Ерекшеліктеріне байланысты қылтамырлардың бөлінуі

Презентация қосу

«Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы» АҚ
Қалыпты және патологиялық физиология кафедрасы

Тақырыбы :Микроциркуляция.

Орындаған : Кәрімжан.К
Тобы : В-ЖМҚА-07-19
Қабылдаған:Кулахметовна. А
Cover
Жоспар
01 Кіріспе

Негізгі бөлім
02 Қанайналым қызметтері
Микроциркуляция туралы түсінік
Артериолалар,метаартериолалар,капиллярлар,т.б
03 Қорытынды

04 Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Қан (гр. haemo ; лат. sanguis - қан) - ағзадағы ішкі
сұйық ортаның бірі. Ол қантамырларының тұйық
жүйесін бойлай ағып, тасымалдау қызметін атқарады.
Қан барлық мүшелердің жасушаларына қоректік
заттар мен оттегін жеткізеді және тіршілік әрекетінің
өнімдерін зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды.
Организмдегі биологиялық әрекетшіл заттардың
гуморальдық реттелу қызметі қанның қатысуымен
іске асады. Қан ағзаның инфекциядан қорғаныш
реакциясын қамтамасыз етеді.
Микроциркуляция дегеніміз – (грек. Mikros кіші, +
лат. Circulatio – айналым) организмнің тіндер
деңгейінде биологиялық сұйықтықтардың
транспорты: капиллярлық микротамырлар арқылы
қанның қозғалысы( капиллярлық қанаайналым),
клеткааралық кеңістікте интерстициалды
сұйықтықтар мен заттардың өтуі және лимфа
микротамырлары арқылы лимфаның транспорты.
Қанайналым қызметтері:
• тасымалдау (қан тамырларын бойлай ағып, организм үшін көптеген қызмет атқарады. Ол
оттекті жасушаларға тасып, көмірқышқыл газын тыныс алу мүшелеріне жеткізеді);
• терморегуляторлық (организмдегі жылуды таратады);
• қорғаныш (қанды лейкоциттер мен нәруыз плазмасымен қамтамасыз етеді);
• гуморальды реттелу (гормондарды және басқа биологиялық заттарды тасымалдау).
Қан тамырлары (лат. vasa sanguinea) - адам мен жануарлар организмінің жүрек-тамырлар
жүйесіне жататын, қабырғасы серпімді келген түтікше мүшелер.
Қан тамырлары: қанды жүректен алып шығып, организмге тасымалдайтын қызыл
тамырларға -артерияларға, қанды организмнен жүрекке алып келетін көк тамырларға -
веналарға және оларды өзара байланыстырып организмдегі жасушалық және ұлпалық
деңгейде үздіксіз жүретін зат алмасу процестерін қамтамасыз ететін микроайналым
арнасының қан тамырларына (қызыл тамырша - артериола, қылтамыр - капилляр, көк
тамырша - венула) бөлінеді.
Микроциркуляция туралы түсінік

Микроциркуляция дегеніміз – (грек. Mikros кіші, +
лат. Circulatio – айналым) организмнің тіндер
деңгейінде биологиялық сұйықтықтардың
транспорты: капиллярлық микротамырлар арқылы
қанның қозғалысы( капиллярлық қанаайналым),
клеткааралық кеңістікте интерстициалды
сұйықтықтар мен заттардың өтуі және лимфа
микротамырлары арқылы лимфаның транспорты
Микроциркуляция

Микроциркуляция тамырларына диаметрі 250 мкм-ден төмен (жіңішке
тамырлар), артериолалар, метаартериолалар (диаметрі 10-25 мкм)
капиллярлар, посткапиллярлар, венулалар (диаметрі 50 мкм) және
артериоловенулярлық анастомоздар жатады. Әрбір ағзаның
құрылысына сәйкес микротамырлардың құрылым ерекшеліктері
болады. Кейде капиллярға бөлінген тамырлар венулалар құрап қайтадан
екінші рет капиллярларға бөлінеді. Капиллярлар бір-бірімен көлденең
байланысып тор жасайды. Венулалар кеңіп синус құруы
мүмкін.Метаартериолалардың қабыпғасында бір қабат бірыңғай салалы
ет талшықтары сақина тәрізід орналасқан, ал капиллярлардың алдында
мұндай ет талшықтары жиналып жапқышты құрады, кейбіреулердің
ойынша посткапиллярларда да жапқыш болады. Жапқыш
артериоловенулярлық анастомоздардың бас жағында да кездеседі.
Қанның микротамырларда ағу
ерекшеліктері
(гемомикроциркуляция) туралы
мәліметтер әсіресе сонғы 50 -- 30
жылдар аралығында жинала бастады.
Гемомикроциркуляция жалпы
микроциркуляцияның көрнекті бір
бөлімі. Микроциркуляция
(микроайналыс) термині биологиялық
ғылымдарға 1954 жылы енгізілді.
Ішастардың
микроциркуляторлы ағымы:

1-артерия;
2-вена;
3-артериола;
4-венула;
5-капиллярлар торы;
6-лимфа тамырлары мен капиллярлары.
Артериолалар,

Артериола (қызылтамырша); (көне грекше: артеріола; көне грекше: арт
— ауа; көне грекше: тереін — ішіндегі) — арнасының орташа диаметрі
50-100 мкм, етті артериялар мен капиллярларды (қылтамырларды)
жалғастырып тұрған етті артерияның майда тарамы, организмдегі
микроайналым арнасының жіңішке келген бастама қан тамыры.
Артериоланың қабырғасы, түтікше мүше ретінде, үш қабық тан: ішкі
— интимадан, ортаңғы — медиадан және сыртқы — адвентиция
қабықтарынан тұрады. Интима өз кезегінде ішкі — эндотелий және
сыртқы — эндотелий асты қабаттарынан, медиа — 1 не 2 қабат
бірыңғай салалы ет ұлпасы мио циттерінен қуралған. Миоциттер
аралықтарында аздаған эластин талшықтары болады. Адвентиция
қабығы талшықты борпылдақ дәнекер ұлпасынан тұрады. Артериола
қабырғасы қабықтарының шекараларында етті артерия қабырғасына
тән ішкі эластинді жарғақ (мембрана) пен сыртқы эластинді жарғақ
болмайды.
Капиллярлар
Ең жіңішке және тым жұқа қабырғалы
тамыр. Қылтамыр қан және лимфа
қылтамырлары (капиллярлары) болып
бөлінеді. Қан қылтамыры қан мен ұлпалар
арасындағы зат алмасуды іс жүзіне асырады.
Қан қылтамырының арнасы мүшелердің
құрылыс ерекшеліктеріне байланысты
әртүрлі (4,5 мкм-30 мкм) болады.
Капиллярлар
Оның қабырғасы үш қабаттан

сыртқы - адвентициальды
ішкі - эндотелийден
жасушалардан тұрады.

ортаңғы - негіздік жарғақта орналасқан
перициттерден
Перициттер жиырылу арақашықтығы қылтамыр арнасының
диаметрін реттеп отырады. ішкі эндотелий қабатын құрайтын
эндотелиоциттер мен оның сыртындағы негіздік жарғақтың
(базальды мембрананың) ерекшеліктеріне байланысты
қылтамыр: сомалық қылтамыр, фенестерлі қылтамыр және
қойнауша (синусоидты) қылтамыр болып үш түрге бөлінеді.
Сомалық қылтамырда эндотелиоциттер бір-біріне тығыз
жанасып, үзіліссіз тұтас жатқан негіздік жарғақта орналасады.
Фенестерлі (терезелі) қылтамырда эндотелиоциттердің
цитоплазмасы жұқарып, зат алмасуға бейімделген терезе тәрізді
жүқарған құрылымдар түзеді. Синусоидты қылтамырда негіздік
жарғақшада және эндотелиоциттер аралықтарында ірі
молекулалар (макромолекулалар) өте алатын саңылаулар болады.
Ерекшеліктеріне байланысты қылтамырлардың бөлінуі
Венула
Венула – қан капиллярларының бір-бірімен
өзара бірігулерінен түзілетін, орташа арнасы
30-50 мкм тең жіңішке қан тамыры.
Көктамыршалардың қабырғалары: ішкі-
интима, ортаңғы – медиа, сыртқы-
адвентиция
Көктамыршалардың кең арналары (30-50 мкм) арқылы қан төменгі қысыммен
баяу ағып, ұлпалардағы зат алмасу нәтижесінде түзілген ыдырау өнімдері вена
қанына өтеді. Бұлардың кең арналы қуыстарында денедегі қанның қоры
сақталады. Көктамыршалардың жұқа қабырғаларындағы саңылаулар арқылы
қаннан қоршаған ұлпаларға лейкоциттер өтеді. Көктамыршалар бір-бірімен
өзара қосылып, көктамырларды (веналарды) құрайды.
Анастомоз
Адам мен жануарлар организмдері мүшелері мен
жүректі тікелей байланыстыратын негізгі
(магистральды) қан тамырларының бүйірлік
тармақтарының магистральды тамырлардан шеткей
жатқан өзара жалғасы. Жалғама — құрылысы мен
жалғану сипатына байланысты артерия доғалары,
артерия торлары, ғажап торлар, тамырлар тораптары,
артериола-венулалық жалғама болып бірнеше түрге
бөлінеді.
Анастомоз — негізінен қозғалмалы ағзаларда (қарын,
ішек т.б.), аяқтар буындарында, түлғада жақсы
байқалады. Анастомоз денедегі қан қысымын
реттеумен қатар, айналма тармақтар түзіп,
мүшелердің қанмен толық деңгейде жабдықталуын
қамтамасыз етеді.
Cover
Артерия доғалары — бір мүшені қоректендіретін бірнеше
артериолаларды өзара доға тәрізді біріктіреді. Қан тамырлары
соңғы тармақтарының өзара байланысып торлануын артерия
торлары деп атайды. Ал екі артерия немесе вена тамырлары
аралығындағы қылтамырлар (капиллярлар) торын "ғажап тор"
дейді. Ғажап торлар бауырда (вена капиллярларының торы)
және бүйректе (артерия капиллярларының торы) кездеседі.
Дене мүшелерінің әртүрлі жазықтық деңгейінде орналасқан
қан тамырларының байланысып жалғасуынан — тамырлар
тораптары түзіледі. Артериолалар мен венулалардың
қылтамырларға тарамдалмай, тікелей өзара байланысуынан
артериола-венулалық жалғама пайда болады.
Қорытынды

Ұсақ артериялар мен веналар, артериолалар мен
метартериолалар адренергиялық және холинергиялық
симпатикалық жүйелермен нервтенген.
Прекапиллялар мен капиллялар, венулалар көбінесе
гуморалдық әсерлерге сезімтал келеді.
Микротамырлардың бәріне де оның ішінде
капиллярларға да жүйке әсер етеді. . Бұл жалпы
қанайналымының көрнекті бір бөлімі.
Микроциркуляция термині биологиялық ғылымдарға
1954 жылы енгізілді. Бұл ұғым өте ұсақ қан және
лимфа тамырлары тарамдалған ауданда өтетін
көптеген күрделі үрдістерді қамтиды.
Пайдаланылған әдебиеттер

1. Адам физиологиясы оқулық,Алматы 2012ж
2. Бабский.Е.Б,Бабская.Н.Е<Адам физиологиясы>
3. Алшынбай Рақышев. Адам анатомиясы
4. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам
физиологиясы. – Алматы, Дәуір, 2005 (431-445, 459-462
б.).
Cover

Назарларыңызға рақмет!

Ұқсас жұмыстар

Эмбриональды кезеңде қан айналым жүйесінің даму сатылары

Қаржы нарығының құрамдас бөліктері

Қан қысымы

Тұқым қуалайтын Моногендік аурулар

БЕТ СҮЙЕКТЕРІ ЖАҚСҮЙЕ

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі

Зейін - адамның психикалық әрекетінің белгілі бір нәрсеге бағытталып шоғырлануы

Ішкі секреция бездерінің патологиясы

Қабыну процесстерінің биохимиясы

Банктік тұтыну несилері

Пәндер