Тақырыптық карталарда құбылыстар мен объектілерді картада бейнелеудің картографиялық тәсілдері

Қазақстан Республикасының білім және ғылым Министрлігі әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультет: «География және табиғатты пайдалану»

Кафедра: «География, жерге орналастыру және кадастр»

Алматы, 2020

Жоспар:

Кіріспе

Негізгі бөлім

2. 1. Картографиялық бейнелеудің әдістері

2. 2. Картографиялық бейнелеудің тәсілдері

III. Қорытынды

Кіріспе

Картографиялық бейнелеу тәсілдері - объектілерді, құбылыстарды, процестерді кеңістікте орналастыруды, олардың тіркесімдерін, байланыстарын және дамуын көрсету үшін карталарды жасау кезінде қолданылатын шартты белгілер жүйелері. Осы мақсаттар үшін көптеген және әртүрлі картографиялық карталар қолданылады.

Картографиялық бейнелеудің бірқатар әдістері әлеуметтік-экономикалық картографияда пайда болған және содан бастап жалпы картографияның арсеналына кірді:

• картограмма және картодиаграмма,

• нүктелік әдіс,

• көп жағдайда - белгішелер тәсілі, белгілер тәсілі (сызықтар)

қозғалыс.

Өз кезегінде әлеуметтік-экономикалық картография өз саласында осындай жалпы картографиялық әдістерді, суреттер, контур ретінде, сапалы фон, сандық

фондық, сызықтық белгілерді игеріп дамытты.

Картографиялық бейнелеу әдістері

Картографиялық бейнелердің тәсілдері.

Изосызық

Сапалы фон

Ареал

Нүктелі

Сызықтар

Картограмма

Картодиаграмма

Значокты

Сызықтар қозғалысы

Изосызық тəсілі.

Изосызық тəсілі - картада бірқалыпты өзгеріске ұшырайтын жəне картографияланатын аумақта үздіксіз таралатын (мысалы рельеф, температура жəне т. б. ) құбылысты көрсетуде қолданады.

Картаның қандай да болсын нүктелерінде құбылыстың бейнеленген

көрсеткішін анықтауға изосызық тәсілі қарастырылады.

Изосызықтар бір-біріне жақындауы құбылыстың айқын өзгеруін

көрсетеді, ал бір бірінен алшақтауы құбылыстың сипаттамасының шамалап

өзгеруін көрсетеді.

Картографияланатын құбылыстын

сипаттамасын көрсету үшін құбылыстың бірдей көрсеткіш нүктелерін қосатын

арнайы қисық сызықтар жүргізеді. Ол сызықтар изосызықтар деп аталады.

Ареал тəсілі

Қандай да бір құбылыстын таралу аумағын ареал деп атайды.

• Ареал - жер бетінде қандай да бір құбылыстың (жануарлар, өсімдіктер,

пайдалы қазбалар түрлері жəне т. б. ) таралған атырабы; физикалық жəне

қоғамдық географияда қолданылатын ұғым.

абсолюттік

салыстырмалы

Ареал

кейбір жануарлардың түрін

мүлдем көрсетпейді

бір территорияны қамтып жануарлардың

тығыздығын жəне өсімдіктердің түрлерін көрсетеді

Ареалды бейнелеу тәсілі

Сапалы фон тәсілі.

• Құбылысты бейнелеуде аумақты түгел бір қалыпты орналастыруда

қолданылады.

• Сапалы фон тәсілін көптеген арнайы карталарда қолданады. (топырақты, геологиялық, саяси-әкімшілік, ботаникалық, экономикалық, тарихи және т. б. ) .

Бұл тәсілде картаға құбылыстың не аланның қандай да болсын шекарасын

орналастырып әр-түрлі бояумен бояйды, қайталанатын шартты белгілермен

толтырады немесе бір-бірінен әр-түрлі штриховкамен бөледі.

Значокты тәсіл.

Картада нақты орналасқан нүктелерде объектілерді бейнелеуде значокты

тәсіл қолданылады. Мұндай объектілерге елді мекен пунктері, өндірістер, кең орындары, пристаньдар, порттар, станциалар, байланыс пунктері жатады. Объектінің нақты орналасқан жерінде значокты орналастырады.

Значоктық бейнелеу тәсілі:

Нүктелі тәсіл

Қандай да бір құбылыстын аумақта бір қалыпты таралмағаның көрсетуде

нүктелі тәсіл қолданылады (мысалы: егін себулерін орналастыру, малды игеру

және т. б. )

Бұл тәсілде негізгі элемент нүкте.

Сызықтар қозғалысы

Карталарда сызықтар қозғалысымен аумақта әр түрлі орын ауыстыру

бейнеленеді.

Сызықтар қозғалысы әр түрлі размермен, түспен және суретпен стрелка болып көрсетіледі. Ал қозғалыс

сипаттамасын стрелканын суретімен (тік сызық, пунктир) және түсімен айқындауға болады. Сызықтар қозғалысымен арнайы карталарда құбылыстын жылжуын көрсетеді, ал топографиялық картада өзеннің ағу бағытын, және ағыс жылдамдығын сипаттайды.

Картограмма тәсілі.

Картограмма қатысты құбылыстарды картографиялауда жəне сол құбылыстың алаңда таралуын əр түрлі түстермен немесе штриховкамен оның даму дəрежесіне байланысты бейнелеуде қолданылады. картограмма тəсілімен бір құбылыстың алаңда таралу дəрежесі көрсетілген.