп аталады.

Алғаш рет бактерияларды 17 ғасырда

голланд ғалымы, микроскопты

жасаған - Антони ван Левенгук байқаған

анықтама:

Тіршілік іздері архей заманынан

табылған және 3. 5 млрд жыл

тарихқа ие.

Қарапайым құрылысты микроскопиялық біржасушалы құрылым

Ұзындығы 1 - 20 мкм, ені 0, 1 - 10 мкм, ал жіп тәрізділерінің ұзын-

дығы 50 - 100 мкм-ге жетеді.

Қолайсыз жағдай туғанда сырты қалың қабықпен қапталып спора түзеді.

Бактериялар өте төменгі температурада (-1900С-та, ал спорала-

ры -2530С-та) тіршілік ете береді.

Бактерияларды ультракүлгін сәулелері ерітіп жібереді.

Қышқылды, қантты, тұзды ортада тіршілік ете алмайды.

Бактерияның құрылысы

Kapsel-капсула

Cellevegg-

Plasmamembran-

Cytoplasma-цитоплазма

Ribosomer-рибосома

Plasmid-плазмида

Pili-пили

Nakent DNA-ДНҚ жіпше

Bakterieflagell-

бактериялар пішіндеріне

Қарай бөлінеді:

Коккалар

(шар)

Бациллалар

(таяқша)

Вибриондар

(нүкте)

Спириллалар

(спираль)

1) Диплококкалар-қос тізбекті

2) Стрептококка-лар-тізбекті байланысқан

3) Стафилококка-лар-ЖҮЗІМ ШОҒЫРЫ тәріздес

Қоректену түрлері және энергия алу әдістері

бойынша бактериялардың жіктелуі

Сіңірілетін көміртегі алу Қоректену көзіне

көзіне байланысты : байланысты:

Аутотрофтар (гректің autos- өзім,

trophe- қоректену) -өз жасушаларын

құруда көміртегін ауадағы СО2-нен

сіңіретіндер

Гетеротрофтар(грекше heteros-

басқа) -көміртегіні органикалық

қосылыстардан пайдаланатындар

Фототрофтар-энергия көзі ретінде

күн жарығын пайдаланатындар

Хемотрофтар-тотығу-тотықсыздану

реак. нәт. п. б. энергияны қолданады

Литотрофтар- органикалық

емес электрондарды пайдаланады

Органотрофтар- органикалық

қосылыстар электрондарын пайдаланады

Сапрофиттер-өлі органикалық

заттармен қоректенетін және басқа

oрганизмдерге тәуелсіз.

Паразиттер- қоректік заттарды

макроорганизмнен алуға тәуелді.

Облигатты- жасушадан тыс

тіршілік ете алмайды.

Факультативті- организмнен

тыс тіршілік етіп, кобейе алады

Бактериялардың көбеюі

Бактериялар бөліну арқылы көбейеді. Бөлшу кезінде клетканың ортасынан біртіндеп қалқанша пайда болып, клетка ішіндегі заттары екіге бөлінеді

Егер таяқша тәрізді клеткалар бөлінгенде өз ара тең екі клетка пайда болса, оны изоморфты бөліну деп, керісінше, клетка бірдей тен, екіге бөлінбей бөліктері әр түрлі болса-гетероморфты бөліну деп атайды.

Көбею жылдамдығы байланысты:

Қоректік заттары бар орта

Орта реакциясы

Жеткіліктті оттегі(аэробтар үшін)

Қалыпты жағдайда бөлінуі 20-30

минут сайын қайталанып отырады.

Қолайсыз жағдайда бактериялар спора түзедi. Спора күйiнде бактериялар жоғарғы және төменгi температураға төзiмдi және ұзақ уақыт бойы сақталуы мүмкiн. Осылай сiбiр жарасының таяқшасы спора түрiнде 30 жыл бойы өз тiршiлiк ету мүмкiндiгiн сақтайды.

Бактерияның вегетативтi формасы 60 градус температурада 30 - 60 мин. iшiнде, 80 - 100 градуста 1 - 2 минуттан кейiн өледi. Сiбiр жарасының бацилласының спорасы қайнатуға 10 - 20 мин., ал ботулизм клостридийдiң спорасы 6 сағатқа шыдайды.

Қоректi заттағы бактерия-

ның вегетативтi формасын

100(63-тен ке емес) градус температурамен ұзақ уа-

қыт бойы (30 мин) жоюды француз ғалымы Л. Пастер

ойлап тапты. Бұл процестi “пастерлеу“ деп атады.

БАКТЕРИЯЛАРДЫҢ

МАҢЫЗЫ

Ашудың өндiрiстiк процестерi

Көптеген пайдалы органикалық

заттар ашу нәтижесiнде пайда

болады, және адам оны мыңда-

ғанжылдар бойы қолдануда.

Ашу заттары келе-келе қорек

пен жанармайдың жаңа көзi ре-

тiнде маңызды болып келуде.

Iрiмшiк жасау өндiрiсiнде сүттi

қант лактоза сүт қышқылына де-

йiн ашиды, ал қышқыл сүт ақуыз-

ды казеиндi ұйытады. Ақуыз бен

майдан тұратын қатты қоюларды

сұйық сарысудан бөлiп алып,

бактериялар мен саңырауқұ-

лақтарды инокулиырлайды,

iрiмшiктiң әр түрiн алу үшiн әртүрлi микроорганизмдердi қолданады, мысалы Reggepgi Lactobacillus - тың түрлерiн қолдану арқылы алады. Сүтқышқылды стрептококтар қаймақты ашытып, сары майға тән дәм мен иiс бередi. Lactobacillus тұқымынан шыққан сүтқышқылды бактериаларды, орамжапырақ ашытуда, әртүрлi тұздаулар мен маринадтарды алуда қолданады.