Шығарманың тілі

Орындаған : Арибжанова Дана

Тобы : ПМНО 18-7

Шығарманың тілі дегеніміз не?

16. 11. 2020

Әдеби шығарма тілі немесе Көркем әдебиет тілі - көркем әдебиет шығармаларының тілі, өмір шындығын бейнелеуші, әйгілеуші, мінездеуші. Сөз құдіретімен көркемдік шындыққа айналдыратын, ұлт тілінің эстетикалық қызметін үздіксіз жүзеге асырып, шығармашылық мүмкіншілігін көрсететін, стильдік, сюжеттік, жанрлық ерекшеліктерден қайталанып отыратын, ортақ сипат, белгілерден құралатын тілдік жүйе. Кейде поэтикалық тіл деп те аталады.

Көркем әдебиет тілі - әдеби тілдің ауқымында жасалғанмен, ұғымдық аясы одан әлдеқайда кең тіл. Бұл - оның шығармашылық қызметінен, образды бейнелеуші, ойды әйгілеуші, кейіпкерді мінездеуші сипатынан туындайтын ерекшелік. Өзінің осы ерекшелігіне орай Көркем әдебиет тілі екінші және басты ерекшелікке - жалпыхалықтық тілдің барлық қабаттарын (әдеби тіл нормасынан тысқары элементтерді, диалектілерді, жаргондарды, кәсіби сөздерді, керегінше қамтитын синтетикалық тұрпатқа ие болады.

16. 11. 2020

Көркем әдебиет тілі қазақ әдеби тілінің функционалды стильдері жүйесінде ерекше орын алады, өйткені:

бұл тілдің эстетикалық қызметі толық жүзеге асатын әдеби тілдің жалғыз түрі;

көркем әдебиет мәтіндерінде (барлық жазбаша стильдерден, ауызша көпшілік алдында сөйлеу және ауызекі сөйлеу тілдерінен айырмашылығы) кез-келген сөйлеу құралдары, әдеби тілдің кез-келген нұсқасының бірліктері және әдебиеттен тыс элементтер, тыйым салынған лексика мен фразеологизмдерге дейін.

16. 11. 2020

Көркем әдебиет тілінің қызметтері:

эстетикалық

әсер ету функциясы.

Көркем мәтіндегі лингвистикалық құралдарды ұйымдастыру, таңдау және жүйелеу принциптері тек әдеби нормаға бағытталған. Көркем мәтіндердің нормаға бағытталуы түсініксіз құбылыстардың (диалектизмдер, жаргонизмдер, кәсіпқойлықтар, арнайы терминдер, этнографизмдер, варваризмдер, экзотизмдер), грамматикалық, фонетикалық ауытқулардың әдеби нормалардан түсіндіру, нақтылау мақсатында әдетте сол немесе өзге жолмен түсіндірілуімен көрінеді. олардың мағыналық мазмұны мен стилистикалық мақсаты.

Көркем шығарманың сөйлеу құрылымының айрықша ерекшелігі кескіндемелік және экспрессивтік құралдармен - троптармен және стильдік фигуралармен бейнеленген.

16. 11. 2020

Көркем әдебиет тілі сөз өнері түрлеріне және түрлеріне бөлінуіне сәйкес тармақталған ішкі саралауға ие. Түр туралы түсінік тұқымға қарағанда онша кең емес. Олардың түрлері өте көп. Әр түрдің ішінде әдебиеттің әр түрлі даму кезеңдерінде түрлері (типтері) немесе жанрлары ажыратылды:

16. 11. 2020

Орыс әдебиетінің жаңа сападағы Көркем әдебиет тілін қалыптастырған XIX ғ. ақын, жазушылары көркем шығарма тілінің бұрынғы "жоғарғы стиль" (М. Ломоносов) шеңберінен шығып, "айқын, дәл, ғылымның, философияның, іскерліктің тілін жасауға ықпал ететін тіл болуы қажеттігін" (А. С. Пушкин) қуаттады. Сондықтан да I Петр патша заманынан бері қара шаруаның, тобырдың тілі саналатын, асыл текті ақсүйек қауым менсінбей қарайтын, қоғамдық өмірдің негізгі салаларынан ығыстырылған орыстың жалпыхалықтық тілінің лексикологиялық, грамматикалық элементтері әлемдік өреге шырқап көтерілген XIX ғасырдағы орыс әдебиетінің тілдік тұғырын қалаған еді. Сөйтіп, орыстың Көркем әдебиет тілінің дамып, арналануы дағдылы, ресми әдеби тілдің "демократиялануы" (Г. Винокур) нәтижесінде жүзеге асты. Бұл айтылғандар-поэтикалық сөздің әдепкі, "тірі" сөзден тамыр тартатынын, жалпыхалықтық тіл Көркем әдебиет тілінің құнарлы кеніші екенін дәйектейтін дәлелдер. Көркем әдебиет тілінің осы қасиетінің мысалдарын әлемдік әдебиеттен де, төл әдебиетімізден де көптеп келтіруге болады. Мәселен, әйгілі американ жазушысы А. Хейли өзінің "Аэропорт" романында 1000 астам кәсіби сөздерді, жаргондарды ұтымды пайдаланған екен. М. Әуезовтың "Өскен өркен" романындағы кейіпкерлер тілінен Оңтүстік өңірге ғана тән диалектизмдерді жиі ұшыратуға болады. Ә. Нұрпейісовтың "Қан мен тер" триологиясының тілі балықшы тіршілігіне қатысты сөздер мен сөз қолданыстарының молдығымен де ерекшеленеді.

16. 11. 2020

Жанр - әдеби шығарманың бір түрі. Жанрларға бөлу принциптері:

16. 11. 2020

Екінші мағынада, көркем әдебиет тілі - барлық алуан түрлілігімен әдеби шығармалардың тілі. Біздің уақытымызда бұл жалпыға ортақ, сөйлеу тілімен бірдей тіл. Бірақ ол көркем образ жасауға арналған, сондықтан оның өзіндік ерекшеліктері бар.

Бұл әр түрлі бейнелеу құралдарын қамтитын көркем әдебиет тілі: жолдар мен фигуралар; ол әдеби тілдің барлық стильдерін және әдебиеттік емес элементтерді біріктіреді.

Көркем әдебиет тіліне осы мағынада мысалдар келтіру қиын емес: кез-келген көркем кітапты ашу жеткілікті. Анна Ахматованың өлеңіндегі мына жолдарды қарастырайық:

Бұта ақ жалынға сүйеніп тұр

Мұздай көздің жауын алатын раушандар.

Бұл сөзсіз көркем әдебиет тілі. Оның ерекшеліктері:

бұл поэтикалық мәтін (стрессті және стресссіз буындардың кезектесіп ауысуы бар) ;

фонетика тұрғысынан біз аллитерацияны көреміз: бірінші жолда аспаптар [Л], екіншісінде [Л ’] ;

троптардан мұнда «ақ жалында» және «мұз раушанының бұтасы» метафорасы және «тамсандыратын» эпитеті келтірілген;

қабылдаулардан біз инверсияны да көреміз (сөздердің тікелей ретінен басқа) .

Сызықтар таңғажайып бұтаның көркем бейнесін жасайды, оны кристалдармен және күн сәулесінде таңқаларлықтай жарқылдаған ерекше пішіндегі мұздың үлкен кристалдарымен қаптайды.

16. 11. 2020

Көркем шығарма тілі ұйымдастырудың екі негізгі түріне ие - поэтикалық және прозаикалық (драматургия тілі өзінің ұйымдастырылуымен проза тіліне жақын) . Сөйлеу түрлерін ұйымдастырудың формалары мен құралдары қатар сөйлеу құралдары болып табылады (ырғақ, өлшем, дараландыру тәсілдері және т. б. ) .

16. 11. 2020

Поэтикалық тілдің қайнар көзі - ұлттық тіл. Алайда, белгілі бір тарихи кезеңдегі тілдің даму нормалары мен деңгейі сөздік өнердің сапасын, бейнелеу сапасын өздері анықтамайды, дәл сол сияқты олар көркемдік әдістің ерекшелігін анықтамайды. Тарихтың сол кезеңдерінде көркемдік әдісімен және поэтикалық маңыздылығымен ерекшеленетін шығармалар жасалды. Тілдік құралдарды таңдау процесі шығарманың немесе образдың көркемдік тұжырымдамасына бағынады. Тек суретшінің қолында ғана тіл жоғары эстетикалық қасиеттерге ие болады.

Ұқсас жұмыстар

Әліппеден жаңа сөздерді оқыту

Ғали Бегалиевтің әдістемелік мұралары

Аянға мінездеме

Көркем шығарманың тілі

Сайын Мұратбеков "Жусан иісі"

Айт күндері әңгімесі

Бағалау парақшасы

Көркем әдебиет стилі

Көркем шығармадағы мазмұн мен пішіннің бірлігі

Көркем мәтіндегі авторлық бейне

Пәндер