Вирустардың ерекшіліктері

Презентация қосу

1 дәріс.
Тақырыбы: Вирусология пәні. Вирустардың
ерекшіліктері. Жануарлардың инфекциялық
патологиясындағы вирустардың ролі.
Дәрістін мақсаты: Студентерге қысқаша вирусология пәні оның
маңызы және вирустардың ерекшіліктері туралы мәлімет беру.
Кілтті сөздер: вирус, вирион, геном, ДНҚ, РНҚ, көбею, клетка,
репродукция.
Қарастырлатың сұрақтар: 1. Вирусология пәні, вирустардың
биосферадағы ролі;
2. Вирустардың негізгі ерекшіліктері;
3. Вирусология ғылымының
дамуының тарихы;
4. Жануарлардың инфекциялық
патологиясындағы вирустардың ролі
Вирусология - вирустар туралы ғылым

Вирус — клеткасы (торша) жоқ,
бірақ өзіне тән бір геномы бар және
жоғары сатыдағы организм
клеткаларының ішінде тіршілік етіп,
көбейе алатын генетикалық
арамтамақтар.
Нидерланд ботанигі Мартин Бейеринк
1899ж., “Virus” атауды ұсынған,
содан бастап инфекциялық агентті
«Вирус» - ( лат. Virus) — «У» деген
мағананы береді.
1899ж.
Нидерланд
ботанигі Мартин
Бейеринк

ұ қ п а лы
д ег ен ж
и р ус з ат ы ң
В туғы
а у ру ды
р уш ы
қозды
XIX ғасырдың аяғына дейін жұқпалы
аурулардың қоздырушыларың вирус
теп атап келді

вирус

рекетсии

• бактерия
Вирустар – бәр әлемдегі тіршіліктердін
жұқпалы (инфекциялық) ауруларың
туғызатын қоздырушылар:
Кәзіргі уақытта вирустар 5 топқа
бөлінеді:
-өсімдіктер вирусы,
-жануарлар мен құстардың вирусы,
-бактериялар вирусы,
- адамдар вирусы,
-жәндіктер мен балықтардың вирусы.
1.Өсімдіктердің вирустық ауруларың
1892ж. Д.И.Ивановский ашқан
Вирустар әлемінің ашылу тарихы
1892жылы белгілі орыс
ғалымы Димтрий
Иосифович Ивановский
тірі заттардың жаңа
дүниесін, бактериадан
да әлдеқайда ұсақ -
вирустар әлемін ашты.
Д.И. Ивановский ашқан
“құрылымды”
«фильтрующийся вирус»,
демек «бактериальдық
сүзбеден» өтетіңдігін, жай
микроскопта көрінбейтігін
аңықтаған, тығыз және
сұйық қоректік ортада
өспейтінің дәлелдеген.
2.Жануарлар мен құстардың вирустық
ауруларың 1898ж. Форш және Леффлер ашқан
3. Бактериялардың
вирустық ауруларың
1915ж. Туорт, 1917ж. Д
Эрелль
4. Адамдардың вирустық
ауруларың 1796ж. Э. Дженнер ашқан
5. Жәндіктер мен балықтардың вирустық
аурулары
Вирустар - үшінші патшалық

Вирустарды “құрылым” (вещество) (бір
типті нуклеин кышқылынан түрады не
ДНҚ, не РНҚ, зат алмасу процесі жоқ,
дисьюнктивтік (шашранды) түрімен
көбейеді);
Вирустардың функциясы бойынша
“зат” (существо) (көбейеді, нәсілдік
қуғыш қасиеті, өзгергіш қасиеті және
эволюцияға ұшырау қасиеттері бар)
Вирустардың негізгі ерекшіліктері:
Салыстырғанда Вирус Бактерия
(клеткаға дейін пайда (микроорганизм)
болған құрылым)
ДНҚ немесе Бар
РНҚ немесе Бар
Метохондрия Жоқ Бар
Рибосома Жоқ Бар
Тропизм Тек қана өзіне тән Ағзаның бәр мүшесінде
клеткада көбиеді көбиеді
ЕПА, ЕПС Өспейді Өседі
Көбиюі Дисьюнктивтік Екіге бөліну,
(шашранды) түрде бұршіктену, спор
арқылы
Кристалл түрі Кездеседі Кездеспеді
Мөлшері Нанометр мкм
(млм-ің милионнан бір бөлігі)
Вирустардың негізгі ерекшіліктері:
Салыстырғанда Вирус Бактерия
Көбиетін жері Тек қана клетка Ағзаларда
ішінде
Ассимиляция Жоқ Бар
Диссимиляция Жоқ Бар
Қоректену Жоқ Бар
“Денешіктер”, Клеткада вирустар Кездеспейді
“қосындылар” түрінде көбейген жерде
кездеседі
Тыныс алу Тыныс алмайды Көбі тыныс алады
Вирусология тарихы

1 –кезең - бүкіл өткен өмірден 1892
жылға дейін.
2- кезең -1892 жылдан XX-ың 1950
жылға дейінгі қалыптасу кезеңі.
3 кезең - XX-ың 1950 жылдан
басталады да осы кезеңге дейін
жалғасады
1 –кезең - бүкіл өткен өмірден 1892
жылға дейін.
XVIII ғасырда Эдвард Дженнер
дүние жүзінде бірінші болып
адамның шешек (оспа)
ауруының алдын алу үшін
сиырдың шешегімен егуді
ұсынды.

Эдуард Дженнер
(1749-1823)
Шешекке қарсы вакцинация

1796 жылы Э. Дженнер адамға тәжірибе қою арқылы
дәлелдеді
Зерттеуші ғалымдар:
Н.Ф. Гамалея
Луи Пастер
(1859-1949)
(1822-1895)
2- кезең -1892 жылдан XX-ың 1950
жылға дейінгі қалыптасу кезеңі.
Көп вирустар ашылды:
1897жылы – Аусыл вирусы
1899 жылы - Ірі қараның обасы
1902жылы –Ауески ауруының вирусы
1903 жылы – Қой шешегінің вирусы
1904 жылы –Жылқының инфекциялық
анемия вирусы
1905 жылы – Иттің обасының вирусы
1909 жылы – Полиомеилит вирусы
1915-17 жылдары- Фагтар
1931-1940ж.ж. Вудруфф және Гудпасчур вирустарды өсіру
үшін тауық эмбрионың ұсынды
1952 жылы Дюльбекко ең бірінші рет
ағзадан тыс, лабораториялық жағдайда
клетка культурасың өсіру тәсілін және сол
өскен клеткаларда вирустарды өсіруді
ұсынды.

1 гр. ұлпадан – 50-ден 100
млн клетка алуға болады
Вирустар жаңа клеткалардың
қалыптасуына қатысады

Бактериофаг Нейрондар
Ерекше аппарат – ультрацентрифуганы ойлап табу
вирустарды зерттеп білудегі ерекше дәуір болды.
Вирустарды
- ғылымда
биологиялы
қ
модель
Электрондық микроскопты 1932ж. немістің
екі физигі – М. Кнолл мен Э. Руска ойлап
шығарды.
Вирустардың электрондық суреттері
3 кезең - XX-ың 1950 жылынан басталады
да осы кезеңге дейін жалғасады

Келесі сұрақтар қарастылады:
Вирустың құрылымы;
Вирустың гинетикасы;
Вирустардың репродукциясы (көбейюі);
Вируспен клетка арасындағы байланысу процессі;
Вирустық инфекцияларың иммундық жауабы.
Вирустардың жіктелуі
Ертедегі вирустардың классификациясының критериясы:
Тропизм (талғампаздық): пневмотропты, энтеротропты,
нейротропты, пантропты;
Органотропты (бір мүшеге тәуелді): гепатит вирустары,
құтырық, энцефаломиелит;
Қожайыны: бактериялар вирусы, өсімдіктер вирусы, насекомдар
вирусы, жануарлар вирусы, адамдар вирусы;
Экологиялық статусы бойнша : арбовирустар
е
д
рі
ы)
а
ңй
н
а
пл
ау
й
д
а
Вирустар -
табиғи
әлемінің
эволюциялы
қ факторы
Вирустар адамзаттың
қалыптасуына қатысы
бар деген болжам
Жануарлардың инфекциялық
патологиясындағы вирустардың ролі
Ньюкасл ауруы –
тауықтың аса жұғымтал
инфекциясы,
пневмониясымен,
энцефалитпен, ішкі
мүшелерде көптеген
нүктелі қан құйылғанымен
сипатталады.
Ауру көп елдерде кең
тараған, үлкен
Құстың Ньюкасл экономикалық зиян
ауруындағы жүйкелік- келтіреді және аса қауіпті
салдану формасы індеттерге жатады, өлім-
жітімі 100% барады.
Геморраргиялық қырым
безгегі ( синоним: Конго-
Қырым геморраргиялық
безгегі, орта-азиялық Қырым безгегін тасмалдаушы

геморраргиялық безгегі) –
инфекциялық ауру, табиғи
ошақтық, интоксикация
және теріде, кілегей
қабықтарында геморраргия,
қан ағысы болады. Бұл ауру
ТМД және Орталық Азияда,
оңтүстік Азияда, бірнеше
Европа елдерінде, Африка
елдерінде кездеседі.

Қырым геморраргиялық безгегімен ауырған
адам.
Оқулық, оқу құралдары
Әдебиет

1. Сюрин В.Н. и др. Ветеринарная вирусология. 1984. М., «Колос»,
2. Букринская А.Г. Вирусология «Медицина», 1986.
3. Мырзабекова Ш.Б. Жалпы вирусология. Алматы. 1994, б.91-101.
4. Мырзабекова Ш.Б. Ветеринариялық вирусология. Алматы. 2004, 365б
5. Кәрімов С. Вирустар әлемі. Алматы, 2009, 12-26б
Рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың клеткаға енуі

Торша паталогиясы

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және сатылары

Құрамында ДНҚ және РНҚ бар вирустар

Вирустардың нуклеин қышқылы

Компьютерлік және биологиялық вирустар

Вирустар әлемі

Вирустардың құрылымының ерекшеліктері

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. 2. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың генетикалық аппаратының ерекшеліктері. Құрамында ДНҚ, РНҚ бар вирустар

Пәндер