Әдістің мәні

Презентация қосу

Қазақстан Р е спубл и касы ны ң Білім жә н е ғ ыл ы м м ин истр лігі

М.Өт ем ісо в ат ын дағы Б ат ы с Қазақстан мемл е ке ттікуни ве рсит ет і
Жар ат ыл ы ст ан у– ге ог рафи ял ы қ факул ьт ет і

Мол даш Ақ е рке Шә рл іқ ы зы

ЖСШ « Баты с су арн асы » жағдай ын дасуды ң физика- хи м иял ы қ кө рсет кіште р і

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰ МЫС

Маман ды ғы 5 В0 7 20 0 0 « Бе й ор гани калы қ затт ар ды ң хи ми ялы қ техно л ог иясы »

Орал 2019
• Зерттеудің өзектілігі. Ауыз су сапасының проблемасы адамзат
қоғамының өмір сүру тарихы барысында өмір сүруінің көптеген
жақтарын қозғайды. Қазіргі уақытта ауыз су - бұл әлеуметтік, саяси,
медициналық, географиялық, сондай-ақ инженерлік және
экономикалық проблема. Күн сайын адам 1,5-2,5 литр суды
пайдаланады, онда адам денсаулығына теріс әсер ететін зиянды
қоспалар болмауы тиіс. Сондай-ақ, ауыз су адамның зат алмасу
процестеріне қатысатын микроэлементтердің жеткілікті мөлшерін
қамтуы тиіс. Табиғаттағы су химиялық таза қоспа түрінде ешқашан
кездепейді. Әмбебап еріткіштің қасиеттеріне ие бола отырып, ол әр
түрлі элементтер мен қосылыстардың көп мөлшерін көтереді,
олардың құрамы мен арақатынасы судың қалыптасу шарттарымен
анықталады. Жер үсті және жер асты суларының құрамына
техногендік ластану әсер етеді.
• Су ресурстары мен сарқынды суларды зерттеу процестері өте
маңызды, өйткені қоршаған ортаның ластануын және экологиялық
тоқтаудың нашарлауын ескертуге мүмкіндік береді. Бірақ олардың
басты міндеті күн сайын байланыста және сапасыз суды ішетін
халық ауруларының үлкен санын дамытуды тоқтату.
Дипломдық жұмыстың мақсаты.

• ЖСШ «Батыс су арнасы» жағдайында ауыз
су сапасын анықтау.
Зерттеу міндеттері.
- ауыз судың физикалық-химиялық қасиеттерін
анықтау бойынша әдеби деректер мен әдістемелерді
жинақтау;
- судың жалпы кермектілігін анықтау (Са2+ және
Мg2+ иондарының құрамы);
- хлоридтерді және гидрокарбонаттарды анықтау;
- зерттелген жұмыстардың нәтижелері бойынша ауыз
суына қойылатын талаптарға сай екендігіне көз
жеткізу.
• "Батыс су арнасы" ЖШС кәсіпорны сумен жабдықтау және
ағынды суларды бұру қызметтерін көрсету арқылы коммуналдық
шаруашылық саласындағы қызметті жүзеге асырады. Кәсіпорын
Орал қаласын орталықтандырылған сумен қамтамасыз етудің
бірден-бір көзі болып табылады, су беру және ағынды суларды
бұру бойынша қызмет көрсететін монополистер
кәсіпорындарының облыстық тізіліміне енгізілді.
Су бұру жүйесі және сарқынды суларды тазарту
технологиясы
Сарқынды суларды тазарту-зиянды заттарды бұзу немесе жою
мақсатында сарқынды суларды өңдеу. Ағынды суларды
ластанудан босату-күрделі өндіріс. Онда кез келген басқа
өндірісдегідей шикізат (сарқынды сулар) және дайын өнім
(тазартылған су) бар.Сарқынды суларды тазарту-тұрмыстық
және өнеркәсіптік сарқынды сулардағы ластануды жою
жөніндегі іс-шаралар кешені. Тазарту құрылыстарының
қуаты-50 000 м3 тәулік.Негізгі ластаушы компоненттер:
өлшенген заттар, хлоридтер, фосфаттар, сульфаттар,
экстрагирлеуші заттар, фосфор, хром, азот тобы.Ағындардың
түрі: қалалық, аралас (шаруашылық-тұрмыстық,
өнеркәсіптік). Сарқынды суларды тазарту схемасы жобаға
сәйкес әзірленген. Тазарту бірнеше кезеңде жүреді:
механикалық, биологиялық, физика-химиялық
Ағынды суларды тазарту кезеңдері
• Ағынды суды тазалаудың
механикалық әдісіМеханикалық
әдістің мәні ағынды сулардан Тұндыру
және сүзу жолымен механикалық
қоспалар алынып тасталады. Өрескел
дисперсті бөлшектер өлшемдеріне
байланысты торлармен, електермен,
септиктермен, әртүрлі
конструкциядағы көң аулағыштармен,
ал беткі ластанулар - мұнай
тұтқалармен, бензо-май
ұстағыштармен, тұндырғыштармен
ұсталады. Механикалық тазарту
тұрмыстық сарқынды сулардан
ерімейтін қоспалардың 60-75% - ға
дейін, ал өнеркәсіптік қоспалардың
95% - ға дейін бөліп шығаруға
мүмкіндік береді, олардың көбі бағалы
қоспалар ретінде өндірісте
пайдаланылады.
Ағынды суларды биологиялық тазарту
• Анаэробты бактериялардың көмегімен күрделі органикалық қосылыстар
ыдырайды, мысалы, майлар және нитраттарға әлдеқайда тез ыдырауы
мүмкін қарапайым. Ағынды суларды тазарту әдістерінің арасында
өзендер мен басқа да су қоймаларының биохимиялық және
физиологиялық өздігінен тазалану заңдылықтарын қолдануға
негізделген биологиялық әдіс үлкен рөл атқарады. Ағынды суларды
тазалау бойынша биологиялық құрылғылардың бірнеше түрі бар:
биофильтрлер, биологиялық тоғандар мен аэротенкалар.
Ағынды суларды биологиялық тазарту
Ағынды суларды тазартудың физика-химиялық
әдісі
• Бұл әдіс судан ұсақ дисперсті, органикалық және органикалық еритін
заттарды жою үшін қажет. Бұл ретте тотығу, сорбция, коагуляция,
флокуляция, ион алмасу әдісі, электролиз, экстракция,
электрокоагуляция сияқты әдістер қолданылады. Физикалық-
химиялық тазартудың көптеген артықшылықтары бар. Осы әдістің
көмегімен судан уытты және биологиялық қышқылданбайтын
қоспаларды жоюға болады, тазарту дәрежесі терең және тұрақты.
Сонымен қатар, бұл әдіс толығымен автоматтандырылуы мүмкін,
пайдаланылатын тазарту құрылыстарының өлшемдері да айтарлықтай
аз және жүктеменің өзгеруіне осындай сезімталдық жоқ.
Механикалық тәсіл арқылы 10 мкм және одан жоғары мөлшердегі
бөлшектерді судан алып тастау оңай. Электролиз бұл әдіс өте танымал.
Оның көмегімен суда болатын органикалық заттар бұзылады, ал
Органикалық емес заттардан металдар мен қышқылдарды алуға
болады.
Табиғи судың сапасын бақылау
Органолептикалық көрсеткіштер:

• Лайлылық - суда ерімейтін және коллоидты заттардың органикалық емес
және органикалық қосылуымен байланысты су сапасының көрсеткіші.
• Түстілік - негізінен суда гумин және фульф қышқылдарының болуына
байланысты су сапасының көрсеткіші.
• Иіс-иіс күшінің шкаласының негізінде иіс арқылы органолептикалық
әдіспен анықталатын су сапасының көрсеткіші.
Химиялық көрсеткіштер:
• Сутегі көрсеткіші рН-бұл сутегі иондарының шоғырлану көрсеткіші, сутегі
иондарының шоғырлануының теріс логарифміне санға тең: рН= - 1g(Н+).
Жалпы минералдану
• Жалпы минералдану-бұл текшелік дециметрге немесе литрге граммен
(г/дм3, г/л) көрсетілген, суда ерітілген Органикалық заттардың
концентрациясы.
ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
• «Батыс су арнасы» ЖШС кәсіпорнында табиғи
ауыз су сапасының химиялық және физикалық-
химиялық сипаттамаларын орнату үшін жалпы
қаттылықтың құрамын, ауыз суындағы хлоридтер
мен гидрокарбонаттардың құрамын анықтау
бойынша талдаулар жүргізілді.
• Сынамаларды алу кезінде мақсаттар мен талдауға
байланысты су пайдалану пункттерінің болуы, ағу
жылдамдығы, тереңдігі, ағынның және т. б. болуы
сияқты факторларды ескереді.
Сапалы анықтамасы
• Колориметриялық пробиркаға 5 см3 су құйып, азот қышқылды
күмістің 10% ерітіндісінің үш тамшысы қосылады. Хлор-ионның
шамамен құрамы кесте талаптарына сәйкес шөгінді немесе мути
бойынша анықталады.
Кесте 1-шөгуге немесе мутьь аға байланысты хлор-ионның құрамы
Тұнба немесе мутаның сипаттамасы Сl- құрамы, мг/дм2

1. Опалесценция немесе әлсіз лай 1-10

2. Күшті лай 10-50

3. Үлпек пайда болады, бірден тұнбайды 50-100

4. Ақ көлемді тұнба 100 артық
Гидрокарбонат-иондарды анықтау әдістері

• Әдістің мәні. Әдіс гидрокарбонат-иондарды метилді
қызғылт сары индикаторының қатысуымен тұз
қышқылымен бейтараптандыруға негізделген. Әдіс
Сынамадағы 5 мг гидрокарбонат-иондарды анықтауға
мүмкіндік береді.
Талдауға дайындау
• 0,1 н тұз қышқылы ерітіндісін дайындау. Ерітіндіні
фиксаналдан дайындайды. 0,1 н дайындауға арналған ампуланың
ішіндегісін мөлшері 1000 см сыйымдылығымен өлшеуіш колбаға
апарады және дистилденген сумен белгіге дейін жеткізеді.

• 0,1% - дық метил ерітіндісін дайындау. 0,1 г метилдік
қызғылт сары түсті қателігі 0,01 г аспайтын өлшейді,
тазартылған судың шағын көлемінде ерітеді және тазартылған
судың көлемін 100 см дейін жеткізеді.
Талдау жүргізу

• Сыйымдылығы 250 см конустық колбаға талданатын
минералды суды 25-тен 50 см-ге дейін алады, сынама
көлемін дистилденген сумен 100 см-ге дейін жеткізеді , 2-
3 тамшы метилді қызғылт сары ерітіндіні қосады және 0,1
н титрлейді. Зерттелетін суда 300 мг/л астам
гидрокарбонат-иондары болған жағдайда титрлеу
аяқталғаннан кейін судың сынамасын кері тоңазытқышпен
5-7 минут бойы қайнатады (кері тоңазытқышты
төңкерілген құйғышпен ауыстыруға болады). Ерітіндінің
түсі сары сынамаға өзгерген жағдайда тұз қышқылымен
дотитрленеді,
ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫ ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІ

• Ауыз судың физикалық-химиялық қасиеттерін зерттеу
үшін мынадай көрсеткіштер анықталды: жалпы
қаттылықты, хлоридтер мен гидрокарбонаттарды анықтау.
• судың қаттылығын анықтау:
ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫ ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІ

Судың қаттылығын анықтау:
Кесте 2-судың қаттылығын анықтауға арналған деректер

Зерттелетін Титрлеуге жұмсалған трилон Б орташа мәні,
сынама ерітіндісінің мөлшері, см3 см3

Талдауға дейін 7,8 5,64 6,1 6,4 5,9 6,36

3,18
Талдаудан кейін 3,9 2,5 3,7 3,1 2,7

Мұндағы:
v-титрлеуге жұмсалған трилон Б ерітіндісінің
мөлшері, см3;
K-трилон Б ерітіндісінің нормалылығына түзету
коэффициенті;
V-анықтау үшін алынған су көлемі, см3;
Сынаманы зерттеу нәтижелері: талдауға дейін –
3,184 моль / м3, талдаудан кейін-1,59 моль/м3.

Қорытынды: бұл МЕМСТ 4151-72 «Ауыз су. Жалпы қаттылықты
анықтау әдісі». Әдіс кальций және магний иондарымен Б
трилонының берік кешенді қосылысының түзілуіне негізделген.
• ауыз судағы жалпы сілтілікті анықтау:
3-кесте-суда HCO-3 анықтау үшін деректер
Титрлеуге жұмсалған тұз қышқылы
Зерттелетін сынама Орташа мәні, см3
мөлшері, мл

Талдауға дейін 2,28 3,4 2,32 3,71 2,11 2,764

Талдаудан кейін 1,35 1,5 1,39 1,9 1,43 1,514

Гидрокарбонат-иондардың массалық шоғырлануы (Х), мг/дм3, мына формула бойынша
есептеледі:

мұнда V-титрлеуге жұмсалған тұз қышқылы ерітіндісінің көлемі, см;
н-тұз қышқылы ерітіндісінің нормалылығы; 61-грамм-гидрокарбонат-иондардың
баламасы; V 1 - талдауға алынған су көлемі, см.
Сынаманы зерттеу нәтижелері: талдауға дейін - 1647 мг/дм3 , талдаудан кейін -
915мг/дм3 .
Қорытынды: ауыз судағы гидрокарбонаттарды титриметриялық анықтау кезінде
олардың мөлшері талдауға дейін талдаудан кейінгі мөлшерден асып түсетіні анықталды.
Әдіс гидрокарбонат-иондарды метилді қызғылт сары индикаторының қатысуымен тұз
қышқылымен бейтараптандыруға негізделген. Әдіс Сынамадағы 5 мг гидрокарбонат-
иондарды анықтауға мүмкіндік береді.
Қорытынды
• Су ресурстары мен сарқынды суларды зерттеу процестері өте
маңызды, өйткені қоршаған ортаның ластануын және экологиялық
тоқтаудың нашарлауын ескертуге мүмкіндік береді. Бірақ олардың
басты міндеті күн сайын байланыста және сапасыз суды ішетін халық
ауруларының үлкен санын дамытуды тоқтату.
• Суды талдаудың қазіргі заманғы әдістемесі заттың үлгінің құрамында
және оның массаның бірлігіне көлемін жоғары дәлдікпен
сәйкестендіруге мүмкіндік береді. Барлық тестілер зертханалық
жағдайда арнайы жабдықтар, химиялық реагенттер мен
препараттардың көмегімен жүргізіледі.
• Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде «Батыс су арнасы» ЖШС
кәсіпорнында су көздерінің, ауыз судың және өнеркәсіптік ағын
судың сапасын бақылау және бақылау жөніндегі орталық сынақ
зертханасында жалпы қаттылықты, хлоридтерді,
гидрокарбонаттарды және ауыз судағы басқа да қоспаларды анықтау
бойынша келесі нәтижелер алынды.
• Ауыз судың физикалық-химиялық қасиеттерін белгілеу бойынша
қазіргі заманғы әдістемелер негізінде алынған нәтижелер ГОСТ
нормаларына сәйкес келеді.

Ұқсас жұмыстар

Топтар Тәжірбиелік топ Бақылау тобы

Стереометриядағы векторлық әдіс

Интерактивті әдістің тиімділігі

Белгісіздік және тәуекелдік жағдайында инвестициялық жобаны бағалау

Тәуекелді бағалау әдістері

Оқушылардың гуманитарлық пәндердегі өз ойларын еркін жеткізудегі интерактивті әдістің тиімділігі

Тіл философиясының теориясы

Сандық әдістермен математикалық әдістердің арақатынасы

Дебиторлық қарыздар есебі

Менеджменттің ұйымдастыру қызметі

Пәндер