Картографиялық проекциялар және бұрмалану түрлері

Қазақстан Республикасының білім және ғылым Министрлігі әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультет: «География және табиғатты пайдалану»

Алматы, 2020

Картографиялық бұрмалану

Карталардың проекциялары Бұрмалану түрлері

Жер бетін жазықтықта, яғни картада бейнелеу кезінде бұрмалаудың төрт түрі пайда болады: ұзындықтың, ауданның, бұрыштың және пішіннің бұрмалануы.

Ұзындықтың бұрмалануы көптеген жағдайларда жер шарында бірдей ұзындықтағы меридиандар доғаларының картада әр түрлі ұзындықтарға ие болуымен түсіндіріледі.

Ұзындықтың бұрмалануы көптеген жағдайларда жер шарында бірдей ұзындықтағы меридиандар доғаларының картада әр түрлі ұзындықтарға ие болуымен түсіндіріледі. Сондықтан кез-келген картада эллипсоид немесе сфераның бетіндегі ұзындық өлшемі қанша есе азайтылатынын көрсететін космостық өлшеудің негізгі шкалалары қолданылады.

Негізгі масштабтың қаншалықты үлкен немесе кіші екенін картаның бұрмалану дәрежесі жоғары басқа картаның бөліктерінің ұзындығының масштабы екенін көрсететін өлшем жеке масштаб деп аталады.

Картаның аумағының бұрмалануы картографиялық тордың бірдей ендік аумағындағы айырмашылыққа байланысты.

Бұрыштардың бұрмалануы параллельдер мен меридиандар қиылысында бұрыштардың вертикальдылығымен емес, олардың көлбеуімен байланысты.

Карта проекциялары - нақты геометриялық күрделі жер бетінен карта жазықтығына өту тәсілі

Тең аумақты проекциялар карталарында географиялық объектілердің ауданы бұрмаланусыз, дәл берілген, алайда өте үлкен аумақта бұрыштар мен геометриялық фигуралар айтарлықтай бұрмалануға ұшырайды.

Конформды проекциялар карталарында бұрыштардың бұрмалануы жоқ. Мұндай карталарда шағын аумақтың рельефінің формасы да дәл бейнеленген. Картаның әр нүктесіндегі ұзындық шкаласы барлық бағытта бірдей мөлшерде сақталады. Географиялық объектілердің ең үлкен аймақтары бұрмалануға көбірек бейім.

Бірдей қашықтықтағы проекциялар карталарында ұзындық масштабы тек бір негізгі бағытта - параллель немесе меридиан бойында сақталады. Бұрыштық және квадраттық бұрмалану аз байқалады.

Ерікті проекциялар картасында бұрыштардың, аудандардың және ұзындықтың аз мөлшерде бұрмалануы кез-келген нүктеде кездеседі.

Карталық проекциялар құрылысы бойынша ерекшеленеді. Дәрежелік желіні глобустан карта жазықтығына ауыстыру әдістеріне байланысты келесі проекциялар бар: азимутальды, цилиндрлік, конустық

Азимуттық проекцияда параллельдер тұйық шеңбер құрайды, ал меридиандар бір нүктеден барлық бағытта алшақтап, бойлық бұрыштарының көрсеткіштеріне сәйкес бөлінген түзулер. Азимутальды проекция жекелеген континенттер мен полюстер аймақтарын картаға түсіру үшін кеңінен қолданылады.

Цилиндрлік проекцияда параллельдер мен меридиандар көп жағдайда бір-біріне тік бұрышта орналасады. Бұл экватордағы және орта ендіктердегі проекция өте аз бұрмалануды тудырады, сондықтан әлем карталарының барлық түрлерінде қолданылады.

Конустық проекциялар қоңыржай ендіктерде орналасқан аймақтарды бейнелеу үшін өте ыңғайлы, өйткені бұл жағдайда бұрмаланулар минималды болады. Ресей, Қазақстан және басқа ТМД елдерінің карталары негізінен осы проекция негізінде құрастырылған.

Бастапқы (нөлдік) меридиан 1675 жылы Гринвич астрономиялық обсерваториясы құрылған Гринвич (Лондон маңындағы) қаласы арқылы өтеді. Демек, оның атауы - Гринвич меридианы. Гринвич меридианы басты меридиан ретінде 1884 жылғы халықаралық келісіммен анықталды.

Ұқсас жұмыстар

Картографиялық проекциялар мен бұрмалану түрлері

Картографиялық проекциялар: бұрмалану түрлері мен таңдау факторлары

Картографиялық проекциялар: цилиндрлік түрі, бұрмалану және теориялық негіздер

Карта мен план: глобусты жазықтыққа көшіру, картографиялық проекциялар мен бұрмалану

Картографиялық проекциялар: түрлері, қасиеттері және қолданылуы

Картографиялық проекциялар: түрлері, сипаттамалары және таңдау критерийлері

Картографиялық проекциялар мен бұрмаланулардың жіктелуі және сипаттамасы

Картографиялық проекциялардың түрлері, сипаттамалары және қолданылуы

Жер эллипсоиды және геоид: құрылымы, референц-эллипсоидтар мен картографиялық проекциялар

Картографиялық жұмыстардың түрлері және картографияның негіздері

Пәндер