Ежелгі адамдардың географиялық карталары

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым Министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Факультет: «География және табиғатты пайдалану»

Тақырыбы: Антикалық кезеңіндегі картография
және географиялық картаның даму
ерекшеліктері
Жоспар:
I. Картография ғылымы
1.1. Картаның элементтері
1.2. Картографияның элементтері
II. Картографияның тарихы
2.1. Ежелгі Грециядағы картография және география
2.2. Белгілі зерттеуші ғалымдар
III. Қорытынды
I. Картография ғылымы
Картография – географиялық карталар, оларды жасау
және пайдалану туралы ғылым.

Картография табиғат пен қоғам құбылыстарының
үйлесуі мен өзара байланысуын, олардың кеңістіктегі
орналасуын және уақыт бойынша өзгеруін, т. б.
картографиялық кескіндеудің (бейнелеудің) көмегімен
зерттейтін ғылым. комителық ұғымдарға – аспан
денелері мен жұлдызды аспанның карталары,
глобустар мен жер бедері карталары, картографиялық
белгілермен берілген кеңістік модельдері (үлгілері)
жатады.

Ежелгі римдіктердің
картасы
Картография -
табиғат пен қоғам құбылыстарын
көрсету және зерттеу туралы ғылым;
бұл картографиялық өнімдерді
(карталар, атластар, глобустар және
т.б.) өндіруге арналған техника мен
технология саласы;
бұл картографиялық жұмыстарды
қолданатын ғылым саласы.
1.1. Картаның элементтері
Ғылымдар жүйесіндегі
картография
1.2. Картографияның
объектілері
Картографияның ең танымал жемістері (көпшілікке түсінікті) кеңістіктің бейнелі-символикалық
модельдері: жазық карталар, рельефтік және көлемдік карталар, глобустар. Олар қатты, жалпақ
немесе көлемді материалдарда (қағаз, пластмасса) немесе бейне мониторда кескін түрінде
ұсынылуы мүмкін.

Картографияның объектілері

Жер Aспан денелері Жұлдызды аспан
II. КАРТОГРАФИЯ ТАРИХЫ

Ежелгі карталар

Картография алғашқы қоғамда жазу
пайда болғанға дейін де пайда болды.
Бұған, мысалы, өздері ашылған кезде
жазбаша тілі жоқ халықтардың
картографиялық шеберліктерін
дамытқаны дәлел бола алады.

Вавилондық әлем картасы

Қола дәуірінен бастап Италияның Камоника алқабында үңгір суреттері
түріндегі карталар сақталған. Біздің заманымызға дейін жартастағы
суреттерден басқа, біздің дәуірімізге дейінгі 3 - 1 мыңжылдыққа жататын
ежелгі Египет пен Вавилон карталары да жеткен. мысалы, Вавилонның
әлем картасы.
Картография тарихы
Ең ежелгі карта

Туриндық папирустық карта – әлемдегі ең ежелгі қағаз
карта
Картография тарихы

Ежелгі карталар

Алғашқы географиялық картаны жасаушы
ежелгі грек ғалымы Анаксимандр болып
саналады. VI ғасырда. Б.з.д. ол жерді
сумен қоршалған тегіс шеңбер түрінде
бейнелеп, сол кездегі белгілі әлемнің
алғашқы картасын сызды.

Птоломейдің «Географиясында», бұрын айтылғандай, сол кездегі
Жер туралы барлық ақпарат қамтылған. Оған бекітілген карталар
өте дәл болды. Олардың дәрежелік торы бар. Птоломей Жердің
егжей-тегжейлі картасын жасады, оған дейін ешкім бұрын-соңды
жасап көрмеген.
III. Ежелгі Грециядағы
картография және география
Жердің алғашқы бейнесін жасаушы
Эратосфеннің айтуы бойынша
Милет Анаксимандры болды
(шамамен б.з.д. 610 - 546 жж.) -
алғашқылардың бірі ежелгі грек
материалистік философтары.

Ежелгі грек ғалымы Анаксимандр

Анаксимандр бірінші болып сурет салған масштабты
қолданатын әлем картасы. Оған орталықта
орналастырылды Еуропа мен Азияның белгілі
бөліктерімен қоршалған Греция ежелгі гректер. Картада
дөңгелек пішіні болған және оған барлық жер орналасқан
Анаксимандра картасы мұхитпен қоршалған.
III ғасырда. Б.з.д. ежелгі грек ғалымы Эратосфен
жер шарының мөлшерін өте дәл есептеді.
• Эратосфен алдымен География, ендік және
бойлық терминдерін қолданып География кітабын
жазды. Кітап үш бөлімнен тұрды.

• Ол сонымен бірге Жердің мекендейтін бөлігінің
географиялық картасын жасады.

1-бөлім: география тарихы;
2-бөлім: Жердің пішіні мен
көлемін, құрлық пен мұхиттардың
шекараларын, Жердің климатын
сипаттайды;
3-бөлім: жерді дүниенің
бөліктеріне бөлу жүзеге
асырылды. Карта Эратосфена
Б.з II ғасырда. AD ежелгі грек ғалымы Клавдий
Птолемей өзінің 14 ғасыр бойына ғалымдар,
саяхатшылар, көпестер арасында үлкен
танымалдылыққа ие болған сегіз томдық
очеркінде Жер және Әлем туралы ежелгі
ғалымдардың Жер мен Әлем туралы білімдерін
жалпылап, жүйеге келтірді, ол 42 рет қайта
басылды.
Клавдий Птолемей

Птоломейдің географиясы сол кездегі Жер
туралы барлық ақпаратты қамтыды. Оған
бекітілген карталар өте дәл болды. Олардың
дәрежелік торы бар. Птоломей Жердің егжей-
тегжейлі картасын жасады, оған дейін ешкім
бұрын-соңды жасап көрмеген. Онда әлемнің
үш бөлігі бейнеленген: Еуропа, Азия және
Ливия (сол кезде Африка осылай аталған),
Атлант (Батыс) мұхит, Жерорта теңізі
(Африка) және Үнді теңіздері.
Птоломей картасы
2.2. Белгілі зерттеуші ғалымдар

XV ғасыр: Николас Германус
Птолемейдің “Geographi” атты
еңбегіне жаңа карталар қосты.

• 1492 ж: неміс көпесі Мартин
Бехайм (1459–1507) әлемдегі ең көне
жер шарын құрды, бірақ оған
Америка жетіспеді.
2.2 Белгілі зерттеуші ғалымдар

1507 ж.: Мартин Валдсемюллердің
дүниежүзілік картасы батыс
континенттер үшін Америка
терминін алғаш қолданды
(саяхатшы Америго Веспуччиден
кейін).

• 1513 ж.: Осман адмиралы Пири Рейс
әлемнің әйгілі картасын жасады, онда
белгілі бір оңтүстік континенттің бөлігі
бейнеленген, ол кейде теңізшілердің
Антарктиданың бар екендігі туралы
ерте хабардар болуына дәлел ретінде
келтіріледі.
2.2. Белгілі зерттеуші ғалымдар
1569 ж.: Фламандиялық картограф
Герардус Меркатор (1512-1594) карталарды
«дұрыс көрінуге» тырысып, математикалық
формулаларды қолдана отырып, жаңа
проекцияны (Меркатор проекциясы деп
атайды) жасады. Содан бері ол өзінің 1569
картасында жасаған әлемнің бейнесі біз
үйреніп қалған картадағы әлемнің әдеттегі
бейнесі болды.

• 1570 ж.: Антверпен картографы
Авраам Ортелиус Theatum Orbis Terrarum
атты алғашқы заманауи атласты
шығарды.
Ежелгі адамдардың географиялық
карталары
• Тарихшылар бұл таңғажайып картаны
1929 жылы тапты. Антарктиданың
солтүстік жағалауы оған барынша егжей-
тегжейлі боялғандығы таңқаларлық және
бұл осы континент ашылғанға дейін 300
жыл. Картадағы жазбаларда адмирал оны
көптеген дереккөздерден құрастырғанын
айтады, олардың кейбіреулері кем дегенде
3000 жыл болған. Бірақ ең жұмбақ нәрсе -
Антарктиданың жағалау сызығы мұз
жамылғысыз бейнеленген.

1513 жылы түрік адмиралы Пири Рейс өзінің «Бахрийе»
географиялық атласы үшін әлемнің үлкен картасын
құрастырды.
Финеттің картасы толығымен аяқталды. Рас, картаны жасағанда автор өзі ойлап тапқан
«жүрек тәрізді» проекцияны қолданған, бірақ бұл сурет әдісі, әдеттегі картографиялық
проекцияларға қарағанда, Пири Рейс әдісіне қарағанда әлдеқайда жақын.

Бұл картада Антарктида
көрсетілген, оның сұлбасы бізге
белгілі жақын. Рас, бұл
Антарктиданың ауданы шынайыдан
4 есе үлкен, кейбір ежелгі
дереккөздерді қолданған Финет
Пири Рейспен бірдей болуы мүмкін
деген күдіктер бар, 80-параллельді
Антарктида шеңберімен
шатастырды ...

Карта Фине

1960 жылы Чарльз Хапгуд АҚШ Конгрессінің
кітапханасында 1531 жылы француз географы Оронс
Финеттің (1494-1555) жасаған картасын тапты.
III. Қорытынды
Географиялық карталар бізге А нүктесінен В нүктесіне өтуге
ғана көмектеспейді, олар саяси құрал және тарихтың суреті
бола алады, олар өз дәуіріндегі қорқыныш пен
алалаушылықты көрсете алады, дейді тарихшы Джерри
Броттон.
Карталарға қатысты таңқаларлық нәрселердің бірі -
картографияның ең қарапайым фактісімен адамдар келіскілері
келмейді, яғни карта біздің әлемнің 100% объективті, дәл
бейнесі бола алмайды. Кез-келген картографпен сөйлесіңіз,
сонда ол сізге жер шарын тегіс кескінге айналдыру алгоритмі
әрдайым белгілі бір бұрмалауларға, манипуляцияға және
селективтілікке әкелетінін айтады. Сіз шеңберді шаршыға
айналдыра алмайтындығыңыз үшін. Карталарды күнделікті
қолданатын адамдардың көпшілігі үшін - мейлі спутниктік
навигация болсын, интернеттегі картография болсын,
мобильді қосымша болсын, тіпті қарапайым ескі қағаз карта
болсын - бұл карта тек Жердің ішінара, таңдамалы суреті
болып табылады деген түсінік жай төзбейді.

Ұқсас жұмыстар

Ежелгі карталар

Құрылыс карталары

Антикалық кезеңіндегі картография және географиялық картаның даму ерекшеліктері

Цилиндрлік проекция

КАРТОГРАФИЯНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ

Карта - белгілі бір топографиялық проекциялар көмегімен Жер бетінің үлкен өлшем бірліктерінде анықталатын аудандардың нақты жазықтықта кішірейтілен кескіні

карта және атластар

Картографиялық жұмыстардың түрлері

Азимуттық проекция

Географиялық картаның типтері

Пәндер