Невада - Семей полигонының инфрақұрылымы

Презентация қосу

Тақырып:Қазақстанның экологиялық
проблемаларын шешудегі
халықаралық ынтымақтастықтың рөлі

Орындаған: Ибрагим Ғ.Ә
Тексерген: Мусабекова И
• Жоспары
• Семей ядролық полигоны
• Каспий теңізінің экологиялық проблемасы
• Аралдың экологиялық проблемасы
• ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ
• Еліміздің тарихындағы ең қайғылы парақтардың бірі - Семей ядролық сынақ полигонының өмірге келуі Алғашқы атомдық
жарылыс дауысы 1949 жылы тамыздың 29-ы, таңғы сағат 7-де естілді. Семей ядролық полигоны ауданында 450-ден астам жер
үсті және жер асты ядролық сынақтарының өткізілуі қстан атмосфера, гидросфераға және литосфераға өте үлкен
мөлшерде шығарылды. Тек адиоактивті ядролық полигонының ғана емес, соған жақын жатқан орасан үлкен аумақтар да
(Павлодар, Қарағанды,Шығыс Қаза, Жезқзғана облыстары және Ресей Федерациясының Алтай өлкесі) радиоактивті ластануға
ұшырады. Соның нәтижесінде сол аумақтағы көптеген тірі ағзалар және тұрғын халықтар зардап шекті.
• Қазақстандағы сансыз ядролық зерттеулердің салдарлары әлі де толық зерттелген жоқ. Белгілі ақын Олжас
Сүлейменовтың басшылығымен Невода-Семей экологиялық қозғалысы Семей ядролық полигонында сынақтар өткізуге толық
тыйым салды. Бұл қозғалысқа Қазақстанның көптеген халқы кеңінен қатысты. Қазақстан Президенті Н.Ә.
Назарбае республикада ядролық сынақтар өткізуге моратори жариялады. (Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Семей ядролық сынақ
полигонын жабу туралы» Жарлығына 1991 жылы тамыздың 29-да қол қойылды.) Соңғы сынақтардан бері он жылдан астам
уақыт өткеніне қарамастан, Семей ядролық полигонының белдемі күні бүгінге дейін экологиялық кауіпті аудан болып
есептеледі. Өйткені онда ұзақ сақталатын радиоактивті заттар жинақталған. Полигон аймағында күні бүгінге дейін топырақ
және өсімдіктер властанған. Қазақстан Үкіметі Семей ядролық полигонымен шектесіп жатқан аудандар мағындағы
ктиэкологиялық жағдайды жеңілдету жөнінде бірқатар шұғыл шаралар қабылдады. АҚШ пен Жапония үкіметтері Семей
ядролық полигоны аймағында экологиялық зерттеулерді жүргізуге елеулі қаржылық көмек көрсетуде. [ КСРО заманында
Қазақстан аумағында атом бомбалары сынақтан өтті. Ол үшін арнайы 18 млн га жер бөлініп, Семей ядролық полигоны
ашылды. Бастапқысынды адамдарға, жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын
оларды жер астына жасай бастады. Атом бомбаларының жарылыстары сұмдық ауыр болды. Семей маңындағы радиациялық
әсер аймағында тұратын 500 мыңдай адам осы сынақтан азап шекті. 1949 жылдан 1963 жылға дейін жер бетінде жасалған
сынақтардың зардабы әсіресе мол болғаны рас. Бұл аймақтағы аурулардың есеп-қисабы 1990 жылға дейін мұқият жасырылып
келді. Облыста онкологиялық, жүрек-қан тамыр, жүйке және психикалық аурулар саны күрт өсті. Азап шегіп, өлім құшқан
адамдар қаншама. Отбасыларында кемтар балалар көбейді. Бұның өзі қазақ ұлтының келешегіне төнген зор қауіп болатын
1980 жылдардың аяғына қарай халықтың төзімі таусылып, шегіне жеткен еді. Басқа ядролық державалармен салыстырғанда,
Қазақстан аумағында қиратқыш әлуеті жағынан орасан зор ядролық арсенал болды. Қазақстандағы қарудың жиынтық
ядролық қуаты бұрынғы Кеңес Одағының барлық ықтимал дұшпандарының аса маңызды стратегиялық объектілерінің
барлығының тамтығын да қалдырмауға жетіп артылатын. Бұл қаруды қолдану миллиондаған халқы бар мыңнан астам қаланы,
ол былай тұрсын, тұтас бір мемлекеттерді, тіпті континенттерді жермен жексен етуге мүмкіндік беретін. Қазақстан стратегиялық
қару-жарақ пен оны жеткізу құралдары орналастырылған жай ғана орын болған жоқ. Біздің елде жайласқан сұмдық әскери-
техникалық әлует қуаты жағынан тұтас бір индустрия, өзіндік бір «мемлекет ішіндегі мемлекет» еді. КСРО-ның ыдырауы
нәтижесінде Қазақстан толық әскери ядролық циклды: ядролық қаруды сынау, жаңғырту және өндіру циклын жүзеге асыру
мүмкіндігі алды.
• Невада-Семей полигонының инфрақұрылымы
• Сол ядролық сынақ полигондарының бірі – Семей
полигоны Кеңес Одағының аса маңызды
стратегиялық объектісі болды. Осынау полигонның
кемел инфрақұрылымы: Курчатов қаласын (Семей
– 21), реакторлар кешенін, «Балапан», «Г»
(Дегелеңдегі сейсмокешен), «Ш» («Тәжірибелік
алаң» дейтін) сынақ алаңдарын, толып жатқан
басқа да ұсақ тәжірибелік алаңдарды қамтиды.
Семей ядролық полигонның осынау тәжірибелік
алаңдарында 456 ядролық жарылыс жасалды.
Осынау сынақтар атом қаруының қиратқыш
қаруын айтарлықтай арттыруға ғана емес, оның
жаңа түрлерін де жасауға мүмкіндік берді.
• Каспий теңізінің экологиялық проблемасы
• Каспий теңізінің алып жатқан географиялық орнына
байланысты (шөл зонасы) еліміздің шаруашылық
саласында атқаратын маңызы өте зор. Сонымен қатар
сол маңдағы шөлді алапқа ылғал әкелуші су айдыны
ретінде де үлкен рөлі бар. Солтүстігіне
құятын Еділ өзенінде бөгендердің
салынуы, мұнай кәсіпшілігінің өркендеуі теңіздің
экологиялық жағдайын нашарлатты. Соңғы жылдары
бұл аймақ мұнай мен газды өндірудің маңызды
экономикалық ауданына айналды. Теңіз деңгейінің
көтерілуіне байланысты бұл аймақ табиғи апат
жағдайына ұшырады. Табиғи қорларын игеруде де,
бұл аудандағы табиғат компоненттерінің өзгеруіне
байланысты мынадай проблемалар туындауда:
• экологиялық апатты аймаққа жататындықтан,
негізгі әрекет
етуші КаспутинЯР, Азғыр полигонының ұзақ
уақыт бойы жұмыс істеуіне байланысты тұрғын
халықтардың денсаулығының күрт нашарлауы;
• мұнай мен газдың өндірілуіне байланысты
тіршілік дүниесінің өзгеруі, балықтардың (бекіре)
қырылуы, уылдырық
шашатын көксерке балықтарының кеміп кетуі;
• осы теңізге ғана тән (эндемикалық) итбалықтың
мезгіл-мезгіл қырылуы;
• аңызақ жерлердің шаруашылыққа тигізетін кері
әсері (жел эрозиясы).
• Аралдың экологиялық проблемасы
• Бұл проблеманың тууына себепші болған - адам әрекеті. Ұзақ
жылдар бойы Аралға құятын ірі
өзендер Әмудария мен Сырдарияның суын теңізге жеткізбей,
түгелдей дерлік егістіктерді (мақта, күріш суландыруға
пайдаланылып келді. Буланушылық дәрежесі жоғары
болатын шөл зонасында орналасқан теңіз суының көбірек
булануы оның тартылуына әкеп соқты. Қазіргі кезде Арал
теңізі екі су айдынына Үлкен және Кіші теңізге бөлінген. Арал
теңізіндегі суы тартылған бөліктің ауданы 30 мың км² жетеді.
Ғалымдардың есептеуі бойынша, теңіз табанынан
атмосфераға жылына 200 млн тоннаға дейін тұзды шаң-тозаң
ұшады. Теңіз суының шегінуінен оның жағалауындағы 800
гектар тоғай, жануарлар дүниесі жойылып, теңіз айналасы
бұл күнде тіршілігі жоқ құмды, сортаң жарамсыз жерлерге
айналды. Теңіз суының тартылуынан мұнда теңдесі
жоқ Барсакелмес қорығы жойылды.
• Аралды қалпына келтіру үшін көптеген іс-шаралар қаралып, жобалар
жасалды. Кіші аралдың оңтүстігіне ұзындығы 12 км болатын Көкарал бөгені
салынды. Соның салдарынан Кіші Аралдың (Солтүстік) деңгейі 42 метрге,
аумағы 800 шаршы километрге ұлғайды. Суы тартылып қалған тұзды көлдің
табанын жауып, көлге тіршіліктің нышаны енді. Ғалымдардың айтуынша
Аралдан ұшқан тұзды дауылдың бір ұшы Гренландия мұздықтары
мен Норвегияның орманды алқабына да жеткенін дәлелдеген еді.
Еліміздің көлемді атқарып жатқан іс-шараларының алды, аймақтың және
жергілікті жердің экологиялық жағдайын көтеру. Бүгінгі күні Солтүстік Арал
маңына халықтар қайта қоныстанып, үй салып, балық шаруашылығымен
қайта айналыса бастады. АРАЛ ТЕҢІЗІ - Өзбекстан мен Қазақстан
(Қызылорда және Ақтөбе облысы) жерінде, Тұран ойпатының шөлді
белдемінде, Үстірттің шығыс шетінде орналасқан тұйық көл. Алабындағы
қарқынды антропогендік әрекеттерге дейін (1960 — 70 ж.) дүн. жүз. теңіз
деңгейінен 53,0 м биіктікте жатқан (кестені қ.). Осы деңгейдегі айдынының
ауданы 66,1 мың км² (аралдарымен қоса), суының көл. 1064 км3, орташа
тереңд. 16,1 м (ең терең жері 67 м), ұзындығы 428 км, ені 235 км, су жинау
алабының ауданы 69000 км² болған. Алабындағы шаруашылық мақсаттарға
үздіксіз су алу барысында 1998 ж. теңіз деңгейі 18 м-ге төмендеді (1997).
Нәтижесінде теңіз 2 суқоймаға — Үлкен Арал және Кіші Аралға бөлініп
қалды.
• Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес,
еліміз қатыса алады мемлекетаралық бірлестіктер мен
беруге, оларға өз өкілеттіктерінің бір бөлігін,
халықаралық шарттарға сәйкес, егер бұл әкеп соқпайды
шектеу құқықтары мен бостандықтары адамның және
азаматтың және қарама-қайшы негіздері
конституциялық құрылысты. Негізгі нысандары жүзеге
асырылатын саласындағы халықаралық ынтымақтастық
қоршаған ортаны қорғау, болып табылады екі жақты
және көпжақты, оның негізінде жасалған шарттар мен
келісімдер. Бұл ретте, жалпы адамзаттық сипаты бар
экологиялық мәселелерді күрт арттырады рөлі
аймақтық қарым-қатынастар көпжақты түрдегі басым
бағыты ретінде келісу және үйлестіру, ұжымдық күш-
мемлекеттердің осы саладағы.
• Халықаралық конференция бірі болып табылады дәстүрлі
халықаралық ынтымақтастық нысандарын мемлекеттер мен
халықтардың ортақ мақсаттарға жетуде. Бұл нысаны ежелден
пайдаланылады өндіру үшін келісілген позициялар бойынша
бірлескен қызмет туралы мүдделерін қозғайтын мәселелер
бүкіл адамзаттың немесе жекелеген елдер мен халықтар.
Дайындау процесінде және өткізу конференциялар жүреді,
зерделеу, қорыту, талдау және бағалау жөніндегі істің жай-
күйін таңдаған мәселе анықталуда мүддесі мен позициясын
қатысушылардың шешім қабылданады айқындайтын және
кейіннен бірлескен мемлекеттер қызметінің сол немесе өзге
облысы). Шешім конференциялар әрдайым емес болып
табылады заңды міндетті тіпті өздері үшін. Бірақ олар
әрдайым дерлік әсер етеді, халықаралық құқықтық тәртіп,
саяси атмосфера.
• Қорғау бойынша тірі ресурстар, мысалы,
биологиялық сан алуандық туралы Конвенция
(Рио-де-Жанейро, 5 маусым 1992 жылғы;
Конвенция мақұлданды сәйкес ҚР Министрлер
Кабинетінің » ҚР-ның 19 тамыздағы 1994 жылғы
№ 918); Негіздемелік конвенция Каспий теңізінің
теңіз ортасын қорғау (Тегеран, 4 желтоқсан 2003
жылғы Келісім; ҚР Заңымен ратификацияланған
13 желтоқсан 2005 жылғы № 97-III) (бұдан әрі —
«Каспий бойынша Тегеран конвенциясы»).
Жер ресурстарын қорғауға және жер Су ресурстарын қорғау бойынша — мысалы,
қойнауын мысалы, Тау-кен хартиясы Конвенция, қорғау және пайдалану,
мемлекеттердің — Тәуелсіз Мемлекеттер трансшекаралық су арналары мен
Достастығына Мәскеу қаласы, 27 наурыз халықаралық көлдерді (Хельсинки, 17 наурыз
1997 жыл. 1992 жылы; Конвенция ратификацияланды ҚР
Заңымен 23 қазан 2000 жылғы № 94-II);
Тегеран конвенциясы Каспий бойынша
• Құқық қорғау конвенция реттейтін құқықтың
әртүрлі тұлғалардың қоршаған ортаны қорғау
саласындағы. Бұл топқа жатады Конвенция
туралы ақпаратқа қол жеткізу, жұртшылықтың
шешімдер қабылдау процесіне бойынша сот
төрелігіне қол жеткізу және қоршаған ортаға
қатысты мәселелер (Орхус, 25 маусым 1998 жыл;
Конвенция ратификацияланды ҚР Заңымен 23
қазан 2000 жылғы № 92-II) (бұдан әрі — «Орхус
конвенциясы.

Ұқсас жұмыстар

Семей полигонының инфрақұрылымы

Невада Семей қозғалысы

Семей ядролық полигонның осынау тәжірибелік алаңдарында

Семей ядролық полигоны туралы

Семей полигонының зардаптары

Семей ядролық полигонының экологиялық зардаптары

Республикасының экологиялық жағдайы

Факторлардың экогенетикалық әсері

Атом физикасы

БАЛҚАШ ПРОБЛЕМАСЫ

Пәндер